Page 40 - DECO401_MICROECONOMIC_THEORY_PUNJABI

«Ú¡Ù‡∆ ¡ÊÙ≈√Â Á∂ «√˪Â

È؇ B. ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ Ïæ⁄ (Consumer’s Surplus)- ’¬∆ Ú≈ «¬’ ¿πÍÌØ◊Â≈ «’√∂ Ú√» Ò¬∆ ¿π√ Á∆ ¡√Ò∆
’∆Ó ÂØ∫ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ’∆Ó Á∂‰ Ò¬∆ «Â¡≈ ¡Â∂ «¬¤πæ’ ‘πøÁ≈ ˛, «¬È∑ª ÁØÚª ’∆Óª Á∂ Î’ ˘
¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ Ïæ⁄ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿πÍÌØ◊Â≈ ¿π√ ’πæÒ ¿πÍÔØ◊Â≈ Á∂ Ï≈Ï ’∆Ó Á∂‰ Ò¬∆ «Â¡≈
‘πøÁ≈ ˛ ‹Ø ¿π‘ Ú√» Á∆¡ª √≈∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª ÂØ∫ ÍÃ≈Í ’Á≈ ˛ Í ¡√Ò «Úæ⁄ ¿π‘ Ú√» Á∆ √∆«ÓÂ
«¬’≈¬∆ Á∆ ¿πÍÔØ◊Â≈ ‹ª √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ Á∂ Ï≈Ï ’∆Ó «ÁøÁ≈ ˛Õ √∆«Ó «¬’≈¬∆ ÂØ∫ Ì≈Ú ¿π√ Á∆
¿π√ ‘Ø «¬’≈¬∆ ÂØ∫ ˛ ‹Ø ¿πÍÌØ◊Â≈ ÷∆Á‰ Ò¬∆ «Â¡≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ ‘Ø «¬’≈¬∆ ÂØ∫ Í«‘Òª ¿πÍÌØ◊Â≈
ÚæÒØ∫ ÷∆Á∆ ◊¬∆ ‘∂’ «¬’≈¬∆ («¬È∑ª ˘ ¡øÂ-√∆«Ó «¬’≈¬∆¡ª «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛) Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈
‘Ø «¬’≈¬∆ Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬È∑ª √≈∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ Á∂
‹ØÛ ˘ ’πæÒ ¿πÍÔØ◊Â≈ ’«‘øÁ∂ ‘È Í ’∆Ó Á∂ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ Á∂ Ï≈Ï ‘؉ ’≈È ¿πÍÌØ◊Â≈ ÚæÒØ∫
«ÁæÂ∆ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ ÓπÁ≈ Á∆ ¡√Ò∆ ≈Ù∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ (’∆ÓÂ) ¡Â∂ ÷∆Á∆¡ª ◊¬∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª
Á∆ √ø«÷¡≈ Á∆ ◊π‰≈ Á∂ Ï≈Ï ‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂ Ú√» Á∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª Á∆ «¬’ «ÁæÂ∆ ‘ج∆ √ø«÷¡≈ Á∆ ’πæÒ
¿πÍÔØ◊Â≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «ÁæÂ∆ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ ÓπÁ≈ Á∆ ≈Ù∆ ¡Â∂ ¿π√∂ Ú√» Á∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª Á∆ Ï≈Ï
√ø«÷¡≈ Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ¡√Ò∆ ÓπÁ≈-≈Ù∆ «Úæ⁄ Î’ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ Î’
‹ª ¡≈«Ë’ÀÔ ˘ ‘∆ ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ Ïæ⁄ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ Ïæ⁄ Á∆ Ë≈È≈ Á≈ ¡Ë≈ ’πæÒ
¿πÍÔØ◊Â≈ ¡Â∂ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ «Úæ⁄ Í≈«¬¡≈ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ Î’ ˛Õ

C.E √∆Ó≈ß ¿πÍÔØ◊Â≈ ‘≈√ «ÈÔÓ (Law of Diminishing Marginal Utility)

√∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ ‘≈√ «ÈÔÓ ¿πÍÔØ◊Â≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ Á∆ ¡Ë≈Ù∆Ò≈ ˛Õ «¬√ «ÈÔÓ Á≈ ¡≈͉∂ ؘ≈È≈ ‹∆ÚÈ
«Úæ⁄ ¡√ƒ √≈∂ ¡ÈπÌÚ ’Á∂ ‘ªÕ «’√∂ «ÈÙ«⁄ √Ó∂∫ «Úæ⁄ ‹∂’ Âπ√ƒ ÍÀÈ ÷∆Á‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘Ø, «‹Ú∂∫-«‹Ú∂∫ Âπ‘≈‚∂
’ØÒ ÍÀȪ Á∆ √ø«÷¡≈ ÚæËÁ∆ ‹≈Ú∂◊∆, ¿πÁØ∫ ‘∂’ ¡◊Ò∂ ÍÀÈ ÂØ∫ «ÓÒ‰ Ú≈Ò∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ ÿæ‡ ‘πøÁ∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ
ÓÈπæ÷ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∆ «¬√ ¡√Ò∆¡Â ˘ ¡Ê Ù≈√Â «Úæ⁄ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ ‘≈√ «ÈÔÓ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂
√∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ ‘≈√ «ÈÔÓ «¬‘ Áæ√Á≈ ˛ «’ ‹∂’ ‘Ø ◊æÒª Ï≈Ï «‘‰, ‹Á «¬’ «ÈÙ«⁄ √Ó∂∫ «Úæ⁄ Ú√» Á≈
«˜¡≈Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ª ¿π√ Ú√» Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ ÿæ‡Á∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ AIÚƒ ÙÂ≈ÏÁ∆ Á∂ ’¬∆ ¡Ê
Ù≈√Â∆ «‹Ú∂∫ Ï∂∫ÊÓ, ◊≈√∂È, ‹∂Úø√, Ó∂∫‹ ¡Â∂ Ú≈Ò√ «¬√ «ÈÔÓ Á∂ ÍÃÂ∆Í≈ÁÈ Ò¬∆ «˜øÓ∂Ú≈ ‘ÈÕ ‹∂Úø√ Á∂
¡Èπ√≈ «¬‘ «ÈÔÓ Ú∂Ï-ÎÀÈ⁄ (Weber-Fechner) Á∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈«È’ «ÈÔÓ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛, «¬√ Á∂ ¡Èπ√≈
«’√∂ Ú√» Á∆ Ó≈Â≈ Úˉ ”Â∂ ¿π√ Á∆¡ª ‘Ø «¬’≈¬∆¡ª Á≈ Ó‘æÂÚ ÿæ‡ ‘πøÁ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÏØÒ«‚ø◊ «¬√ «ÈÔÓ ˘
‘’Law of Eventually Diminishing Marginal Utility’’ Á∂ È≈Ó È≈Ò √æÁÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ ˘ ◊≈√∂È Á≈ Í«‘Ò≈ «ÈÔÓ
(Gossen’s First Law) Ú∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
A. Ó≈ÙÒ Á∂ ¡Èπ√≈, ““«¬’ «Ú¡’Â∆ Á∂ ’ØÒ «’√∂ Ú√» Á∆ «‹øÈ∆ Ó≈Â≈ ‘ØÚ∂, ¿π√ «Úæ⁄ «ÈÙ«⁄ Ú≈Ë∂ Á∂
ÎÒ√»Í ¿π√ ˘ ‹Ø ‘Ø ¿πÍÔØ◊Â≈ ÍÃ≈Í ‘πøÁ∆ ˛, ¿π‘ ¿π√ Á∆ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ ‘∂’ Ú≈Ë∂ ÂØ∫ ÿæ‡ ‘πøÁ∆
‹ªÁ∆ ˛Õ”” (The Additional Benefit which a person derives from a given stock of a thing
Diminishes with every Increase in the stock that he already has - Marshall)
B. √À«Ó¿»Ò√È Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ““√∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ ‘≈√ «ÈÔÓ Áæ√Á≈ ˛ «’ ‘Ø ◊æÒª Ï≈Ï «‘‰ ”Â∂ «‹Ú∂∫-«‹Ú∂∫
«’√∂ Ú√» Á∆ ¿πÍÌØ◊ Á∆ Ó≈Â≈ ÚæËÁ∆ ˛, ¿π√ Ú√» Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ ÿæ‡ ‘؉ Á∆ ÍëÚÂ∆ ÍÃ◊‡ ‘πøÁ∆
˛Õ”” (The Law of Diminishing Marginal Utility states that ceteris paribus as the amount of
a good consumed increases, the marginal utility of that good diminishes) - Samuelson

C. ¿πÍØ’Â Í«Ì≈Ù≈Úª ÂØ∫ √ÍæÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ «’ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ ‘≈√ «ÈÔÓ Á∂ ¡Èπ√≈ «’√∂ «ÈÙ«⁄Â
√Ó∂∫ «Úæ⁄ ‹Á «’√∂ Ú√» Á∆¡ª ‘Ø «¬’≈¬∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ª Ú√» Á∆ ‘ ¡◊Ò∆ «¬’≈¬∆
È≈Ò «ÓÒ‰ Ú≈Ò∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈, ‘Ø ◊æÒª Ï≈Ï «‘‰ ”Â∂, «Í¤Ò∆ «¬’≈¬∆ Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ÿæ‡ ‘πøÁ∆
‹ªÁ∆ ˛Õ

34 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY