Page 8 - DECO403_MATHEMATICS_FOR_ECONOMISTS_PUNJABI

noEPk;soh dk rfDs

B'N fJ;h soQK r'b/ dk nkfJsB T[;dh fsoi:k T[Zs/, tor dk y/socb ns/ xB dk nkfJsB T[;dh
fJZe G{ik dh bzpkJh T[Zs/ fBoGo eodk j?. nuo t/r Bkb iKdh j'Jh o/b d[nkok s?n ehsh j'Jh
d{oh ;w/A T[Zs/ fBoGo eodh j?. frod/ eD dk t/r T[;d/ d[nkok s?n ehsh j'Jh d{oh T[Zs/
fBoGo eodk j?. fe;h ;Ek dk tk:{wzvbh dkp (Atmospheric Pressure) T[; ;EkB dh ;w[zdo
sN s'A T[ukJh T[Zs/ fBoGo eodk j? nkfd.
fJZe okPh d/ wkB ftZu gfotosB j'D s/ T[; T[Zs/ fBoGo d{ih okPh d/ wkB ftZu
gfotosB fe; do s'A j[zdk j? ns/ fJ; gfotosB dh do Bkb ;zpzXs eJh gqPBK ns/
fefonktK dk ftPb/PD ns/ nfXnB fBy/VB rfDs (Differential Calculus) ejkT[Adk j?.

1H1 okPhnK (Quantities)

okPhnK d' soQK dhnK j[zdhnK jB^
1H uo (Variables) 2H nuo (Constants)
1H uo okPhnK (Variables)^gfotosBPhb okPhnK B{z uo (Variables) efjzd/ jB. T[j
okPhnK fiBQK dk wkB pdbdk ofjzdk j? Gkt fiBQK okPhnK d/ nrfDs ;zfynkswe wkB
(numerical values) ehs/ ik ;ed/ jB, uo (Variables) ejkT[Ad/ jB. fJj okPhnK ;XkoD o{g
s'A nzrq/Ih toDwkbk d/ nkyoh nZyoK x, y, z, u, v, w nkfd d/ d[nkok do;kJhnK iKdhnK jB.
2H nuo okPhnK (Constants)^T[j okPhnK fiBQK dk wkB rfDs dh jo/e fefonk ftZu
ngfotofss ofjzdk j?, nuo ejkT[Adh j?, nuo okPhnK (Constant Quantities) d' soQK dhnK
j[zdhnK jB^
(i) fBog/y iK g{oD nuo (Absolute Constants)
(ii) ;t/S nuo (Arbitrary Constants)
fiBQK okPhnK dk wkB jo/e gqPB ftZu ;fEo ofjzdk j?, fBog/y iK g{oD nuo ejkT[Adh j?l

fit/AL nkfd.

fiBQK okPhnK dk wkB fe;h fdZs/ j'J/ gqPB ftZu sK ;fEo ofjzdk j? gozs{ fGzB^fGzB gqPBK ftZu
fGzB^fGzB j' iKdk j?, ;t/S nuo ejkT[AdhnK jB. fJj okPhnK toDwkbk d/ nozG d/ nZyoK a,
b, c, d nkfd d/ d[nkok do;kJhnK iKdhnK jB.

1H2 ;zpzXs okPhnK (Related Quantities)

n;hA ikDd/ jK fe r'b/ dk y/socb T[;dh fsoi:k T[Zs/ fBoGo eodk j?. d{i/ PpdK ftZu,
fGzB^fGzB fsoi:K tkb/ r'fbnK dk y/socB fGzB^fGzB j[zdk j?. fJ;h soQK fe;h XzB ;zfynk d/
xND iK tXD s/ T[;dk tor th xN iK tZX iKdk j?. fJZE/ r'b/ dh fsoi:k ns/ T[;dk
y/socb iK ;zfynk ns/ T[;dk tor ;zpzXs okPhnK jB.

B'N; nfijhnK d' okPhnK fiBQK ftZu fJZe d/ pdbD s/ d{ih th pdb iKdh j?, T[j
;zpzXs okPhnK ejkT[AdhnK jB.

Gkt/A fJj d'B'A ;zpzXs okPhnK uo jB gozs{ fJjBK ftZu'A fJZe jh dk wkB ;t?^fJZSk Bkb
pdfbnk ik ;edk j?, d{ih okPh dk wkB ;t?^fJZSk s'A BjhA pbfe fe;h fB:w d/ nB[;ko
pdb/rk. T[dkjoD d/ bJh r'b/ dh sfoi:k r t i/eo n;hA ;t?^fJZSk s'A 1, 2, 3, 4, HHHH b?Ad/ jK
sK T[;dk y/socb A, fB:w A = d/ eqw nB[;ko , 4 , 9 , 16 , HHHH j't/rk.

2 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY