Page 267 - DPOL101_Political Theory

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ÍÃ◊‡ ’È, ÍÃÀµ√ ¡Â∂ √ÓπÁ≈«¬ ω≈¿π‰ Á∆ √ÚÂøÂÂ≈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò √’≈ ”Â∂ «È◊≈È∆ æ÷‰ ¡Â∂ «¬√ Á∆
Á∂÷-∂÷ ’È Á≈ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Ó≈«Ë¡Ó ˛Õ ⁄؉ ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò ≈‹È∆«Â’ È∂Â≈Úª ÂØ∫ √Ó≈‹ Á∂
«˜¡≈Á≈Â ÒØ’ª Á∂ «˜¡≈Á≈Â √πæ÷ Ò¬∆ ’øÓ ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¡√» Á∂ «Ú⁄≈ª Á≈ √ÓÊÈ ’Á∂ ‘ج∂
«ÓÒ «Ò÷Á∂ ‘È, ¡◊ √’≈ ‹ÈÂ≈ Á∂ «√æË∆ Á∂÷-∂÷ «Úæ⁄ ‘∂◊∆ ª √Ó≈‹ Á∆ √Ì ÂØ∫ ¿πµÂÓ ¡Â∂ √ÓfiÁ≈
«Ú¡’Â∆¡ª (‹Ø √ø«÷¡≈ «Úæ⁄ ÊØÛ∑∂ ‘πøÁ∂ ‘È) Á≈ ¡«◊¡≈È∆, ¡ÈπÌÚ‘∆‰ ¡Â∂ ¡’πÙÒ ÒØ’ª (‹Ø ‘Ó∂Ùª Ï‘πÓÂ
«Úæ⁄ ‘πøÁ∂ ‘È) Á∂ ¡Ë∆È ‘Ø ‹≈‰ Á≈ ıÂ≈ Ï«‰¡≈ «‘øÁ≈ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ “√’≈ ˘ «ÈÔø«Âz ’È” ¡Â∂
“√’≈ Á∂ ’øÓ ’È” «Úæ⁄ ¡øÂ ‘πøÁ≈ ˛Õ Á∂÷-∂÷ ¡Â∂ ’≈‹’πÙÒÂ≈ Á∆ Óø◊ ’Á∂ ‘ÈÕ ¡≈Ó ÒØ’ «¬È∑ª «Úæ⁄
«‹øÈ≈ «˜¡≈Á≈ Á÷Ò Á∂‰◊∂, ™È≈ ‘∆ √’≈ Á∆ ’≈‹’πÙÒÂ≈ ˘ ÿæ‡ ’È◊∂, «‹√ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ÒØ’ª ˘ «ÓÒ‰
Ú≈Ò∂ Ò≈Ì «Úæ⁄ ’Ó∆ ¡≈ ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ ÒØ’ÂøÂ Á∂ Ò≈Ì, ◊π‰ ¡Â∂ ’≈‹’πÙÒÂ≈ ’∂ÚÒ ÍÃÂ∆«ÈË∆ ÒØ’ÂøÂ Á∂
Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò ‘∆ ÍÃ≈Í ‘Ø √’Á∆ ˛ ‹Ø Á∂÷-∂÷ ¡Â∂ ’≈‹ (Control and Functions) ˘ ¡Òæ◊ ’ «ÁøÁ≈ ˛Õ
ÍÃÂ∆«ÈË∆ ÒØ’ÂøÂ «˜øÓ∂Ú≈∆, ’≈‹’πÙÒÂ≈ ¡Â∂ ؘ◊≈ Á≈ «ÓÙ‰ ˛Õ «¬‘ ÈΩ’Ù≈‘∆ √’≈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷
Ò≈̪ ˘ ¿π√ Á∆ ‘≈È∆¡ª Á∂ «ÏȪ ÍÃ≈Í ’Ú≈ √’Á≈ ˛Õ ÍÃÂ∆«ÈË∆ √’≈ª Á∂ Úæ÷-Úæ÷ √Ú»Í ÒØ’ÂøÂ ¡Â∂
’≈‹’πÙÒÂ≈ ÁØÚª Á∂ √Ó≈È Ó‘æÂÚ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª Á∂ Úæ÷-Úæ÷ √Ú»Í ¡æ◊∂ «Ò÷∂ ‘È -

A. ÒØ’ÂøÂ Á≈ ÍÃøÍ≈◊Â-¿πÁ≈Ú≈ÁΔ «√˪ (Classical-Liberal Theory of Democracy)
¿πÁ≈Ú≈Á È∂ ÍË≈ª«Âz’ «Ú⁄≈ª Á≈ √ÓÊÈ Ùπ» ÂØ∫ ‘∆ ’∆Â≈Õ ¡√Ò «Úæ⁄ «¬ø◊ÒÀ∫‚ ¡Â∂ Ô»Í «Úæ⁄ ÒØ’ÂøÂ
Á≈ √Â≈ ’∂ÚÒ ¿πÁ≈Ú≈Á Á∂ Ï≈¡Á ‘∆ ÷πæ«Ò∑¡≈ ¡Â∂ ÒØ’ÂøÂ Á∂ «¬’ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ù≈√È Á∂ »Í «Úæ⁄ Á∂«÷¡≈
‹≈‰ Òæ◊≈Õ ¡√Ò «Úæ⁄ ÍË≈ª«Âz’ «Ú⁄≈ ¿π√ √Ó≈‹ Á∂ «¬’ ı≈√ ˜» √∆, «‹√ È∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ≈«‹¡ª
¡Â∂ Ë≈«Ó’ √æÂ≈ Á∆ Â≈È≈Ù≈‘∆ ÂØ∫ Óπ’ ’ «Ò¡≈ √∆Õ √ÚÂøÂ, √Ó≈ÈÂ≈, ¡«Ë’≈, ËÓ «ÈÍæ÷Â≈, «È¡≈
Ú◊∆¡ª Ë≈È≈Úª «¬√ ÈÚƒ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ ¡Ë≈ ω∂ ¡Â∂ ÒØ’øÂÂ ¿π‘ Ó≈«Ë¡Ó, «‹√ ÂØ∫ ¿πÈ∑ª
˘ ÍÃ≈Í ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ √∆, «‹√ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ ÒØ’ÂøÂ ˘ ¡√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘ª, ¿π‘ Í«‘Òª ¿πÁ≈Ú≈Á∆ Ï«‰¡≈
¡Â∂ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ÍË≈ª«Âz’Õ ÓÀ’Î√È Á∂ ¡Èπ√≈ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª «’ ÒØ’ÂøÂ ¡≈Ëπ«È’ Íæ¤Ó∆ ≈‹ª «Úæ⁄
¡≈«¬¡≈, «‹æÊ∂ «¬’ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆ Á∆ ⁄È≈ ‘ج∆ ‹Ø ⁄؉, ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ ¡Â∂ Ï≈˜≈ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈
”Â∂ ¡Ë≈« √ÈÕ «¬‘ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ ≈‹ ¡Â∂ «¬√ Á≈ ÍË≈ª«Âz’ ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ «¬√ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ ÒØ’ÂøÂ
Á≈ Ú∆ ¿πÁ≈∆’‰ ‘Ø«¬¡≈Õ ÍÃøÍ≈◊ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ ÒØ’ÂøÂ Á∂ Ùπ»¡≈Â∆ «Ú⁄≈ √≈˘ ‡≈Ó√ Ó», «ÚÈ√‡ÀÈÒ∂
¡Â∂ «¬ø◊«ÒÙ «Í¿»∆‡È√ ¡Â∂ ÒÀÏÒ√ «Úæ⁄ «ÓÒÁ∂ ‘È,, ‹Á «’ «¬‘ √Ó≈«‹’ √ÓfiΩÂ∂ Á≈ «√˪ √∆, «‹√ È∂
ÒØ’ÂøÂ ˘ √Ê≈«Í ’È «Úæ⁄ Ó‘æÂÚÍ»È Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆, «’™«’ ’ج∆ Ú∆ √ÓfiΩÂ≈ ª ‘∆ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈
˛, ‹Á √ÓfiΩÂ≈ ’È Ú≈Ò∂ Ï≈Ï ‘Ø‰Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ‡≈Ó√ ‘≈Ï√ ¡≈͉∂ √Ó≈«‹’ √ÓfiΩÂ∂ «Úæ⁄ ‘∂’
«Ú¡’Â∆ ˘ √ÓfiΩÂ∂ ”⁄ Ï≈Ï Ì≈◊∆Á≈ ÓøÈÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ‹≈È Ò≈’ È∂ Ú∆ ÒØ’ √«‘ÓÂ∆ ”Â∂ ¡Ë≈« √’≈
¡Â∂ ÒØ’ «‘æ Á∂ «√˪ª ˘ ‘∂· «Ò÷∂ ¡Ë≈ª ”Â∂ √Ê≈«Í ’∆Â≈ :
A. ≈‹È∆«Â’ Ù’Â∆ Á≈ ¡≈÷∆ √Ø ‹ÈÂ≈ ˛Õ

B. «’√∂ Ú∆ «È¡≈ ¿π«⁄ √’≈ Á∆ Ù’Â∆ √∆«Ó ‘πøÁ∆ ˛, √’≈ ˘ ÒØ’ª Á∂ ¡«Ë’≈ª Á≈ ¿πÒøÿ‰ È‘ƒ
’È≈ ⁄≈‘∆Á≈, È‘ƒ ª √’≈ ¡Â∂ ‹ÈÂ≈ Á∂ «Ú⁄’≈ √ÓfiΩÂ∂ Á≈ Úø‚ ‘Ø √’Á∆ ˛Õ
C. «Ú¡’Â∆ ’πfi Íë’Â’ ¡«Ë’≈ª Á≈ Ó≈Ò’ ˛, ¡ÈÂØ◊ÂÚ≈ √’≈ ÒØ’ª ˘ ˜» Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ‘πøÁ∆
˛ È≈ «’ «ÏÒØÓ :Õ
Ò≈’ Á∂ «¬È∑ª «Ú⁄≈ª ˘ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ ¡À‚Ó √«ÓÊ È∂ Ò≈◊» ’∆Â≈Õ ¿π√ È∂ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂
ÚÍ≈ «Úæ⁄ ≈‹ Á∂ Á÷Ò Á≈ «ÚØË ’∆Â≈ ¡Â∂ «¬‘ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’∆Â≈ «’ «¬È∑ª ˘ ÒØ’ª Á∂ ÌØ√∂ ”Â∂ ¤æ‚ «ÁæÂ≈
‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¿πÂÍ≈ÁÈ ¡Â∂ ¡Á≈È-ÍÃÁ≈È Á∆ √ÚÂøÂÂ≈, Óπ’ ÍÃÂ∆√ÍÁ≈, Óπ’ ¡≈«Ê’
Ú∆«ÈÔÓ ¡≈«Á √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¿πµÁÓ∆ ÒØ’ª ˘ ¡æ◊∂ ¡≈¿π‰ Á≈ ÓΩ’≈ Á∂‰◊∂ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ ¡≈͉∆ √ÓæÊ≈ ÚË≈¿π‰
«Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ ’È◊∂Õ √’≈ Á∆ Â≈È≈Ù≈‘∆ ”Â∂ √∆Ó≈ Ò◊≈¿π‰ Ò¬∆ Îª√ ¡Â∂ Á≈Ù«È’ Ó≈ȇ∂√«’¿» È∂ «¬√
√ÏøË «Úæ⁄ “Ù’Â∆¡ª Á∂ ÍÃÊ’ ’È” (Sparation of power) Á≈ «√˪ ÍÃ◊‡ ’∆Â≈, «‹√ È∂ ¡Ó∆’≈ Á∂ √ø«ÚË≈È
«ÈÓ≈‰ ˘ ’≈¯∆ ÍÃÌ≈«Ú ’∆Â≈Õ ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄ ‹ÀÎ√È, ÓÀ‚∆√È, ˛«ÓÒ‡È ¡≈«Á È∂ Ò≈’, ¡À‚Ó √«ÓÊ ¡Â∂
Ó≈ȇ∂√«’¿» Á∂ «Ú⁄≈ª Á∂ √ø√Ê≈Í’ √Ú»Í Á∂‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆Õ

260 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY