Page 321 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ ¡≈͉≈ ¿πÓ∆ÁÚ≈ ÿث٠È≈ ’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈ ‹Ø «’ Ùz∆ Ï≈ÒÔØ◊∆ Á∆ ÓΩ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ÷≈Ò∆ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ
‡∆. ‚∆. Í∆. È∂ ‹±È B@@B «Úæ⁄ Ùz∆ ¬∂. Í∆. ‹∂. ¡ÏÁπÒ ’Ò≈Ó Á≈ ≈Ù‡ÍÂ∆ ¡‘πÁ∂ Á∂ √ÓÊÈ ’È Á≈ ÎÀ√Ò≈
’∆Â≈ ‹Ø ‹πÒ≈¬∆ B@@B «Úæ⁄ Ì≈ Á∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ¸«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ «¬√ Â∑≈ AIII-Ó¬∆ B@@D
Âæ’ ¡ªË≈ ÍzÁ∂Ù Á∆ ≈‹È∆Â∆ ¡Â∂ ≈Ù‡∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ‡∆. ‚∆. Í∆. «¬’ √◊Ó ¡Â∂ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ÷∂Â∆
Í≈‡∆ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ’ßÓ ’Á∆ ‘∆ ¡Â∂ «¬√ Á∂ È∂Â≈ Ùz∆ ⁄ßÁ Ï≈ϱ È≈«¬‚± «¬’ ÒØ’«ÍzÔ È∂Â≈ Á∆ ¤Ú∆ Íz≈ÍÂ
’È «Úæ⁄ √ÎÒ ‘ج∂Õ Í Ó≈⁄-¡ÍzÀÒ B@@D «Úæ⁄ ‘ج∆¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ¡Â∂ ¡ªË≈ ÍzÁ∂Ù Á∆¡ª «ÚË≈È √Ì≈
Á∆¡ª ⁄؉ª √Ó∂∫ ‡∆. ‚∆. Í∆. Á∆ ÒØ’«ÍzÔÂ≈ Ï‘π ‘∆ ÿæ‡ ‘Ø ◊¬∆ ¡Â∂ «¬È∑ª ⁄؉ª «Úæ⁄ «¬√ ˘ «¬’ Ì≈∆ ‘≈ Á≈
√≈‘Ó‰≈ ’È≈ «Í¡≈Õ ¡ªË≈ ÍzÁ∂Ù «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ ‡∆. ‚∆. Í∆.-¡ÀµÈ. ‚∆. ¬∂. ◊·ÏßËÈ «ÚπæË ’ª◊√-‡∆.
¡≈. ¡Àµ√. ◊·ÏßËÈ È∂ Ì≈∆ √ÎÒÂ≈ Íz≈Í ’∆Â∆ ¡Â∂ «¬√ ˘ B/C ÂØ∫ Ú∆ «˜¡≈Á≈ √∆‡ª ”Â∂ √ÎÒÂ≈ Íz≈ÍÂ
‘ج∆∂Õ ¡ªË≈ ÍzÁ∂Ù «ÚË≈È √Ì≈ Á∆¡ª ’πæÒ BID √∆‡ª «Úæ⁄Ø∫ ‡∆. ‚∆. Í∆. ˘ «√Î DI √∆‡ª «ÓÒ∆¡ª ‹ÁØ∫ «’ AIII
«Úæ⁄ «¬√ ˘ AIIB √∆‡ª «ÓÒ∆¡ª √È, «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ ’ª◊√ ˘ BBF √∆‡ª Íz≈Í ‘ج∆¡ª ‹ÁØ∫ «’ AIII «Úæ⁄
«¬√ ˘ FC √∆‡ª ‘∆ «ÓÒ∆¡ª √ÈÕ ‡∆. ‚∆. Í∆. «¬’ «ÚØË∆ Í≈‡∆ ‘∆ ω ’∂ «‘ ◊¬∆Õ ADÚƒ∫ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ Ú∆
‡∆. ‚∆. Í∆. ˘ ’∂ÚÒ E √∆‡ª ‘∆ «ÓÒ∆¡ª ‹ÁØ∫ «’ ’ª◊√-‡∆. ¡≈. ¡À√. ˘ CD √∆‡ª ¡Â∂ ‘Ø ÁÒª ˘ C √∆‡ª
‘∆ Íz≈Í ‘ج∆¡ªÕ ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ «Úæ⁄ ‡∆. ‚∆. Í∆. Á∆ √«ÊÂ∆ ’≈Î∆ ’Ó˜Ø ω∆ ‘∆Õ ‘π‰ «¬√ È∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í
˘ ¡ÀµÈ. ‚∆. ¬∂. ÂØ∫ ¡Òæ◊ æ÷‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈ ˛Õ ™fi ª «¬’ ÷∂Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ‘؉ Á∂ ’≈È ¡ªË≈
ÍzÁ∂Ù Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ‡∆. ‚∆. Í∆. ¡≈͉∆ √«ÊÂ∆ «˜¡≈Á≈ «ÁzÛ Ï‰≈ √’Á∆ ˛Õ ‹πÒ≈¬∆ B@@E «Úæ⁄ ‡∆. ¡≈.
¡Àµ√. ¡Â∂ ’ª◊√ ◊·ÏßËÈ ‡πæ‡ «◊¡≈ Í «¬√ Á∂ Ï≈Ú‹±Á ‡∆. ‚∆. Í∆. AEÚ∆¡ª ÒØ’ √Ì ⁄؉ª (B@@I) «Úæ⁄
«˜¡≈Á≈ √ÎÒÂ≈ Íz≈Í ȑ∆∫ ’ √’∆∂Õ Ì«Úæ÷ «Úæ⁄ ’ª◊√ È≈Ò ‹◊ÈÈ≈Ê Àµ‚∆ Á∂ ¡Òæ◊ ‘؉ Á≈ Ò≈Ì «¬√ ˘
«ÓÒ √’Á≈ ˛Õ ¡Òæ◊ Â∂¶◊≈È≈ Ò¬∆ ¡ßÁØÒÈ Á≈ «¬√ Á∂ Ì«Úæ÷ ”Â∂ ’∆ ÍzÌ≈Ú ÍÚ∂◊≈, «¬‘ ’«‘‰≈ ¡Ω÷≈ ˛ «Î
Ú∆ ¡√∆∫ ‡∆. ‚∆. Í∆. Á∂ Ó«‘Ò ˘ È’≈ È‘∆∫ √’Á∂Õ

AD.E √≈ ¡øÙ (Summary)

J ¡≈Ëπ«È’ ÒØ’ÂßÂ∆ Ù≈√È-Íz‰≈Ò∆ Ò¬∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª Á≈ ‘؉≈ ˜±∆ ˛Õ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ Á∂Ù «Úæ⁄
≈Ù‡∆ Ó‘æÂÚ Á∂ «Ú«Ù¡ª ”Â∂ ‹ÈÓ «Â¡≈ ’Á∂ ‘È, ÒØ’ª ˘ ≈‹È∆«Â’ «√æ«÷¡≈ ÍzÁ≈È ’Á∂
‘È ¡Â∂ √Ê≈¬∆ √’≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’Á∂ ‘ÈÕ
J Ì≈Â∆ √≈ÓÚ≈Á∆ ÁÒ Ùπ± «Úæ⁄ Ó˜Á»ª, ÈΩ‹Ú≈Ȫ, ÏπæË∆‹∆Ú∆¡ª ¡Â∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª «Úæ⁄ ÏÛ∆
ÒØ’«ÍzÔÂ≈ √∆Õ Í≈‡∆ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ Òæ◊Ì◊ AICF «Úæ⁄ √≈ÓÚ≈Á∆¡ª È∂ ’ª◊√ È≈Ò «ÓÒ ’∂
’ßÓ ’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈Õ
J ÙzØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ «¬’ ÷∂Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ‘È ‹Ø √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Íø‹≈Ï «Úæ⁄ √◊Ó ˛Õ «¬√
Á≈ «¬’ ◊πæ‡ «ÁæÒ∆ ¡Â∂ «¬’ ¤Ø‡∆ «‹‘∆ «¬’≈¬∆ ‘«¡≈‰≈ Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ √◊Ó ˛Õ Íø‹≈Ï «Úæ⁄
Ú∆ ’¬∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ÓΩ‹±Á ‘È «‹Ú∂∫ «’ «√ÓÈ‹∆ «√ßÿ Ó≈È Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò≈ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Ó≈È,
ÙzØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Ï≈ÁÒ, ÍøÊ’ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ¡≈«ÁÕ
J ÙØzÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ «¬’ ÍøÊ’ ¡Â∂ ÷∂Â∆ ÁÒ ‘∆ ˛Õ √πÌ≈«Ú’ ±Í «Úæ⁄ «¬‘ ÁÒ ‘Ó∂Ù≈ ¡≈͉∂-¡≈Í
˘ Íø‹≈Ï Á∆ ¿πµÈÂ∆ ¡Â∂ √«ÓÃË∆ È≈Ò ‹ØÛÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ ¿πÁ∂Ù Á∆ Íz≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ¡≈͉∆¡ª È∆Â∆¡ª
¡Â∂ ÍzØ◊≈Ó Á≈ «√‹È ’Á≈ ˛Õ
J AIGB Á∆¡ª «ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉≈ ”⁄ ⁄ΩË∆ Á∂Ú∆ Ò≈Ò «ÈÁÒ∆ ¿πÓ∆ÁÚ≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ⁄؉ ÒÛ∂ √È «‹√
«Úæ⁄ ¿πÈ∑≈ ˘ ‘≈ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ «Í¡≈ √∆Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π‘ Ì≈Â∆ ’zªÂ∆ ÁÒ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ‘ج∂
‹Ø Ï≈¡Á «Úæ⁄ Ì≈Â∆ ÒØ’ ÁÒ «Úæ⁄ ÏÁÒ «◊¡≈, «‹√ Á≈ «ÈÙ≈È ⁄æ’ ¡øÁ ‘æÒË √∆Õ
J «ÚË≈«¬’ª ˘ ¡ÈπÙ≈√È Á≈ √÷Â∆ È≈Ò Í≈Ò‰ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ¡Â∂ √≈Á◊∆ Â∂ «¬Ó≈ÈÁ≈∆ È≈Ò
«‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ¿π‘ ÷πÁ √‘πø ¸æ’‰ «’ ¿π‘ ⁄؉ª √Ó∂∫ ÒØ’ª È≈Ò ’∆Â∂ ◊¬∂
Ú≈¡«Á¡ª ˘ Ò≈◊» ’È Ò¬∆ ’øÓ ’È◊∂Õ
J ¡ªË≈ ÍÃÁ∂Ù Á∆ ≈‹È∆Â∆ ¡Â∂ ≈Ù‡∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ‡∆. ‚∆. Í∆. Ï‘π ӑæÂÚÍ»È Ì»«Ó’≈ ¡Á≈
’È Á∂ ÔØ◊ ‘Ø ◊¬∆Õ

314 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY