Page 39 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇

‡≈√’ ÓΩ«Ò’ ’ÂÚ ÂØ∫ Âπ√ƒ ’∆ √ÓfiÁ∂ ‘Ø?

C.A Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È «Úæ⁄ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ÓΩ«Ò’ ’ÂÚ
(Fundamental Duties Given in Indian Constitution)

Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È Á∂ Ì≈◊ IV Á∂ ¡Èπ¤∂Á EAA «Úæ⁄ ‘∂· «Ò÷∂ A@ ÓΩ«Ò’ ’ÂÚª Á≈ Úȉ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛-
A. √ø«ÚË≈«È’ Á≈ Í≈Ò‰ ’Ø ¡Â∂ ¿π√ Á∂ ¡≈ÁÙª, √ø√Ê≈Úª, ≈Ù‡∆ fiø‚≈, ≈Ù‡∆ ◊∆ Á≈ ¡≈Á ’Ø: ‘∂’
È≈◊«’ Á≈ Í«‘Ò≈ Î˜ ˛ «’ ¿π‘ Í»È «ÈÙ·≈ È≈Ò √ø«ÚË≈È Á≈ Í≈Ò‰ ’∂, «’™«’ «¬‘∆ Á∂Ù Á≈ √Ú¿πµ⁄
’≈˘È ˛Õ «¬√ Á∂ ¡≈ÁÙª (ÒØ’ÂøÂ, ËÓ «ÈÍæ÷Â≈ ¡≈«Á), √ø√Ê≈Úª (√ø√Á ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ¡≈«Á) Á≈ √ÈÓ≈È
’È≈ Ú∆ È≈◊«’ Á≈ Í«‘Ò≈ Î˜ ˛Õ ≈Ù‡∆ fiø‚∂ ¡Â∂ ≈Ù‡∆ ◊∆ Á≈ ¡≈Á ’È≈ Ú∆ ‘∂’ È≈◊«’ Á≈
ÓΩ«Ò’ ’ÂÚ «ÈË≈« ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ ‘∂’ È≈◊«’ ˘ ≈Ù‡∆ ◊ΩÚ Á∂ ÍÃÂ∆’ «Âø◊∂ fiø‚∂ Á≈ ¡≈Á
’’∂ ≈Ù‡ ÍÃÂ∆ ¡≈͉≈ √ÈÓ≈È ÍÃÁ«Ù ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ È≈Ò ‘∆ ≈Ù‡∆ ◊∆ √Ó∂∫ √≈ÚË≈È Á∆ √«ÊÂ∆
«Úæ⁄ ÷Û∑∂ ‘Ø ’∂ ≈Ù‡ ÍÃÂ∆ √ÈÓ≈È Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ÍÃ◊‡ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ

B. Ì≈ Á∆ ÍÃÌ»√æÂ≈, ¬∂’Â≈ ¡Â∂ ¡÷ø‚Â≈ ˘ ’≈«¬Ó æ÷‰≈ ¡Â∂ æ«÷¡≈ ’È≈ : Á∂Ù Á∆ ÍÃÌ»Â≈ Á≈ √ÓÊÈ ’È≈
‘∂’ È≈◊«’ Á≈ Í«‘Ò≈ Î˜ Áæ«√¡≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ ≈‹ ÚæÒØ∫ «È«Ó ’≈˘Èª Á≈ √‘∆
„ø◊ È≈Ò Í≈Ò‰ ’È≈ √≈∂ È≈◊«’ª Á≈ Í«ÚæÂ ’ÂÚ ˛Õ

È؇√ ‹∂’ ’ج∆ Á∂Ù Ì≈ ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’∂ ª √≈∂ È≈◊«’ ¿π√ Á∆ æ«÷¡≈ Ò¬∆ ÂÈ, ÓÈ,
ËÈ È≈Ò ÔØ◊Á≈È Á∂‰Õ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ È≈◊«’ª ˘ ¡«‹‘≈ «ÚÚ‘≈ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈
˛, «‹√ È≈Ò Á∂Ù Á∆ ¬∂’Â≈-¡÷ø‚Â≈ √Ê≈¬∆ «‘ √’∂Õ

C. Á∂Ù Á∆ æ«÷¡≈ ’Ø ¡Â∂ «ÈÙ⁄≈ ’∆Â∂ ‹≈‰ ”Â∂ ≈Ù‡ Á∆ √∂Ú≈ ’Ø : Á∂Ù Á∆ æ«÷¡≈ ’È≈ ‘∂’ È≈◊«’ Á≈
Í«‘Ò≈ Î˜ ˛, «’™«’ Á∂Ù Á∆ æ«÷¡≈ «Úæ⁄ ‘∆ È≈◊«’ª Á∆ æ«÷¡≈ Ù≈«ÓÒ ˛Õ ≈Ù‡ ”Â∂ ÷Â≈ ‘؉ ¿πµÂ∂
È≈◊«’ª ˘ ¡≈͉∂ «Èæ‹∆ √Ú≈ʪ ˘ ÌπÒ≈ ’∂ ≈Ù‡ Á∆ æ«÷¡≈ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛, ‹∂’ Á∂Ù ˘ √À«È’ª Á∆ ˜»Â
‘ØÚ∂ ª È≈◊«’ ˘ √ÚÀ-«¬æ¤≈ È≈Ò √ÀÈ≈ «Úæ⁄ ÌÂ∆ ‘Ø ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
D. √πÂøÂÂ≈ Ò¬∆ √≈‚∂ ≈Ù‡∆ ¡øÁØÒÈ ˘ ÍÃ∂« ’È Ú≈Ò∂ ¿πµ⁄ ¡≈ÁÙª ˘ «ÁÒ «Úæ⁄ √ø‹Ø¬∆ æ÷Ø ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈
Í≈Ò‰ ’Ø : ‘∂’ È≈◊«’ Á≈ «¬‘ ’ÂÚ ˛ «’ ≈Ù‡∆ ¡øÁØÒÈ ˘ ÍÃ∂« ’È Ú≈Ò∂ ¿πµ⁄ ¡≈ÁÙª (√πÂøÂÂ≈,
Ï≈ÏÂ≈, Ì≈Â∆ Ì≈Ú) ˘ ¡≈͉∂ «ÁÒ «Úæ⁄ ‘Ó∂Ù≈ √ø‹Ø¬∆ æ÷‰ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ؘ≈È≈ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ ¿π√ ˘ ◊둉
’ÈÕ
E. Ì≈ Á∂ √≈∂ ÒØ’ª «Úæ⁄ √ÓÃ√Â≈ ¡Â∂ Ï≈Ï Ì≈Â∆ Ì≈Ú Á∆ Ì≈ÚÈ≈ «ÈÓ≈‰ ’Ø : √≈∂ È≈◊«’ª Á≈ Í«‘Ò≈
’ÂÚ ˛ «’ ¿π‘ «ÈøÂ Ì≈Â∆ Ì≈Ú Á∆ Ì≈ÚÈ≈ Á≈ «Ú’≈√ ’∂Õ «È¡≈, √πÂøÂÂ≈ ¡Â∂ ÏøË»ÂÚ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂
«È«Ó «¬√ ÈÚ∂∫ ≈Ù‡ (Ì≈Â) Á∂ √≈∂ È≈◊«’ «¬‘ Ó«‘√»√ ’È «’ ¿π‘ «¬’ ‘∆ Ë≈≈ Á∂ Ïæ⁄∂ ‘È, «¬’ ‘∆
¿πÈ∑ª Á∆ ‹ÈÓ Ì»Ó∆ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ «¬’ ‘∆ Ì≈Â∆ Ì≈Ú ˛Õ
F. √Ó≈«‹’ √ø√«¥Â∆ Á∆ ◊ΩÚÙ≈Ò∆ ÍÃøÍ≈ Á≈ Ó‘æÂÚ √ÓfiØ ¡Â∂ ¿π√ ˘ ω≈¬∆ æ÷Ø : ‘∂’ Á∂Ù Á∆ ¡≈͉∆ «¬’
Íπ≈‰∆ √Ó≈«‹’ √ø√«¥Â∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ √≈‚∂ Á∂Ù Á∆ «¬’ Íπ≈‰∆ ◊ΩÚÙ≈Ò∆ √ø√«¥Â∆ ˛ ‹Ø ¬∂’Â≈, «ÚÙÚ ÏøË»ÂÚ,
√Ú ËÓ √øÌ≈Ú ¡≈«Á ¡≈ÁÙª ˘ ¡≈͉∂ «Úæ⁄ √Óج∂ ‘ج∂ ˛Õ Ì≈ Á∆ «¬√ ◊ΩÚÙ≈Ò∆ √ø√«¥«Â’ ÍÃøÍ≈ ˘
√Ófi‰≈ ¡Â∂ «¬√ ˘ ω≈¬∆ æ÷‰≈ È≈◊«’ª Á≈ ÓΩ«Ò’ ’ÂÚ «ÈË≈« ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ

32 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY