Page 34 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñB: ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈

(i) Ë≈≈ BC Á∂ ¡Èπ√≈ ÓÈπæ÷ª Á≈ ÚÍ≈, ¿πÈ∑ª ÂØ∫ Ï◊À ¡Â∂ «¬æ¤≈ Á∂ «ÚπæË ’ßÓ ’Ú≈¿π‰ Á∆ ÓÈ≈‘∆ ’ È؇
«ÁæÂ∆ ◊¬∆ ˛ ¡Â∂ ‹Ø «¬√ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ «’√∂ Â∑ª È≈Ò ¿π¶ÿ‰ ’∂◊≈, ¿π√ ˘ ’≈˘È Á∂ ¡Èπ√≈ √˜≈
ÔØ◊ ¡Í≈Ë √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
(ii) Ë≈≈ BD Á∂ ¡Èπ√≈ AD √≈Òª ÂØ∫ ÿæ‡ ¿πÓ Ú≈Ò∂ Ïæ«⁄¡≈ ˘ «’√∂ Ú∆ ’≈÷≈È∂ ‹ª ÷≈È «Úæ⁄ ÈΩ’∆ ”Â∂
È‘∆∫ æ«÷¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ È≈ ‘∆ «’√∂ ‘Ø ÷Â∂ Ú≈Ò∆ ÈΩ’∆ «Úæ⁄ Ò◊≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛
«’ Ïæ«⁄¡ª ˘ ’ßÓ «Úæ⁄ Ò◊≈¿π‰ Á∆ Ï‹≈¬∂ ¿πÈ∑≈ ˘ «√æ«÷¡≈ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂Õ «¬√ Ò¬∆ Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È Á∂
¡«Ë¡≈«¬ D «Úæ⁄ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª È≈Ò ≈‹ª ˘ «¬‘ «ÈÁ∂Ù «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛ «’ ¿π‘ AD √≈Ò Âæ’ Á∆
¿πÓ Á∂ Ïæ«⁄¡ª Ò¬∆ ˜±∆ ¡Â∂ Î∆ «√æ«÷¡≈ Á≈ ÍzÏßË ’∂ «√æ«÷¡≈ Á∂ «˜¡≈Á≈ (Right to Education)
¡Ë∆«ÈÔÓ ˘ Ú∆ «¬√∂ Ò¬∆ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ
D. Ë≈«Ó’ √πÂßÂÂ≈ Á≈ ¡«Ë’≈ (Right to Freedom of Religion — Article 25 to 28)- √ß«ÚË≈È Á∂
¡◊Ò∂ D ¡Èπ¤∂Áª (BE ÂØ∫ BH) «Úæ⁄ Ì≈ ˘ «¬’ ËÓ-«ÈÍæ÷ ≈‹ ω≈¿π‰ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ
√ß«ÚË≈È-«ÈÓ≈Â≈Úª È∂ ¡Èπ¤∂Á AE ¡Â∂ AF «Úæ⁄ «ÁæÂ∂ «¬√ ¡«Ë’≈ Á∂ È≈Ò DBÚ∆∫ √ØË È≈Ò ËÓ-«ÈÍæ÷
ÙÏÁ ˘ √ß«ÚË≈È Á∆ Íz√Â≈ÚÈ≈ «Úæ⁄ ‹ØÛ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ
(i) «’√∂ Ú∆ ËÓ ˘ Óßȉ Á∆ √πÂßÂÂ≈ (Freedom to practise any Religion)-¡Èπ¤∂Á BE «Úæ⁄ «¬‘
«ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛ «’ Ì≈ «Úæ⁄ √≈∂ È≈◊«’ª ˘ «’√∂ Ú∆ ËÓ Á∆ Óßȉ, ¿π√ Á≈ ¡ÈπÔ≈¬∆
Ï‰È ¡Â∂ ¿π√ Á≈ Íz⁄≈ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ˛Õ
(ii) Ë≈«Ó’ ’ßÓ Á≈ ÍzÏßË ’È Á∆ √πÂßÂÂ≈ (Freedom to manage Religious Affairs)- ¡Èπ¤∂Á
BF È≈Ò √≈∂ Ë≈«Ó’ √ßÍzÁ≈«¬¡ª ˘ Ë≈«Ó’ ¡Â∂ Í¿πÍ’≈∆ ¿πÁ∂Ùª Ò¬∆ √ß√Ê≈Úª √Ê≈«Í ’È
¿π√ È≈Ò √Ïß«Ë «Ú«Ù¡ª Á≈ √ß⁄≈ÒÈ ’È, ⁄æÒ ¡Â∂ ¡⁄æÒ √ßÍÂ∆ ÷∆Á‰ ¡Â∂ ’≈˘È Á∂ ¡Èπ√≈
¿πÈ∑ª Á≈ ÍzÏßË ⁄Ò≈¿π‰ Á≈ ¡«Ë’≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
(iii) ËÓ Á∂ Íz⁄≈ Á∂ Ò¬∆ ’ È≈ Á∂‰ Á∆ √πÂßÂÂ≈ (Freedom as to Payment of Taxes for
Promotion of any Particular Religion)- ¡Èπ¤∂Á BG «Úæ⁄ «¬‘ «ÈË≈« ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ «’
«’√∂ Ú∆ ËÓ Á∂ ÍÃ⁄≈ Ò¬∆ «’√∂ «Ú¡’Â∆ ˘ ’ج∆ ’ Á∂‰ ”Â∂ Ó‹Ï» È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
(iv) «√æ«÷¡≈ √ø√Ê≈Úª «Úæ⁄ Ë≈«Ó’ «√æ«÷¡≈ È≈ «ÁæÂ∂ ‹≈‰ Á∆ Ø’ (Prohibition of Giving Religious
Instructions in Educational Institutions) - ¡Èπ¤∂Á BH È≈Ò «¬‘ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛ «’
≈‹ ÚæÒØ∫ «ÚæÂ∆ √‘≈«¬Â≈ ÍÃ≈Í «’√∂ Ú∆ √ø√Ê≈ «Úæ⁄ Ë≈«Ó’ «√æ«÷¡≈ È‘ƒ «ÁæÂ∆ ‹≈ √’Á∆ Í «¬√
Á∂ ¡Ë∆È ¿π‘ √ø√Ê≈Úª È‘ƒ ¡≈™Á∆¡ª, «‹È∑ª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ «’√∂ ‡æ√‡ ÚæÒØ∫ ËÓ Á∂ ÍÃ⁄≈ Ò¬∆ ’∆Â∆
◊¬∆ ‘ØÚ∂, ⁄≈‘∂ ¿π√ Á≈ ÍÃÙ≈√È ≈‹ ‘∆ ⁄Ò≈™Á≈ ‘ØÚ∂Õ «’√∂ ¡Èπ¤∂Á «Úæ⁄ «¬‘ Ú∆ √ÍæÙ‡ ’∆Â≈ «◊¡≈
˛ «’ ≈‹ ÚæÒØ∫ «‹È∑ª √ø√Ê≈Úª ˘ ◊ê‡ (Grants) «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛, ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ «’√∂ «Ú¡’Â∆ ˘ Ë≈«Ó’
√Ó≈Ø‘ ”⁄ Ù≈«ÓÒ ‘؉ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ «√æ«÷¡≈ ÍÃ≈Í ’È ”Â∂ Ó‹Ï» È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ
E. √ø√«¥Â∆ ¡Â∂ «√æ«÷¡≈ √ÏøË∆ ¡«Ë’≈ (Cultural and Educational Rights — Article 29 to 30) -
√ø√«¥«Â’ ¡Â∂ «√æ«÷¡≈ √ÏøË∆ ¡«Ë’≈ª Á≈ Úȉ √ø«ÚË≈È Á∆ BI ¡Â∂ C@ ¡Èπ¤∂Áª «Úæ⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛,
«¬È∑ª Á∂ ¡Èπ√≈ Ì≈ «Úæ⁄ «‘‰ Ú≈Ò∂ ÿæ‡ «◊‰Â∆ Á∂ «‘æª Á∆ √πæ«÷¡≈ Á∆ √‘∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛ ª
«’ ¿π‘ ¡≈͉∆ √ø√«¥Â∆ ¡Â∂ Ì≈Ù≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¡≈͉≈ «Ú’≈√ ’ √’‰Õ

(i) ¡Èπ¤∂Á BI Á∂ ¡Èπ√≈, Ì≈ Á∂ «’√∂ Ú∆ ÷∂Â «Úæ⁄ «‘‰ Ú≈Ò∂ È≈◊«’ª Á∂ ‘ Ú◊ ‹ª ¿π√ Á∂
Ì≈◊ ˘, ¿π√ Á∆ ¡≈͉∆ Ì≈Ù≈, «ÒÍ∆ Â∂ √ø√«¥Â∆ ‘ØÚ∂, ¿π√ ˘ «¬‘ ¡«Ë’≈ ˛ «’ ¿π‘ ¿πÈ∑ª Á∆ æ«÷¡≈
’∂Õ
(ii) ¡Èπ¤∂Á BI Á∂ ¡Èπ√≈, «’√∂ Ú∆ È≈◊«’ ˘ ≈‹ ÚæÒØ∫ ‹ª ¿π√ Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò ⁄Ò≈¬∆ ‹≈‰ Ú≈Ò∆
«√æ«÷¡≈ √ø√Ê≈ «Úæ⁄ ÍÃÚ∂Ù Á∂‰ ÂØ∫ ËÓ, ‹≈Â∆, ÚøÙ, Ì≈Ù≈ ‹ª «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ Á∂ Ú∆ ¡Ë≈ ”Â∂ «¬È’≈
È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ
(iii) ¡Èπ¤∂Á C@ Á∂ ¡Èπ√≈ √≈∂ ÿæ‡ «◊‰Â∆¡ª ˘ ⁄≈‘∂ ¿π‘ ËÓ ”Â∂ ¡Ë≈« ‘ØÚ∂ ‹ª Ì≈Ù≈ ”Â∂ «¬‘
¡«Ë’≈ ÍÃ≈Í ˛ «’ ¿π‘ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ «√æ«÷¡≈ √ø√Ê≈Úª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈
ÍÃÏøË ’ÈÕ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 27