Page 13 - DPOL102_INDIAN_POLITICAL_SYSTEM_PUNJABI

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ «Ú¡’Â∆ÂÚ ˘ ͱÈ ±Í È≈Ò «Ú’«√ ‘؉ Ò¬∆ √πÂßÂÂ≈ «¬’ Ó‘æÂÚͱÈ ˜± ‘πßÁ∆ ˛Õ «¬‘ ⁄ß◊≈ ‹∆ÚÈ
«‹¿»‰ Ò¬∆ Ú∆ ˜±∆ Ù ‘πßÁ∆ ˛Õ
(3) Ï≈ÏÂ≈ (Equality): Ï≈ÏÂ≈ ˘ Íz√Â≈ÚÈ≈ Â∆√≈ Óπæ÷ ¿πÁ∂Ù ÿث٠’Á∆ ˛Õ «¬√ ˘ ÁØ Ì≈◊ª «Úæ⁄ Í∂Ù
’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ : (i) ÍæË Á∆ Ï≈ÏÂ≈ ’≈˘È Á∆ «ÁzÙ‡∆ «Úæ⁄ √≈∂ Ì≈Â∆ «¬’ Ï≈Ï ‘ÈÕ (ii) ÓΩ’∂ Á∆ Ï≈ÏÂ≈
ËÓ, È√Ò, «¶◊, ß◊, ‹≈Â-Í≈ ‹ª «ÈÚ≈√ ¡≈«Á Á∂ Ì∂ÁÌ≈Ú ÂØ∫ «ÏȪ Ï≈Ï ÓΩ«’¡ª Á∆ ¿πÍÒæÏË∆ Ì≈Â∆
√ß«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ¤∂Á AD ¡Â∂ AE Ï≈ÏÂ≈ Á≈ ¡«Ë’≈ ÍzÁ≈È ’Á∂ ‘ÈÕ ¡Èπ¤∂Á AF Á∂ ¡Ë∆È √≈«¡ª ˘ «¬’Ø
«‹‘∂ ÓΩ’∂ ÍzÁ≈È ’È Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛ Í «¬√ Ò¬∆ √ß«ÚË≈È Á∂ ’Ó˜Ø Ú◊ ‘؉ Á∂ È≈Â∂ ¡Ωª ¡Â∂
Ïæ«⁄¡ª ˘ «ÚÙ∂Ù √πæ«÷¡≈ Ú∆ ÍzÁ≈È ’Á≈ ˛Õ

(4) Ì≈Â∆Ì≈Ú (Fraternity): Íz√Â≈ÚÈ≈ √ÍæÙ‡ ±Í «Úæ⁄ ÿث٠’Á∆ ˛ «’ ÒØ’ª Á∂ ÍÃ√Í Ì≈¬∆⁄≈∂ ¡Â∂
ÍzÀµ√ ˘ ÏÛ∑≈Ú≈ Á∂‰≈ ≈‹ Á≈ Ò’Ù ˛ ª «’ ÒØ’ª «Úæ⁄ Ì≈ÚÈ≈ÂÓ’ ¡Â∂ ÓÈØ«Ú«◊¡≈«È’ ¬∂’Â≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈
ÍÀÁ≈ ‘ØÚ∂Õ «¬√ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á≈ Ï≈Ï ω≈¬∂ æ÷‰ ¡Â∂ ≈Ù‡ Á∆ ¬∂’Â≈ ¡Â∂ ¡÷ø‚Â≈ √Ê≈«Í ’È ¡Â∂ ω≈¬∂
æ÷‰ Á≈ Ò’Ù Ú∆ Ù≈«ÓÒ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ ÓÈπæ÷∆ Ï≈ÏÂ≈ ˘ √≈‚∆ √πÂßÂÂ≈ Á∆ Ò«‘ «Úæ⁄ Ï‘π ¿πµ⁄≈ √Ê≈È
«ÁæÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ √πÂßÂÂ≈ √ßÿÙ «¬√ ◊æÒ ÂØ∫ Íz∂« √∆ «’ «Ïz«‡Ù Ù≈√’ª ÚæÒØ∫ Ì≈Â∆ ÒØ’ª «Úæ⁄ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂
Á±√∂ Á‹∂ Á∂ «ÚÚ‘≈ ˘ ÷ÂÓ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ «¬√ Ò¬∆ Íz√Â≈ÚÈ≈ «Úæ⁄ «¬‘ «ÚÙ∂Ù ±Í «Úæ⁄ «’‘≈ «◊¡≈ ˛ ÓÈπæ÷∆
¡≈Á ¡Â∂ ≈Ù‡ Á∆ ¬∂’Â≈ Â∂ ¡÷ø‚Â≈ ˘ «ÚÙÚ≈√ÔØ◊ ω≈™Á∂ ‘ج∂ ¡≈Í√∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ ˘ ÏÛ∑≈Ú≈ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂Õ
«¬‘ Ò’Ù ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª Á∆ ÿØÙ‰≈ È≈Ò Ú∆ Ó∂Ò ÷ªÁ≈ ˛Õ

«¬√ Â∑ª Ì≈Â∆Ì≈Ú Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È Á∂ Óπæ÷ ¿πÁ∂Ù ‘È-
(IV) √ß«ÚË≈È ˘ ¡ÍÈ≈¿π‰ ¡Â∂ Í≈√ ’È Á∆ «ÓÂ∆

(Data of Adoption and Eactment of the Constitution)
Íz√Â≈ÚÈ≈ Á∂ ¡÷∆Ò∂ Ì≈◊ «Úæ⁄ «¬‘ «¬«Â‘≈«√’ ÂæÊ Á‹ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ «’ √ß«ÚË≈È BF ÈÚßÏ, AIDI ˘
√Ú∆’≈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ «ÁÈ ‘∆ √ß«ÚË≈È ”Â∂ √ß«ÚË≈È «ÈÓ≈‰ √Ì≈ Á∂ ÍzË≈È È∂ ‘√Â≈÷ ’∆Â∂ ¡Â∂ «¬√ ˘
Ò≈◊± ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ÿث٠’∆Â≈Õ

(V) √Ú-«È«Ó √ß«ÚË≈È (Self-made Constitution)
Ì≈ Á≈ √ß«ÚË≈È √Ú-«È«Ó √ß«ÚË≈È ˛Õ «¬√ ˘ Ì≈ Á∂ ÒØ’ª ÚæÒØ∫ ¸‰∆ ÍzÂ∆«ÈË∆ √ß√Ê≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ √ß«ÚË≈È
«ÈÓ≈‰ √Ì≈ È∂ «Â¡≈, √Ú∆’≈ ¡Â∂ Í≈√ ’∆Â≈ ˛Õ ’πfi ¡≈ÒØ⁄’ «¬‘ «Ú⁄≈ «ÁßÁ∂ ‘È «’ «¬‘ «¬’ ÓȘ±
√ß«ÚË≈È È‘∆∫ ˛ «’™«’ «¬√ ”Â∂ ’Á∆ Ú∆ ‹ÈÓÂ-√ß◊z«‘ È‘∆∫ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ Í ¡ÒØ⁄’ª Á≈ «¬‘ «Ú⁄≈
«˜¡≈Á≈Â √ß«ÚË≈«È’ «Ú«◊¡≈È∆ «¬√ ¡Ë≈ ”Â∂ ’ «ÁßÁ∂ ‘È «’ √ß«ÚË≈È «ÈÓ≈‰ √Ì≈ Ì≈ Á∆ ‹ÈÂ≈
¡Â∂ ‹ÈÓ Á≈ ͱÈ ±Í «Úæ⁄ ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈ ’Á∆ √∆ ¡Â∂ «¬√ ÚæÒØ∫ √ß«ÚË≈È ˘ «Â¡≈, √Ú∆’≈ ¡Â∂ Í≈√ ’È
Á≈ ¡Ê «¬√ ˘ √≈∂ ÒØ’ª ÚæÒØ∫ √Ú∆’≈ ¡Â∂ Í≈√ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ √∆Õ ¡Ó∆’≈ Á∂ √ß«ÚË≈È ˘ Ú∆ ‹ÈÓÂ-√ß◊z«‘
Ò¬∆ ÒØ’ª Á∂ √≈‘Ó‰∂ Í∂Ù È‘∆∫ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ «¬√ Â∑ª Ì≈ Á≈ √ß«ÚË≈È Ì≈ Á∂ ÒØ’ª ÚæÒØ∫ √Ú-«È«ÓÂ,
ÓȘ±∆ ¡Â∂ Í≈√ ’∆Â≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ¡Í‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ √ß«ÚË≈È ˛Õ

√Ú-ÓπÒª’È (Self Assessment)
Ï‘π-«Ú’ÒÍ∆ ÍzÙÈ (Multiple Choice Questions):

D. Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È Á∆ Íz√Â≈ÚÈ≈ «Úæ⁄ ‘∂· «Ò«÷¡ª «Úæ⁄Ø∫ «’‘Û∂ ÙÏÁ Ù≈«ÓÒ È‘∆∫ ‘È-
(¡) ‹≈Â∆Ú≈Á (Ï) √Ó≈‹Ú≈Á
(√) ¡÷ø‚Â≈ (Á) ËÓ-«ÈÍæ÷Â≈
E. ÙÏÁ “√Ó≈‹Ú≈Á” ˘ √ß«ÚË≈È Á∆ Íz√Â≈ÚÈ≈ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ’È Ò¬∆ «’√ √È «Úæ⁄ √ØË ’∆Â≈ √∆?
(¡) AIGE (Ï) AIGF
(√) AIGG (Á) AIGH

6 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY