Page 17 - DPOL102_INDIAN_POLITICAL_SYSTEM_PUNJABI

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ «ÁßÁ≈ ˛Õ ÿæ‡-√ß«÷¡≈ Á∆ «ÚÙ∂Ù ±Í «Úæ⁄ √πæ«÷¡≈ Á∂‰ Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ ˛Õ ≈‹ È≈◊«’ª Á∆ Ë≈«Ó’ √πÂßÂÂ≈
«Úæ⁄ Á÷Ò¡ßÁ≈˜∆ È‘∆∫ ’Á≈ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ ¿πÁ∂Ùª Ò¬∆ «’√∂ Ú∆ Â∑≈ Á≈ ’ج∆ ’ È‘∆∫ Ò◊≈ √’Á≈Õ
(iv) Ì≈ «¬’ ÒØ’ÂßÂ∆ ≈‹ ˛ (India is a Democratic State): √ß«ÚË≈È Á∆ ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ Ì≈ ˘ «¬’
ÒØ’ÂøÂ∆ ≈‹ ¡ÀÒ≈ÈÁ∆ ˛Õ Ì≈ Á≈ √ø«ÚË≈È «¬’ ÒØ’ÂøÂ∆ ÍÉ≈Ò∆ √Ê≈«Í ’Á≈ ˛-√’≈ Á∆ √æÂ≈ ÒØ’ª
Á∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ”Â∂ «ÈÌ ˛Õ ÒØ’ª ˘ Ï≈Ï ≈‹È∆«Â’ ¡«Ë’≈ ÍÃ≈Í ‘È, «‹Ú∂∫ «’ √Ú‹È’ «Ú¡√’ Ú؇ Á≈
¡«Ë’≈, ⁄؉ ÒÛÈ Á≈ ¡«Ë’≈, √’≈∆ ¡‘πÁ≈ ÍÃ≈Í ’È Á≈ ¡«Ë’≈, √ø◊·È √Ê≈«Í ’È Á≈ ¡«Ë’≈
¡Â∂ √’≈ Á∆¡ª È∆Â∆¡ª Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ «ÚØË ’È Á≈ ¡«Ë’≈Õ «¬È∑ª ¡«Ë’≈ª Á∂ ¡«Ë’≈ ”Â∂
‘∆ ÒØ’ ≈‹È∆Â∆ Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ Ì≈◊ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ¿π‘ ¡≈͉∆ √’≈ Á∆ ⁄؉ ÷πÁ ’Á∂ ‘ÈÕ ⁄؉ «ÈË≈«Â
¡øÂ≈Ò ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹ª «Î ‹Á Ú∆ «¬È∑ª Á∆ ˜» ‘ØÚ∂, ¿πÁØ∫ ’Ú≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ⁄؉ª √πÂøÂ, √‘∆ ¡Â∂
«ÈÍæ÷ ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ √’≈ ¡≈͉∆¡ª √≈∆¡ª ’≈Ú≈¬∆¡ª Ò¬∆ ÒØ’ª ÍÃÂ∆ «˜øÓ∂Ú≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ ÒØ’ ⁄؉ª È≈Ò
√’≈ ÏÁÒ √’Á∂ ‘ÈÕ ’ج∆ Ú∆ ¿π‘ √’≈ √æÂ≈ «Úæ⁄ È‘ƒ «‘ √’Á∆, «‹√ «Úæ⁄ ÒØ’ª Á∂ ÍÃÂ∆«ÈË∆¡ª Á≈
«ÚÙÚ≈√ È≈ ‘ØÚ∂Õ ¡ÍÃÀÒ, AIIG «Úæ⁄ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ ¡Àµ⁄. ‚∆. Á∂Ú◊ΩÛ≈ Á∆ √’≈ ˘ «Â¡≈◊ ÍæÂ Á∂‰≈ «Í¡≈ √∆,
«’™«’ «¬‘ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ Á≈ ÍÃ√Â≈Ú ÍÃ≈Í ’È «Úæ⁄ ¡√ÎÒ ‘∆ √∆Õ ¡ÍÃÀÒ, AIIH «Úæ⁄ ÙÃ∆ ¡‡Ò
«Ï‘≈∆ Ú≈‹Í≈¬∆ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ Ï∆. ‹∂. Í∆. ◊·ÏøËÈ √’≈ È∂ Ù≈√È-Ì≈ √øÌ≈«Ò¡≈ Í «¬‘ √’≈ Ú∆
¡ÍÃÀÒ, AIII «Úæ⁄ «¬’ Ú؇ Á∆ ’Ó∆ ’≈È ÒØ’ √Ì≈ ÂØ∫ ¡≈͉≈ «ÚÙÚ≈√ Ó ÍÃ≈Í È≈ ’ √’∆Õ «¬√ È∂ ¡≈͉≈
«Â¡≈◊ ÍæÂ Á∂ «ÁæÂ≈ ¡Â∂ ABÚƒ ÒØ’ √Ì≈ Ìø◊ ’ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ¡Â∂ «¬’ Ú≈ «Î ÒØ’ª ˘ ¡≈͉∆ √’≈ ¸‰È
Á≈ ÓΩ’≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ √ÂøÏ-¡’»Ï AIII Á∆¡ª ⁄؉ª «Úæ⁄ ÒØ’ª È∂ ≈Ù‡∆ ÒØ’ÂøÂ∆ ◊·ÏøËÈ Ï‘πÓÂ
«ÁæÂ≈ ¡Â∂ AC ¡’ÂÏ» AIII ˘ «¬√ ◊·ÏøËÈ È∂ Ì≈ «Úæ⁄ «¬’ ÈÚƒ ÒØ’ÂøÂ∆ √’≈ Á≈ ◊·È ’∆Â≈ ‹Ø «’
¡ÍÃÀÒ B@@D Âæ’ √æÂ≈ «Úæ⁄ ‘∆Õ «Î ADÚƒ ÒØ’ √Ì≈ Á∂ ⁄؉ ÈÂ∆«‹¡ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’ª◊√ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ‘∂·
Ô». Í∆. ¬∂. √’≈ Á≈ ◊·È Ó¬∆ B@@D «Úæ⁄ ‘Ø«¬¡≈Õ B@@I Á∆¡ª ⁄؉ª «Úæ⁄ «¬‘ ÁπÏ≈≈ √æÂ≈ «Úæ⁄ ¡≈¬∆ ¡Â∂
«¬‘ ¡æ‹ Âæ’ √æÂ≈ ”Â∂ ’≈Ϙ ˛Õ «¬√ Â∑ª «¬‘ «¬’ ◊Â∆Ó≈È ÒØ’ÂøÂ∆ ÍÉ≈Ò∆ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ √’≈ ÏÁÒ‰ Á≈
’øÓ ÙªÂ∆Í»È ¡Â∂ «ÚÚ√Ê≈ ÓπÂ≈«Ï’ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √’≈ ‹ÈÂ≈ ¡Â∂ ‹ÈÓ Á∆ ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈ ’Á∆ ˛ ¡Â∂
¡≈͉∂ ‘∂’ ’øÓ Ò¬∆ ‹ÈÂ≈ Á∂ √≈‘Ó‰∂ «˜øÓ∂Ú≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ Ì≈Â∆ ÒØ’ÂøÂ ˘ «ÚÙÚ Á≈ √Ì ÂØ∫ Úæ‚≈ ÒØ’ÂøÂ
‘؉ Á≈ √ÈÓ≈È ÍÃ≈Í ˛, «¬√ Á∂ «Íæ¤∂ Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È Á≈ Ó‘æÂÚÍ»È ÔØ◊Á≈È ˛Õ

(v) Ì≈ «¬’ ◊‰≈‹ ˛ (India is a Republic) : √ø«ÚË≈È Á∆ ÍÃ√Â≈ÚÈ≈ Ì≈ ˘ «¬’ ◊‰≈‹ ¡ÀÒ≈ÈÁ∆
˛Õ Ì≈ ”Â∂ «’√∂ ≈‹≈ ‹ª ¿π√ ÚæÒØ∫ ÍÃÚ≈«È Óπ÷∆¡≈ ÚæÒØ∫ Ù≈√È È‘ƒ ⁄Ò≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ì≈ Á∂ ≈Ù‡ÍÂ∆
˘ √ø√Á Á∂ ¡Â∂ ≈‹ª Á∆¡ª «ÚË≈È √Ì≈Úª Á∂ ÓÀ∫Ïª È≈Ò Ï‰∂ ⁄؉ Óø‚Ò È≈Ò ¸«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ E √≈Ò
Á∂ ’≈‹’≈Ò Ò¬∆ ’øÓ ’Á≈ ˛Õ Ì≈ Á∂ «¬’ ◊‰≈‹ ‘؉ Á∆ √«ÊÂ∆ Á≈ ≈Ù‡ Óø‚Ò Á∆ Ì≈Â∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ
Á≈ «’√∂ Ú∆ „ø◊ È≈Ò ’ج∆ ‡’≈¡ È‘ƒ ˛Õ
E. Ì≈ ≈‹ª Á≈ «¬’ √øÿ ˛ (India is an Union of States) : √ø«ÚË≈È Á≈ ¡Èπ¤∂Á A ¡ÀÒ≈ÈÁ≈ ˛ : Ì≈Â
≈‹ª Á≈ «¬’ Ó∂Ò ˛Õ «¬‘ Ì≈ ˘ È≈ ª «¬’ √øÿ≈ÂÓ’ ≈‹ ¡Â∂ È≈ ‘∆ «¬’ ¬∂’≈ÂÓ’ ≈‹ ¡ÀÒ≈ÈÁ≈ ˛Õ «¬√
«Ú⁄≈ ÂØ∫ ÁØ Ó‘æÂÚÍ»È Íæ÷ √≈‘Ó‰∂ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ ““Í«‘Ò≈ «¬‘ ˛ «’ Ì≈ «¬’ ¡«‹‘≈ √øÿ È‘ƒ ‹Ø ÍÃÌ»√æÂ≈
√øÍÈ ≈‹ª ÚæÒØ∫ «ÈøÂ √«‘ÓÂ∆ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Á∂ »Í «Úæ⁄ ‘Ø∫Á ”⁄ ¡≈«¬¡≈ ‘ØÚ∂, «‹Ú∂∫ «’ √øÔπ’ ≈‹ ¡Ó∆’≈
¡Â∂ Á»√∆ ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ Ì≈ «‘æ√∂Á≈ «¬’≈¬∆¡ª (ÍÃÁ∂Ùª) ˘ «¬√ ÂØ∫ ¡Òæ◊ ‘؉ Á≈ ’ج∆ ¡«Ë’≈ È‘ƒ ˛Õ
√ø«ÚË≈È È≈Ò Ì≈ ˘ BI Ì≈◊-¬∂, Ì≈◊-Ï∆, Ì≈◊-√∆ ¡Â∂ Ì≈◊-‚∆ «Úæ⁄ Úø«‚¡≈ «◊¡≈ √∆Õ AIEF «Úæ⁄ ÍπÈ
◊·È ÂØ∫ Ï≈¡Á Ì≈ Á≈ AF ≈‹ª ¡Â∂ C ’∂∫Á Ù≈√ ÷∂Âª «Úæ⁄ ÍπÈ ◊·È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ’¬∆
Í«ÚÂȪ È≈Ò ¡Â∂ «√æ’Ó Á∂ Ì≈Â∆ √øÿ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ‘Ø ‹≈‰ ”Â∂ ≈‹ª Á∆ √ø«÷¡≈ ÏÁÒÁ∆ ‘∆Õ Ì≈ «Úæ⁄
‘π‰ BH ≈‹ ¡Â∂ G ’∂∫Á Ù≈√ ÷∂Â ‘ÈÕ
F. √øÿ∆ „ª⁄≈ ¡Â∂ ¬∂’≈ÂÓ’ Ì≈ÚÈ≈ (Federal Structure and an Unitary Spirit) : Ì≈ Á≈ √ø«ÚË≈È
¬∂’≈ÂÓ’ Ì≈ÚÈ≈ Ú≈Ò∆ √øÿ∆ ⁄È≈ ‘∆ √Ê≈«Í ’Á≈ ˛Õ «ÚÁÚ≈È Ì≈ ˘ «¬’ ““¡Ë-ÎÀ‚∂ÙÈ”” (Quasi-
Federation) (’∂. √∆. ‘∆¡) ‹ª ¬∂’≈ÂÓ’ ¡Ë≈ Ú≈Ò∆ ÎÀ‚∂ÙÈ ‹ª ¬∂’∆«¥Â √øÿ≈ÂÓ’ ’«‘ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ «¬’
√øÿ≈ÂÓ’ ≈‹ Á∂ Ï≈Ï Ì≈ Á≈ √ø«ÚË≈È «¬‘ «ÚÚ√Ê≈Úª √Ê≈«Í ’Á≈ ˛: (i) ’∂∫Á ¡Â∂ ≈‹ª «Úæ⁄ Ù’Â∆¡ª
Á∆ Úø‚ (ii) «¬’ «Ò÷Â∆ ¡Â∂ ’·Ø √ø«ÚË≈È (iii) √ø«ÚË≈È Á∆ √Ú¿πµ⁄Â≈ (iv) √πÂøÂ «È¡≈ Í≈«Ò’≈ «‹√ ˘

10 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY