Page 155 - DPOL102_INDIAN_POLITICAL_SYSTEM_PUNJABI

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ ’øÓ «˜¡≈Á≈ ‘؉ ”Â∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ ÂÁÊ ‹æ‹ª (Adhoc Judges) Á∆ Ú∆ «ÈÔπ’Â∆ ’ √’Á≈ ˛Õ ÂÁÊ ‹æ‹ª
(Adhoc Judges) ˘ Ú∆ «¬‘∆ ÂÈ÷≈‘ ¡Â∂ ÌæÂ∂ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ ˜» ÍÀ‰ ”Â∂ «’√∂ √∂Ú≈Óπ’ (Retired) ‹æ‹ ˘
’øÓ ’È Ò¬∆ Ú∆ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

‹æ‹ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ (Appointment of Judges)- ¿πµ⁄ ¡Á≈Òª Á∂ Óπæ÷ ‹æ‹ª ¡Â∂ ‘Ø ‹æ‹ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ ≈Ù‡ÍÂ∆
ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ Í ¡«‹‘≈ ’Á∂ √Ó∂∫ ≈Ù‡ÍÂ∆ ’∂ÚÒ √Ó∆«÷¡≈ ÂØ∫ ’øÓ È‘ƒ ÒÀ∫Á≈Õ Óπæ÷ ‹æ‹ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆
√Ó∂∫ ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ ¿πµ⁄ ¡Á≈Òª ¡Â∂ ≈‹ª Á∆¡ª ¿πµ⁄ ¡Á≈Òª Á∂ ‹æ‹ª Á∆ √Ò≈‘ ÒÀ‰≈ ˜»∆ ˛Õ ¿πµ⁄ ¡Á≈Òª
Á∂ ‘Ø ‹æ‹ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ √Ó∂∫ Óπæ÷ ‹æ‹ Á∆ √Ò≈‘ ÒÀ‰∆ ˜»∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ ÂÁÊ ‹æ‹ª (Adhoc Judges) Á∆ «ÈÔπ’Â∆
Óπæ÷ ‹æ‹ Á∆ √Ò≈‘ È≈Ò ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ

‹æ‹ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ «ÈÍæ÷Â≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «ÈÍæ÷Â≈ ω∆ ‘∂, «¬√ Ò¬∆ ‹æ‹ª Á∆ √∆È∆¡≈Â≈
√»⁄∆ (Seniority List) ω∆ ‘ج∆ ˛ ª «’ ‹Á ’Á∂ Óπæ÷ ‹æ‹ Á≈ ¡‘πÁ≈ ÷≈Ò∆ ‘ØÚ∂ ª ‹Ø Ú∆ √∆È∆¡ ‹æ‹ ‘ØÚ∂,
¿π√ ˘ Á∆ «ÈÔπ’Â∆ ’∆Â∆ ‹≈ √’∂ Í AE ¡ÍÃÀÒ AIGC ˘ ‹Á Óπæ÷ ‹æ‹ √∆’∆ «‡≈«¬‚ ‘ج∂ ª √∆È∆¡≈Â≈
Á∂ «√˪ Á≈ ¿πÒøÿ‰ ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ ‹æ‹ ¬∂. ¡ÀµÈ. ≈¬∂ ˘ Óπæ÷ ‹æ‹ «ÈÔπ’ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ Á∂ «ÚØË «Úæ⁄ ‹æ‹
Ù∆Ò‡ (Shelet), ‘∂◊Û∂ ¡Â∂ ◊ØÚ È∂ «Â¡≈◊ ÍæÂ Á∂ «ÁæÂ≈Õ ¡ÀµÓ. ¡Àµ⁄. Ï∂◊ Á∂ «‡≈«¬‚ ‘؉ ”Â∂ BB ÎÚ∆,
AIGH ˘ √∆È∆¡ ‹æ‹ Ú≈¬∆. Ú∆. ⁄øÁ ⁄»‘Û (Y. V. Chandrachud) ˘ Óπæ÷ ‹æ‹ «ÈÔπ’ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√
Â∑ª ÍπÈ ÂΩ ”Â∂ «È¡≈ Í≈«Ò’≈ Á∆ √πÂøÂÂ≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ
BH ‹ÈÚ∆ AIH@ ˘ ’≈˘È ¡≈ÔØ◊ (Law Commission) Á∆ H@Úƒ «ÍØ‡ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ Í∂Ù ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆Õ
«¬√ «ÍØ‡ «Úæ⁄ ’≈˘È ¡≈ÔØ◊ È∂ «¬‘ «√Î≈«Ù ’∆Â∆ √∆ «’ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò Á∂ Óπæ÷ ‹æ‹ Ò¬∆ √∆È∆¡≈Â≈
Á∂ «√˪ (Principal of Seniority) ˘ ’·ØÂ≈ È≈Ò Ò≈◊» ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

√Ú¿πµ⁄ ‹æ‹ª Á∆¡ª ÔØ◊Â≈Úª (Qualification of the Judges)

√ø«ÚË≈È ÚæÒØ∫ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò Á∂ ‹æ‹ª Á∆ ‘∂· «Ò÷∆ ÔØ◊Â≈ Áæ√∆ ◊¬∆ ˛-
A. ¿π‘ Ì≈ Á≈ È≈◊«’ ‘ØÚ∂Õ
B. ¿π‘ «’√∂ ¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ‹ª ¡Á≈Òª «Úæ⁄ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ E √≈Ò Âæ’ ‹æ‹ «‘ ¸æ’≈ ‘ØÚ∂Õ
ܻ

C. ¿π‘ «’√∂ ¿πµ⁄ ¡Á≈Ò «Úæ⁄ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ A@ √≈Òª Âæ’ ¡À‚ÚØ’∂‡ «‘ ¸æ’≈ ‘ØÚ∂ ‹ª
D. ¿π‘ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ Ș «Úæ⁄ ’ج∆ Íë√æË «ÚË∆Ú∂Â≈ (Distinguished Jurist) ‘ØÚ∂Õ
‹æ‹ª Á≈ √Óª (Tenure of Judges)- ¿πµ⁄ ¡Á≈Òª Á∂ ‹æ‹ FE √≈Ò Á∆ ¿πÓ Âæ’ ¡≈͉∂ ¡‘πÁ∂ ”Â∂ «Ï≈‹Ó≈È
«‘ √’Á∂ ‘ÈÕ FE √≈Ò Á∆ ¿πÓ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿πÈ∑ª ˘ ¡‘πÁ∂ ÂØ∫ ¤πæ‡∆ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ √ø√Á ‹æ‹ª Á∆ ¤πæ‡∆ Á∆ ¿πÓ
ÚË≈ Ú∆ √’Á∆ ˛Õ «‡≈«¬‚ ‘؉ Ó◊Ø∫ ¿πÈ∑ª ˘ ÍÀÈÙÈ (Pension) «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª Ú∆ ¿π‘ ÷πÁ
«Â¡≈◊ ÍæÂ Á∂ √’Á∂ ‘ÈÕ ≈Ù‡ÍÂ∆ ¿πÈ∑ª ˘ ¡≈͉∆ √ÚÀ-«¬æ¤≈ È≈Ò È‘ƒ ‘‡≈ √’Á≈Õ

‹æ‹ª ˘ ‘‡≈¬∂ ‹≈‰≈ (Removal of Judges)- ¡ÔØ◊Â≈ ¡Â∂ Áπ«ÚÚ‘≈ (“Incapacity or Proved Misbehaviour’’)
Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ ¡‘πÁ∂ ÂØ∫ ‘‡≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ √πÍ∆Ó ’Ø‡ Á∂ ‹æ‹ ˘ ª ‘∆ ‘‡≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ‹Á
√ø√Á «¬’ ÍÃ√Â≈Ú ˘ ÁØÚª √ÁȪ ÚæÒØ∫ √≈∆ √ø«÷¡≈ Á∂ Ï‘πÓ ¡Â∂ ‘≈˜ Â∂ Ú؇ Á∂‰ Ú≈Ò∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ B/C Ï‘πÓÂ
È≈Ò Í≈√ ’’∂, ¿π√∂ ¡Ë∆Ú∂ÙÈ «Úæ⁄ ¿π√ ‹æ‹ ”Â∂ «√æË Áπ«ÚÚ‘≈ ¡Â∂ ¡√ÓæÊ≈ Á≈ ÁØÙ Ò◊≈ ’∂ ≈Ù‡ÍÂ∆
’ØÒ Ì∂‹∂ ¡Â∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ ¿π√ ÍÃ√Â≈Ú ˘ ¡≈͉∂ ‘√Â≈÷ ’ Á∂Ú∂Õ ¡Èπ¤∂Á ABD (D)Õ ‹æ‹ª ˘ ‘‡≈¿π‰ Á≈ «¬øÈ≈
¡Ω÷≈ Â∆’≈ «¬√ Ò¬∆ ¡Í‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛ ª «’ ‹æ‹ «ÈÍæ÷Â≈ ¡Â∂ «È‚ ‘Ø ’∂ ’øÓ ’ √’‰Õ
ÂÈ÷≈‘ ¡Â∂ ÌæÂ∂ (Salary and Allowances)- Óπæ÷ ‹æ‹ Á∆ ÂÈ÷≈‘ «¬’ Òæ÷ πͬ∂ Ó‘∆È≈ ˛ ¡Â∂ ‘Ø ‹æ‹ª Á∆
ÂÈ÷≈‘ H@ ‘˜≈ πͬ∂ Ó‘∆È≈ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘ «¬’ ‹æ‹ ˘ «‘‰ Ò¬∆ «ÏȪ «’≈¬∂ Á∆ √’≈∆ ’Ø·∆
«ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ Ô≈Â≈ ÌæÂ≈ Ú∆ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ‹Á «’ ¿π√ ˘ «’√∂ √’≈∆ ’øÓ Ò¬∆ Ô≈Â≈ ’È∆ ‘ØÚ∂,
‹æ‹ª Á∆ ÂÈ÷≈‘ ¡Â∂ ÌæÂ∂ Ì≈ Á∆ √ø«⁄ «ÈË∆ «Úæ⁄Ø∫ «ÁæÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È, «‹√ ˘ √ø√Á «Ú⁄≈ Ò¬∂ «ÏȪ Í≈√ ’

148 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY