Page 287 - DPOL102_INDIAN_POLITICAL_SYSTEM_PUNJABI

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ (vii) ¡È√±«⁄ ‹≈Â∆¡ª ¡Â∂ ‹È‹≈Â∆¡ª Ò¬∆ ¿π√ Á∆ ¡≈Ï≈Á∆ Á∂ ¡ÈπÍ≈ «Úæ⁄ √’≈∆ Ï‹‡ «Úæ⁄
¿πÈ∑ª Á∂ ’«Ò¡≈‰ Ò¬∆ ËÈ ≈Ù∆ ≈÷Ú∆∫ æ÷∆ ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ ¿π√ ËÈ ≈Ù∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò «ÈË≈«Â
¿πÁ∂Ù Ò¬∆ ‘∆ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

(viii) «¬È∑ª Ú◊ª Ò¬∆ ≈÷Ú∂∫ ¡‘π«Á¡ª Á∆ √ß«÷¡≈ ˘ ͱ≈ ’È Ò¬∆ ’≈˘È ω≈ ’∂ «ÚÙ∂Ù ÌÂ∆ ’∆Â∆
‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ ÁØÙ∆ ¡«Ë’≈∆¡ª ˘ √˜≈ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ
(ix) Ó«‘Ò≈Úª Á∆ ÁÙ≈ √πË≈‰ Ò¬∆ ¿πÈ∑ª ˘ Ï≈Ï √ßÍÂ∆ ¡«Ë’≈, √Ê≈È’ √Ú≈Ô √ß√Ê≈Úª ¡Â∂
√∂Ú≈Úª «Úæ⁄ C@ ÍzÂ∆Ù ≈÷Úª’È «ÚË≈È Óß‚Òª «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂
Ó≈ÂzÂÚ ’«Ò¡≈‰ Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù ’؉ ω≈¬∂ ‹≈‰◊∂Õ
(x) ’∂∫Á ≈‹ª Á∂ √Ïß˪ Á≈ «ÈË≈‰ √’≈∆¡≈ ¡≈ÔØ◊ Á∂ ÍzÂ∆Ú∂ÁÈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’Á∂ ‘ج∂ ≈‹ª Á∂
√ßÿ∆ „ª⁄∂ ¡Ë∆È ¡√Ò∆ √Ú≈ÔÂÂ≈ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ ¿πÈ∑ª ˘ ¡≈«Ê’, «ÚæÂ∆, ÍzÙ≈√«È’ Ù’Â∆¡ª
«ÁæÂ∆¡ª ‹≈‰◊∆¡ª, «‹√ È≈Ò ¿π‘ ’∂∫Á ”Â∂ «ÈÌ È≈ ‘∂Õ ÍπÚÂ Íz∆ÙÁ Á∂ «Ú’≈√ ’ßÓª Á∂
Ò¬∆ «˜¡≈Á≈ ËÈ ≈Ù∆ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ
(xi) ≈‹Í≈Òª Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª ¡Â∂ ’ßÓª Á∆ √Ó∆«÷¡≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ ¿π√ ˘ ’∂∫Á √’≈ Á∂
≈‹È∆«Â’ √Ú≈ʪ ˘ ͱ≈ ’È ÂØ∫ Ø’‰ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ √ß«ÚË≈È Á∆ Ë≈≈ CEF
”Â∂ ÍπÈ«Ú⁄≈ ’’∂ ¿π√ Á≈ Áπ¿πÍÔØ◊ Ø’‰ Ò¬∆ ÍzÌ≈Ú∆ ’ÁÓ ¸æ’∂ ‹≈‰◊∂Õ
(xii) √±⁄È≈ Í≈¿π‰ Á∂ ¡«Ë’≈ ˘ Í«‘Ò «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ √’≈∆ ◊ØÍÈ∆¡Â≈ ’≈˘È ˘ ‘‡≈«¬¡≈
‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ Íz√≈ Ì≈Â∆ ’≈˘È ˘ Ò≈◊± ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
(xiii) Íø‹≈Ï ¡Â∂ ‹ßÓ± ’ÙÓ∆ «Úæ⁄ ¡≈Âß’Ú≈Á Úˉ Ò¬∆ ’ª◊√ ¡≈¬∆ ˘ «˜Ó∂Ú≈ ·«‘≈«¬¡≈ «◊¡≈
˛Õ ¿π√ Á∂ ‘æÒ Ò¬∆ ¿πµÊØ∫ Á∂ «ÈÚ≈√∆¡ª Á∂ √æ⁄∂ √ßÿÚ≈Á ¡Â∂ ÒØ’Âß«Âz’ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ «ÁzÛ ¡≈√Ê≈
«Ú’«√ ’È Ò¬∆ «Â¡≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ¡«‹‘≈ ‘؉ ”Â∂ ‘∆ ◊πøÓ≈‘ ÈΩ‹Ú≈È ≈Ù‡ Á∆ Óπæ÷
Ë≈≈ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ‘Ø √’‰◊∂Õ ¿πµÂ ͱÏ∆ ÷∂Âª «Úæ⁄ ¡Ò◊≈ÚÚ≈Á «Úæ⁄ √÷Â∆ È≈Ò «ÈÍ«‡¡≈
‹≈Ú∂◊≈Õ
(xiv) «È¡≈Í≈«Ò’≈ Á∆ √πÂßÂÂ≈ Á≈ √ÓÊÈ ¡Â∂ ‹æ‹ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ ¡Â∂ ÏÁÒ∆¡ª «Úæ⁄ √πÂßÂ ÍÀÈÒ
Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ¡Í‰≈¿π‰ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

(xv) «√æ«÷¡≈ ”Â∂ «˜¡≈Á≈ ËÈ ≈Ù∆ ÷⁄ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ «ÈË≈« ≈Ù∆ E@ ÍzÂ∆Ù Íz≈«¬Ó∆
«√æ«÷¡≈ ”Â∂ ÷⁄ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ fi≈÷ø‚ ÷∂Â Á∂ ÒØ’ª Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª ”Â∂ ÍπÈ «Ú⁄≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂
¤Ø‡≈ È≈◊Íπ ÷∂Â «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª Á≈ √πÂßÂ ≈‹ ’≈«¬Ó ’È Á∆ Óß◊ Á∆ √Ó∆«÷¡≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ
B. ¡≈«Ê’ ÍzØ◊≈Ó (Economic Programmes)-‹ÈÂ≈ ÁÒ È∂ ¡≈͉∂ ⁄؉ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ «Úæ⁄ ¡≈«Ê’ ◊À-
Ï≈ÏÂ≈ ˘ Á± ’È Á≈ √ß’ÒÍ Íz◊‡ ’∆Â≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ¡æ◊∂ «Ò÷∂ ’ÁÓ ¸æ’∂◊∆Õ
(i) Ù«‘∆ √ßÍÂ∆ ‹ª ̱Ó∆ Á∆ «˜¡≈Á≈Â ‘æÁ ÂÀ¡ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆∂ √Ó≈‹ √ßÍÈ Ú◊ ÂØ∫ ÚË∂∂ ’’∂
≈‹√Ú Íz≈Í ’È Á∂ ¿πÁ∂Ù È≈Ò Á∆ÿ ’≈Ò∆È «ÚæÂ∆ È∆Â∆ «ÈË≈« ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ ÿæ‡
¡≈ÓÁÈ∆ Ú≈Ò∂ ÒØ’ª ˘ ≈‘ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ Ïæ⁄ ˘ ÚË≈¿π‰ Ò¬∆ ÍzÂæ÷ ’ª «Úæ⁄ ’Ó∆
’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ
(ii) ÿ≈‡∂ Á∆ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ ˘∂ ’߇ØÒ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ √Ú‹È’ Úß‚ Íz‰≈Ò∆ ⁄π√Â-Áπ√ ¡Â∂
’≈‹’πÙÒ Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
(iii) ÚæËÁ∆ Ó«‘ß◊≈¬∆ ¡Â∂ ÓπÁ≈ √Î∆Â∆ ˘ Ø’‰ Ò¬∆ ÍzÂæ÷ ¡Â∂ ¡ÍzÂæ÷ ’ª Á∂ „ª⁄∂ Á≈ «Î ÂØ∫
√Ó≈ÔØ‹È ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ¿πÁÔØ«◊’ È∆Â∆ Á≈ ¿πÁ∂Ù ؘ◊≈ Á∂ √≈ËȪ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ’È≈ ˛Õ
(iv) Í∂∫‚± ÷∂Â ”Â∂ ¡Ë≈« Í∂∫‚± ¿πÁÔØ◊ª ˘ ÚË≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ Òÿ» ¿πÁÔØ◊ª ˘ ¿πÂÙ≈‘ Á∂‰ Ò¬∆
«ÚÙ∂Ù ÏÀ∫’ ’≈«¬Ó ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ «‹æÊ∂ «’Â∂ √ßÌÚ ‘ØÚ∂◊≈, ¿πµÊ∂ ¡≈Ó ¿πÍÌØ◊Â≈ Ú√±¡≈ Á≈ ¿πÂÍ≈ÁÈ
’π‡∆ ¡Â∂ Òÿ» ¿πÁÔØ◊ª Á∂ ÷∂Â Ò¬∆ √πæ«÷¡Â ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

280 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY