Page 54 - DPOL102_INDIAN_POLITICAL_SYSTEM_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñD: ≈‹ Á∂ È∆Â∆-«ÈÁ∂Ù’ «√˪Â

D.H √≈ ¡ßÙ (Summary) È؇

J «¬√ È∆Â∆ «ÈÁ∂Ù’ Âæª Á≈ Úȉ √ß«ÚË≈È Á∂ ⁄ΩÊ∂ Ì≈◊ «Úæ⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ ¡«Ë¡≈«¬ Á∂
¡Ë∆È √ß«ÚË≈È «ÈÓ≈Â≈Úª È∂ «¬’ «ÁÙ≈ ÚæÒ √ß’∂ ’∆Â≈ ‘À «‹√ Á≈ ¡Èπ√‰ ’∂∫Á ¡Â∂ ≈‹ √’≈ª
ÚæÒØ∫ ’≈˘È «ÈÓ≈‰ ¡Â∂ ÍzÙ≈√È Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
J ≈‹-È∆Â∆ Á∂ «ÈÁ∂Ù’ Âæ Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È Á∆ «¬’ ÈÚ∆∫ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛Õ «¬È∑ª «√˪ª «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª
‘π’Óª Á∆ √±⁄∆ Ù≈«ÓÒ ˛ «‹È∑ª Á∂ ¡Èπ√≈ ÚÂÓ≈È ¡Â∂ Ì«Úæ÷ Á∆¡ª √’≈ª ’ßÓ ’È◊∆¡ª Ì≈Ú∂∫
¿π‘ «’√∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ È≈Ò √Ïß«Ë ‘؉Õ
J «ÈÁ∂Ù’ «√˪ «¬’ «ÚÙ∂Ù Â∑ª Á∆ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ √Ê≈«Í ’È≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ¡Èπ¤∂Á CH Á∂
¡Èπ√≈, ““≈‹ ¡«‹‘∆ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ √Ê≈«Í ’’∂ «‹√ «Úæ⁄ ≈Ù‡∆ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª √≈∆¡ª
√ß√Ê≈Úª «Úæ⁄ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ «È¡≈ ¿πÍÒæÏË ‘؉, ÒØ’ª Á∂ ’«Ò¡≈‰ ˘ ÏÛ∑≈Ú≈
Á∂‰ Á≈ ÔÂÈ ’∂◊≈Õ””
J DBÚ∆∫ √ØË ÚæÒØ∫ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ ÈÚª ¡Èπ¤∂Á DC.A ‹Ø«Û¡≈ «◊¡≈ ‘À «‹√ ÚæÒØ∫ «¬‘ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆
˛ «’ ≈‹ √‘∆ ’≈˘È ‹ª «’√∂ ‘Ø «ÚË∆ È≈Ò ¿π√ ¿πÁ∂Ù Á∂ Ò¬∆ ÔÂÈ ’∂◊≈ «’ «’√∂ Ú∆ «¬√Â∂Ó≈Ò
È≈Ò √Ïß«Ë ’≈ØÏ≈ Á∂ ÍzÏßË «Úæ⁄ ‹ª ‘Ø √ß√Ê≈Úª «Úæ⁄ Ó˜Á±ª ˘ Ì≈◊ ÒÀ‰ Á≈ ÓΩ’≈ ÍzÁ≈È ‘ØÚ∂Õ
J √ß«ÚË≈È È∂ ≈‹ Á∂ È∆Â∆ «ÈÁ∂Ù’ Âæª ˘ «¬’ Í≈√∂ Á∂Ù Á∂ Ù≈√È «Úæ⁄ Ó±Ò̱ Óß«È¡≈ ˛ Í È≈Ò
‘∆ ¿π‘ «ÚË≈«È’ Ù’Â∆ ‹ª Íz≈Í «È¡≈ ÔØ◊ È‘∆∫ ˛ ¡Â∂ ¡Á≈Ò ¿πÍÔπ’ «√˪ ˘ «’«¡≈Ù∆Ò
È‘∆∫ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ

J È∆Â∆-«ÈÁ∂Ù’ Âæª «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ Ò’Ù ˘ ͱ≈ ’È Á∂ Ò¬∆ ‘≈Ò∂ Ï‘π ’πfi ’È≈ Ï≈’∆ ˛ Í ≈‹
«¬√ √ÏßË «Úæ⁄ ¡≈͉∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆ ˘ Ìπæ«Ò¡≈ È‘∆∫ ˛ ¡Â∂ ¿πÓ∆Á ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ‘À ¡Â∂ ¡æ◊∂ ¡≈¿π‰
Ú≈Ò∂ √≈Òª «Úæ⁄ «¬√ «˜ßÓ∂Ú≈∆ ˘ ͱ≈ ’È Á∂ Ò¬∆ ‘Ø «˜¡≈Á≈ Â∂˜∆ È≈Ò ÔÂÈ ’∆Â∂ ‹≈‰◊∂Õ
J ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ ÒØ’ª ˘ Íz≈Í ‘Ø ¸æ’∂ ‘È ‹ÁØ∫ «’ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ ‘≈Ò∂ Âæ’ ÒØ’ª ˘ Íz≈Í ȑ∆∫ ‘ج∂Õ
√’≈ «¬È∑ª «√˪ª ˘ «ÚÚ‘≈«’ ±Í Á∂‰ Á≈ ÔÂÈ ’ ‘∆ ˛Õ

D.I ÙÏÁ’ØÙ (Keywords)

J ¡√ÍÙ≈«¬Â≈ (Untouchability): ¤»¡≈¤±Â, ¡¤±Â≈ÍÈÕ
J «Ú’∂∫Á∆’È (Decentralisation): ’∂∫Á ÂØ∫ ‘‡≈¿π‰≈Õ

D.A@ ¡«Ì¡≈√ ÍzÙÈ (Review Questions)
A. Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ≈‹-È∆Â∆ Á∂ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª Á≈ Úȉ ’ØÕ

B. «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª Á≈ Ó‘æÂÚ Áæ√Á∂ ‘ج∂ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª Á≈ Ú◊∆’È ’ØÕ
C. ≈‹-È∆Â∆ Á∂ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ÂÓ’ ÓπÒª’‰ ’ØÕ
D. ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª ¡Â∂ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª «Úæ⁄ ¡ßÂ √ÍæÙ‡ ’ØÕ
E. ≈‹-È∆Â∆ «ÈÁ∂Ù’ «√˪ª Á∆ ¿πÍÔØ◊Â≈ Á≈ Úȉ ’ØÕ

¿πµÂ : √Ú-ÓπÒª’‰ (Answer: Self Assessment)

A. AICG B. ¡Èπ¤∂Á CF ÂØ∫ EA
C. DB D. D@
E. (Á) F. (¡)

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 47