Page 15 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ Á∂ ÷∂Â ˘ ’∂ÚÒ √Ó≈«‹’ √Ïß˪ Á∂ ±Íª Âæ’ √∆«Ó ȑ∆∫ æ«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¬√ ˘ ª √ßͱÈ √Ó≈‹ Á≈ √Ë≈‰
¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ «¬√ √ßÍzÁ≈«¬ Á∂ √ÓÊ’ª È∂ ÁØ «Ú⁄≈ «ÁæÂ∂ ‘È :
A. √Ó≈‹ Á∆ Íz«¥Â∆ ‹∆ÚÈË≈∆ √∆ Á∂ Ï≈Ï ˛ «‹√ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ¡ß◊ «¬’-Á±√∂ È≈Ò ◊«‘∂ ±Í È≈Ò
√Ïß«Ë ‘È ¡Â∂ «¬’ ¡ß◊ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ ’ج∆ Ú∆ Í«ÚÂÈ Á±√∂ ¡ß◊ª ˘ ÍzÌ≈«Ú ’∆Â∂ «ÏȪ È‘∆∫
«‘ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ √Ó≈‹ ˘ √Ófi‰ Á∂ Ò¬∆ ¿π√ Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ «¬’≈¬∆¡ª ‹ª ¡ß◊ª Á∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ïß˪
˘ √Ófi‰≈ Ï‘π ˜±∆ ˛Õ «¬‘ ’ßÓ ¿π√∂ √Ó∂∫ ‘Ø √’Á≈ ˛ ‹ÁØ∫ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «¬’ √Ë≈‰ «Ú«◊¡≈È
ω≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ÷∂Á ˘ ’≈Î∆ «Ú¡≈Í’ æ«÷¡≈ ‹≈Ú∂Õ
B. √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «¬’ √Ë≈‰ «Ú«◊¡≈È Ï‰≈¿π‰ Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ «¬’ ‘Ø «Ú⁄≈ «¬‘ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ‘À «’
‘∂’ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È Á∂ Áπ¡≈≈ √Ó≈‹ Á∂ «’√∂ «¬’ Ì≈◊ ‹ª Íæ÷ Á≈ ‘∆ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
¿πÁ≈‘‰ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ≈‹È∆Â∆Ù≈√Â Áπ¡≈≈ √Ó≈‹ Á∂ «¬’ Íæ÷-≈‹È∆«Â’ ‹∆ÚÈ Á≈ ‘∆ ¡«Ë¡ÀÈ
’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª ¡ÊÙ≈√Â È≈Ò ¡≈«Ê’ ‹∆ÚÈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘≈ ’ج∆
Ú∆ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È È‘∆∫ ˛ ‹Ø √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á∂ √≈∂ Íæ÷ª Á≈ ‹ª √ßͱÈ √Ó≈‹ Á≈ √Ó«◊z ±Í «Úæ⁄
¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «¬√ √Ë≈‰ «Ú«◊¡≈È Á∂ ±Í «Úæ⁄ «¬‘ ’ßÓ ’È≈ ˛Õ ¡«‹‘≈
‘؉ ”Â∂ ‘∆ √Ó≈‹ Á∆ ¡√Ò∆¡Â Íz«¥Â∆ ˘ √Ófi≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬√ Á∂ ¡«‘√≈√ «Úæ⁄ √Ó≈‹ Á∂ √ÏßË
«Úæ⁄ √≈‚≈ «◊¡≈È ’≈Î∆ √ß’π«⁄ ¡Â∂ «¬’≈’∆ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ ¡√Ò «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ ÒØ’ª ˘ √Ó≈«‹’
‹∆ÚÈ Á∆ √Ë≈‰ ‘≈Òª ÂØ∫ ‹≈‰± ’Ú≈¿π‰ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò √ßͱÈ Ì±«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ¿π√∂
√Ó∂∫ √ßÌÚ ˛ ‹ÁØ∫ «¬√ Á∂ ÷∂Â ˘ «¬’ √Ë≈‰ «Ú«◊¡≈È Á∂ ±Í «Úæ⁄ «Ú√«Âz ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ
«¬√ √ßÍzÁ≈«¬ Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ ˘ ·∆’ È≈Ò √Ófi‰ Á∂ ¿πÁ∂Ù È≈Ò «¬√ Á∂ ’πfi ÍzÓπæ÷ √ÓÊ’ª Á∂ «Ú⁄≈ «¬æÊ∂ «ÁæÂ∂
‹≈ ‘∂ ‘È :

A. ‘≈Ï‘≈¿π√ Á∂ «Ú⁄≈ (Views of Hobhouse)- «¬ß◊ÒÀ∫‚ Á∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ‘≈Ï‘≈¿π√ √ÓÈÚÔ≈ÂÓ’
√ßÍzÁ≈«¬ Á∂ ÍzÓπæ÷ √ÓÊ’ ‘ÈÕ «¬È∑ª Á∂ ¡Èπ√≈ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ ÍzÓπæ÷ «√˪ª
¡Â∂ √≈ Âæª Á∂ «Úæ⁄ Í≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ √Ë≈‰ Âæª Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈«¬¡≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ √Ë≈‰∆’È
(Generalization) ’È≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «¬’ √Ë≈‰ «Ú«◊¡≈È Á∂ ±Í «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈‹∆’È
«Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ «Úæ⁄ √Ó≈ÈÂ≈ √Ê≈«Í ’È≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â «¬‘ ’ßÓ ‘∂· «Ò÷∂ ¡Èπ√≈ ’ √’Á≈Õ
(i) √≈∂ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∆¡ª ÍzÓπæ÷ Ë≈È≈Úª Á∂ √Ë≈‰ ±Íª (Âæª) Á∆ ‹≈‰’≈∆ Íz≈ÍÂ
’’∂,
(ii) √Ó≈‹ ˘ √Ê≈¬∆ æ÷‰ ¡Â∂ ÏÁÒ‰ Ú≈Ò∂ ’≈’ª ˘ ÍÂ≈ ’’∂Õ
(iii) «‹’ «Ú’≈√ Á∆ Íz«ÚÂ∆ ¡Â∂ «ÁÙ≈Úª Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈ ’∂Õ
«¬‘ √Ï ’πfi ¿π√∂ √Ó∂∫ √ßÌÚ ˛ ‹ÁØ∫ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «¬’ √Ë≈‰ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È Á∂ ±Í «Úæ⁄ Ó≈ÈÂ≈ «ÁæÂ∆
‹≈Ú∂Õ
B. Áπ÷∆Ó Á∂ «Ú⁄≈ (Views of Durkheim)-Îz∂∫⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ Áπ÷∆Ó È∂ Ú∆ √ÓÈÚÔ≈ÂÓ’ «Ú⁄≈Ë≈≈
Á≈ √ÓÊÈ ’∆Â≈ ˛Õ «¬È∑ª Áæ«√¡≈ ˛ «’ «¬’ √Ë≈‰ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ «ÈÓ≈‰ ’È≈ √ßÌÚ ˛ ‹Ø Ú«ÙÙ‡
«Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ «ÚÙ∂Ù ÷∂Âª Á∂ «ÈÔÓª ”Â∂ ¡Ë≈« «˜¡≈Á≈ √Ë≈‰ «ÈÔÓª È≈Ò «ÓÒ ’∂ Ï«‰¡≈ ‘ØÚ∂Õ «¬‘
‘∆ √Ó±«‘’ ±Í «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Íæ÷ª Á∆ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ È≈Ò
√Ó≈‹ ˘ ·∆’ Â∑ª √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ Áπ÷∆Ó È∂ «Ò«÷¡≈ ˛, ““√≈‚≈ «ÚÙÚ≈√ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª
˘ «ÚÙ∂ «Ú«◊¡≈Ȫ, «‹Ú∂∫ ’≈˘È Á≈ «¬«Â‘≈√, ÍzÊ≈Úª ¡Â∂ ËÓ, √Ó≈«‹’ ¡ß’Ù≈√Â, ¡ÊÙ≈√Â
¡≈«Á «Úæ⁄ ’∆Â∂ ◊¬∂ ¡ßÈÚ∂Ù‰ª È≈Ò «ÈÔ«Ó ±Í È≈Ò ‹≈‰± «‘‰ Á∆ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ˜± ˛ «’™«’
«¬È∑ª «Úæ⁄ ¿πÍÒæÏË √Óæ◊∆¡ª È≈Ò ‘∆ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ”” ‹Á«’ Áπ÷∆Ó
√Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «¬’ √Ë≈‰ ω≈¿π‰ Á∂ Íæ÷Í≈Â∆ ‘È, Ízß± «¬È∑ª «¬‘ Ú∆ √ÍæÙ‡ ’ «ÁæÂ≈ ˛ «’ Í«‘Ò∂
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ ˘ «¬’ Ú«ÙÙ‡ «Ú«◊¡≈È Ï‰≈¿π‰≈ ˛ ª «’ «¬‘ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ Ï≈Ï
¡≈͉∂ √πÂßÂ «ÈÔÓª Á≈ «Ú’≈√ ’ √’∂Õ «¬√ Á∂ Ï≈¡Á «¬√∂ «¬’ √Ë≈‰ «Ú«◊¡≈È Á∂ ±Í «Úæ⁄ ‘Ø
√Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ È≈Ò √ÏøË √Ê≈«Í ’È≈ ˛ ¡Â∂ «¬È∑ª È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ¿πÈ∑ª
√Ó≈«‹’ ÂæÊ≈ (Social Facts) Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ «‹È∑ª È≈Ò √Ó≈«‹’ ÍzÂ∆«ÈË≈È Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘πßÁ≈

8 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY