Page 17 - DSOC102_Social Institutions

√Ó≈«‹’ √√ßÊ≈Úª

È؇ ÿ‡È≈ Ù≈√Â «Ú⁄≈’ ¡ÒÎÃ∂‚ Ù»‡˜, Ï‹, Ò’ÓÀÒ ¡≈«Á «Ú¡’Â∆ Á∂ «ÚÙ∂ ”Â∂ (Subjective) ¡Â∂
⁄∂ÂÈ≈ ¡≈Ô≈Ó ”Â∂ ˜Ø «ÁøÁ≈ ˛Õ ¿π‘ «Ú¡’Â∆ Ó‘æÂÚ ˘ √Ú∆’≈ ’Á∂ ‘È, «’™«’ ⁄∂ÂÈ≈ «Ú¡’Â∆ «Úæ⁄
Ù≈«ÓÒ ‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ √Ó≈«‹’ ‹◊ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’Á≈ ˛Õ √ø’∂Â’ ¡Â∂
«’«¡≈Ú≈Á∆¡ª È∂ “¡≈ÂÓ ¡Â∂ √Ó≈‹” (Self and Society) Á∂ √Ïø˪ Á∆ ⁄⁄≈ ’∆Â∆ ˛Õ Ó∆‚ ¡Â∂ ’»Ò∂
√Ó≈‹∆’‰ È≈Ò «Ú¡’Â∆ Á∂ “¡≈ÂÓ” Á≈ «Ú’≈√ «’Ú∂∫ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «’√ Â∑ª ¿π‘ √Ó≈«‹’ ÍÃ≈‰∆ ωÁ≈
˛, Á∆ Íë’«¡≈ Á≈ Úȉ ’Á∂ ‘ÈÕ ÓÈπæ÷ Á≈ “¡≈ÂÓ” ¡Â∂ ¿π√ Á∆ ⁄∂ÂÈ≈ √Ó≈‹ Á∆ ¿πÍ‹ Ú∆ ˛ ¡Â∂
√Ó≈‹ ˘ ‹ÈÓ Ú∆ «ÁøÁ∆ ˛Õ √øÿÙÚ≈Á∆ ¿πÍ≈◊Ó ÓÈπæ÷ ˘ Úæ÷-Úæ÷ Ú◊ª ¡Â∂ √Ó»‘ª Á∂ «ÈøÂ √øÿÙ È≈Ò
‹«Èæ √«ÊÂ∆ Á∂ »Í «Úæ⁄ Á∂÷Á≈ ˛Õ √øøÿÙ ⁄≈‘∂ √Ó»‘ª «Úæ⁄ ‘ØÚ∂ ‹ª Ú◊ª «Úæ⁄, ¿π√ Á∂ ÈÂ∆‹∂ «Ú¡’Â∆
˘ ‘∆ Ìπ◊‰∂ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ¡Ò◊≈Ú, ÁÁ, ÙØÙ‰ ¡Â∂ Â√∆«‘¡ª Á∂ ¡«‘√≈√ «Ú¡’Â∆◊ ÍæË ”Â∂ ‘∆ ‘πøÁ∂
‘ÈÕ ⁄≈‘∂ ¿πÈ∑ª Á≈ ¿πÁ◊Ó √Ó≈‹ Á∆ ⁄È≈ ¡Â∂ √ø√Ê≈Úª Á∂ √ت ÂØ∫ ‘Ø«¬¡≈ ‘ØÚ∂Õ
√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
÷≈Ò∆ Ê≈Úª ÌØ-
A. Í≈√ø√ ¡≈͉∆ «’Â≈Ï .................... «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ ˘ Ò⁄’∆Ò∂ ¡Â∂ ⁄∂ÂøÈ ÍÃ≈‰∆ Á∂ »Í «Úæ⁄ Á∂÷Á≈
˛Õ
B. Áπ«÷Ó È∂ ¡≈͉∆ ⁄È≈ ...................... «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á∆ Ë≈È≈ ˘ ÈÚ∂∫ »Í «Úæ⁄ Í∂Ù ’∆Â≈ ˛Õ
C. √À«È’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ Á∆ ¿πÓ∆Á .............. ˘ Ó‘æÂÚÍ»È Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

1.11 Ì≈Â∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á∆ Ë≈È≈
(Concept of Man in indian Ideology)

Ì≈Â∆ ÓÈπæ÷ª È∂ Ú∆ «Ú¡’Â∆ √ÏøË∆ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆ ¡Â∂ √Ó≈‹ Á∂ √Ïø˪ √ÏøË∆ ◊øÌ∆ «Ú⁄≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ «¬‘ «Ú⁄≈
√≈˘ ËÓ, ÍπÙ≈Ê, ÚÈ, ¡≈ÙÓ, √ø√’≈, «Ú¡≈‘, Í«Ú≈, «ÙÂ∂Á≈∆ ¡≈«Á √ÏøË∆ ÍÃ◊‡ «Ú⁄≈ª «Úæ⁄
Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ≈ ˛Õ «¬æÊ∂ «¬’ Í≈√∂ «ÁzÛ «Ú¡’Â∆ Á∂ «ÈÓ≈‰ Á∆ ◊æÒ ’‘∆ ◊¬∆ ˛, ¿πµÊ∂ Á»√∂ Í≈√∂ «ÚÚ√«ÊÂ
√Ó≈‹ ⁄È≈ Ò¬∆ «Ú¡’Â∆ Á∂ ÔØ◊Á≈È Á≈ Ú∆ Úȉ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ Ì≈Â∆ «Ú⁄≈’ª È∂ ⁄≈ ÍπÙ≈Ê Áæ√∂
‘È-ËÓ, ¡Ê, ’øÓ, Óπ’Â∆Õ ËÓ «Úæ⁄ «¬’ «Ú¡’Â∆ ˘ ¬∆ÙÚ ¡≈ËÈ≈ ’È ˘ «’‘≈ «◊¡≈ ˛ ª Á»√∂ Í≈√∂
ËÓ Á≈ Úȉ «Ú¡’Â∆ Á∂ ’ÂÚª Á∂ »Í «Úæ⁄ Ú∆ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ ÓÈπæ÷ ÂØ∫ «¬‘ ¿πÓ∆Á ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ «’ ¿π‘
¡Ê ’Ó≈¬∂, ’øÓ Á∆ √øÂπÙ‡∆ ’∂, ÈÚ∆¡ª √øÂ≈Ȫ ˘ ‹ÈÓ Á∂ ’∂ √Ó≈‹ Á∆ «ÈøÂÂ≈ ω≈¬∆ æ÷∂ ¡Â∂ ¡ø «Úæ⁄
Óπ’Â∆ ÍÃ≈Í ’È Ò¬∆ ’Ø«ÙÙ ’∂Õ «Ú¡’Â∆ ˘ √‘∆ ’Ó ’È Ò¬∆ «’‘≈ «◊¡≈ ˛Õ ’Ó ‘∆ «Ú¡’Â∆ Á∂ Ì≈◊
Á≈ «ÈÓ≈‰ ’Á≈ ˛Õ ÍπÙ≈ʪ Á∆ Í»Â∆ Úæ÷-Úæ÷ ¡≈ÙÓª «Úæ⁄ ‘πøÁ∆ ˛Õ ¡≈ÙÓ ⁄≈ ÓøÈ∂ ◊¬∂ ‘È-ÏÑÓ⁄≈∆
¡≈ÙÓ, ◊ë‘√Ê ¡≈ÙÓ, Ú≈ÈÍÃ√Ê ¡Â∂ √ø«È¡≈√ ¡≈ÙÓÕ ◊ë‘√Ê∆ Á∂ »Í «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ ’ØÒØ∫ ¡È∂’ª √Ó≈«‹’
«˜øÓ∂Ú≈∆ Á∂ «ÈÚ≈‘ ¿πÓ∆Á ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ √’≈ª Á∂ Ó≈«Ë¡Ó ÂØ∫ «Ú¡’Â∆ Á≈ Í«Ó≈‹È ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
Úæ÷-Úæ÷ Ú◊ª Ò¬∆ Úæ÷-Úæ÷ ÍÃ’≈ Á∂ ’ÂÚ «ÈË≈« ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «Ú¡≈‘ «Ú¡’Â∆ ˘ Í»≈ ω≈¿π‰
Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ˜»∆ Óø«È¡≈ «◊¡≈ ˛Õ ’π¡≈≈ «Ú¡’Â∆ ¡Ë»≈ ÓÈπæ÷ ˛Õ «Ú¡≈‘ ’’∂ ‘∆ ¿π‘ Í»≈ ÓÈπæ÷ ωÁ≈
˛Õ «Ú¡≈‘ Á∂ ¡«‘√≈√ «Úæ⁄ Óπ’Â∆ Ú∆ ÍÃ≈Í ȑƒ ‘Ø √’Á∆Õ «Ú¡≈‘ ‘∆ Í«Ú≈ ¡Â∂ «ÙÂ∂Á≈∆ Á≈ ¡Ë≈ ˛Õ
Í«Ú≈ Á≈ ¡Ê √øÔπ’ ͫÚ≈ ÂØ∫ ˛, «‹√ «Úæ⁄ È≈ ’∂ÚÒ «‹¿»∫Á∂ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ ¡Â∂ «ÓÃÂ’ «Ú¡’Â∆¡ª ˘
Ú∆ Í«Ú≈ Á≈ ÓÀ∫Ï ÓøÈ ’∂ ¿πÈ∑ª Á∂ Ù≈Ë ¡Â∂ Â͉ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª Ì≈Â∆ «Ú⁄≈Ë≈≈
«Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á∆ Ë≈È≈ ¡≈͉≈ Úæ÷≈ √Ê≈È æ÷Á∆ ˛Õ

‡≈√’ Âπ‘≈‚∆ Ș «Úæ⁄ √ø√«¥Â∆ √≈‚∂ «Ú¡’Â∆ÂÚ Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ «’√ Â∑ª √‘≈«¬’ ‘πøÁ∆
˛?

‘æÒ- √Ú≈Ò ¿π·≈™Á≈ ˛ «’ «¬’ √Ó≈‹ Ù≈√Â∆ ‹Á ÓÈπæ÷ ‹ª ÓÈπæ÷ Á∆ Ë≈È≈ √ÏøË∆ «Ú⁄≈ ’Á≈ ˛ ª ¿π‘
‘Ø √Ó≈‹ «Ú«◊¡≈È’ª ÂØ∫ «’√ Â∑ª ¡Òæ◊ ˛Õ «¬√ ÍÃÙÈ Á≈ ¿πµÂ ¿πÈ∑ª Á∂ ⁄È≈ÂÓ’ Í«ÚÂÈ Á∆ ¿πÍ‹ ˛Õ
ÓÈπæ÷ Á∆ √Ó≈‹ Ù≈√Â∆ Ë≈È≈ «ÈË≈ÂÓ’ (Diagnostic) ˛ ‹Ø ÓÈπæ÷ Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ √Óæ«√¡≈Úª «‹Ú∂∫ ¡Ò◊≈Ú,

10 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY