Page 370 - DECO401_MICROECONOMIC_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-AI: ÎÓ Á∂ «ÚÚ‘≈-√ÏøË∆ ¡Â∂ ÍÃÏøË’∆ «√˪Â

¡≈͉∆ ÈΩ’∆ Á∆ √πæ«÷¡≈ ’È≈ Ú∆ ˛Õ ÍÃÏøË’ Á∆ ÈΩ’∆-√πæ«÷¡≈ Ù∂¡ ‘ØÒ‚ª Á∆ √øÂπÙ‡∆ ”Â∂ «ÈÌ ’Á∆ È؇
˛, «‹È∑ª Á≈ √ÏøË ÎÓ Á∆¡ª Ù∂¡ ’∆Óª ¡Â∂ Ò≈Ì ¡øÙª ˘ «˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ¿π⁄≈ æ÷‰≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª
ÍÃÏøË’ª Á≈ ¿πÁ∂Ù ÎÓ Á∆ Ú≈Ë≈ Á ˘ «˜¡≈Á≈ ’È≈ ˛ ¡Â∂ Ù∂¡ ‘ØÒ‚ ‹Ø ÎÓ Á∂ Ó≈«Ò’ ‘È, Ù∂¡ ’∆Óª
¡Â∂ Ò≈Ì ¡øÙª Á∂ »Í «Úæ⁄ ¡≈͉∂ Ò≈̪ ˘ «˜¡≈Á≈ ’È Á≈ ¿πÁ∂Ù æ÷Á∂ ‘ÈÕ ÓÀ«√ ¿π√ √≈ËÈ Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰
’Á≈ ˛, «‹√ È≈Ò ÎÓ ¡≈͉∂ Ú≈Ë≈ «˜¡≈Á≈ ’È Á∂ ¿πÁ∂Ù ˘ Í»≈ ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á∆ ˛Õ ÎÓ ÈÚ∆¡ª
Ú√»¡ª Á≈ «ÈÓ≈‰ ’’∂ ‹Ø ¡æ◊∂ ÈÚ∆¡ª Óø◊ª «È«Ó ’Á∆ ˛, ¡≈͉∂ ¡≈’≈ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ’Á∆ ˛Õ ÓÀ«√
«¬√ ˘ «ÚÌ∂Á’ «Ú«ÚË∆’‰ (Differentiated Diversification) ’«‘øÁ≈ ˛Õ ÈÚ∆¡ª Ú√»¡ª ˘ ¡≈øÌ ’È≈
«Ú«ÚË∆’‰ Á∆ Á, «¬Ù«Â‘≈∆ ÷⁄, R & D ¡≈«Á ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛Õ

È؇√ ÍÃÏøË’ Á∆ ÈΩ’∆ √πæ«÷¡≈ Ù∂¡ ‘ØÒ‚ª Á∆ √øÂπÙ‡∆ ”Â∂ «ÈÌ ’Á∆ ˛, «‹È∑ª Á≈ √ÏøË
ÎÓ Á∆¡ª Ù∂¡ ’∆Óª ¡Â∂ Ò≈Ì ¡øÙª ˘ «˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ¿π⁄≈ æ÷‰≈ ˛Õ

ÓÀ«√ Óø◊ Íæ÷ ÚæÒØ∫ Ú≈Ë≈ ¡Â∂ Ò≈̪ «Úæ⁄ √ÏøË ÈÚ∆¡ª Ú√»¡ª «Úæ⁄ «Ú«ÚË∆’‰ È≈Ò √Ê≈«Í ’Á≈ ˛Õ
Ú≈Ë≈ ¡Â∂ Ò≈̪ «Úæ⁄ √ÏøË Ú≈Ë∂ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ÍæËª ÂØ∫ Úæ÷-Úæ÷ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ú≈Ë≈-Ò≈Ì √Ïø˪ «Úæ⁄ Ò≈̪ ˘
Ú≈Ë≈ «ÈË≈« ’Á∆ ˛Õ ‹Á ÎÓª Á∆ Ú≈Ë≈ Á ‘∂·ª ‘πøÁ∆ ˛ ª ÁØÚª «Úæ⁄ √ÏøË ËÈ≈ÂÓ’ (Positive) ‘πøÁ≈
˛, ‹ÁØ∫ ÈÚ∆¡ª Ú√»¡ª ¡≈øÌ ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È, ÎÓ ÍÃ√≈ (Ú≈Ë≈) ’Á∆ ˛ ¡Â∂ Ò≈Ì ÚæËÁ∂ ‘ÈÕ ÈÚ∆¡ª
Ú√»¡ª «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈ «Ú«ÚË∆’‰ ‘؉ È≈Ò ‹ÁØ∫ Ú≈Ë≈ Á ‘Ø ÚæËÁ∆ ˛ ª Ú≈Ë≈ Ò≈Ì √ÏøË ‰≈ÂÓ’ ‘Ø ‹ªÁ≈
˛Õ ¡«‹‘≈ ÍÃÏøË’∆ ¡ÚØË (Managerial Constraint) Á∂ ’≈È ‘πøÁ≈ ˛ ‹Ø ÍÃÏøË’∆ Ú≈Ë∂ Á∆ Á ”Â∂ ‘æÁ «ÈÙ«⁄Â
’Á∆ ˛ ‹Ø ¡æ◊∂ ÎÓ Á∂ Ú≈Ë∂ ˘ Ø’Á∆ ˛Õ ÎÓ ˘ ÍÃÏøË’∆ ÔØ◊Â≈ Á≈ «¬’ÁÓ «˜¡≈Á≈ √ø«÷¡≈ «Úæ⁄ Í«ÚÂȪ
Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’ √’‰≈ √∆«Ó ‘πøÁ≈ ˛Õ ÈÚ∆¡ª Ú√»¡ª Á∂ «Ú’≈√ ¡Â∂ «ÚÍ‰È ’È Ò¬∆ «¬’ Úæ‚∆ ÍÃÏøË’∆
‡∆Ó ˘ «Ú’«√ ’È≈ √øÌÚ È‘ƒ ˛Õ «Ú«ÚË∆’‰ Á∆ ¿π⁄∆ Á Ò¬∆ R & D ¡Â∂ «¬Ù«Â‘≈ª ”Â∂ «˜¡≈Á≈ ÷⁄
⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ «¬’ «ÈÙ«⁄ Ú≈Ë≈ Á ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π⁄∆ Ú≈Ë≈ Á ÂØ∫ ‘∂·Ò∆ Ò≈Ì Á ÍÃ≈Í ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√
˘ «⁄æÂ AI.A «Úæ⁄ Á√≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛, «‹æÊ∂ GD Ú¥ Í«‘Òª ÚæËÁ≈ ˛, ¿π⁄∂ «ÏøÁ» M Âæ’ Í‘πø⁄Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√
ÂØ∫ Ï≈¡Á «‚æ◊‰≈ ¡≈øÌ ’Á≈ ˛Õ Ú≈Ë≈-Ò≈̪ Á≈ «¬’ ‘Ø Í«‘¨ Í»ø‹∆ √ÍÒ≈¬∆ Á∆ Ú≈Ë≈ Á ˛Õ Ù∂¡ ‘ØÒ‚ª
Á≈ ¿πÁ∂Ù Í»ø‹∆ √‡≈’ Á∆ Ú≈Ë≈ Á ˘ «˜¡≈Á≈ ’È≈ ˛Õ «¬√ Á∂ Ú≈Ë∂ Ò¬∆ «Úæ Á≈ Óπæ÷ √Ø Ò≈Ì ˛ ¡Â∂ Í»Â∆
ÚæÒ Óø◊ Á≈ Ò≈Ì «ÈË≈« ’Á∂ ‘ÈÕ Ò≈̪ Á≈ ¿π⁄≈ ÍæË ÍπÈ-«ÈÚ∂Ù Á∂ Ò¬∆ ÍÃÂæ÷ ÂΩ ”Â∂ «˜¡≈Á≈ «ÈË∆¡ª
ÍÃÁ≈È ’Á≈ ˛Õ «¬‘ Í»ø‹∆ Ï≈˜≈ª ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ «ÈË∆¡ª ˘ «¬’æ·≈ ’È «ÁøÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª «¬‘ Ú≈Ë∂ Á∆ ¿π⁄∆
Á Á∂ Ò¬∆ «ÈË∆¡ª ÍÃÁ≈È ’Á≈ ˛Õ «¬‘ Ò≈̪ ¡Â∂ Ú≈Ë∂ Á«Ó¡≈È ‰≈ÂÓ’ ¡Â∂ ËÈ≈ÂÓ’ √ÏøË «ÁøÁ≈ ˛Õ
«¬√ ˘ «⁄æÂ AI.A «Úæ⁄ Ó»Ò ÂØ∫ «√æË∆ ∂÷≈ GS È≈Ò «Á÷≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ
ÎÓ Á∂ √øÂπÒÈ Ò¬∆, Ú≈Ë≈-Óø◊ ¡Â∂ Ú≈Ë≈-Í»Â∆ √ÏøË ˜» √øÂπÙ‡ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬‘ ¿πÁØ∫ ‘πøÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫
ÁØÚ∂∫ Ú¥ GD ¡Â∂ GS ¡«‹‘∂ «ÏøÁ» ”Â∂ ’æ‡Á∂ ‘È, «‹æÊ∂ Ú≈Ë≈-Ò≈̪ Á≈ √ø‹Ø◊ «¬Ù‡ÂÓ ’ «ÁøÁ≈ ˛Õ ÓøÈ Ò˙
«’ «⁄æÂ «Úæ⁄ GS Ú¥ GD Ú¥ ˘ «ÏøÁ» M ”Â∂ ’æ‡Á≈ ˛, ¿πÁØ∫ Ò≈Ì «˜¡≈Á≈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ «ÏøÁ» «¬Ù‡ÂÓ ‘æÒ
2
ÍÃÁ≈È È‘ƒ ’Á≈, «’™«’ «¬‘ «˜¡≈Á≈ Ú≈Ë∂ Á∆ «¬æ¤≈ ’Á∂ ‘ÈÕ ‹Ø ÒøÓ≈ √Óª Ò≈Ì «˜¡≈Á≈ ’È Á∂ È≈Ò
Ó∂Ò È‘ƒ ÷ªÁ∂, ¿π‘ «‹√ ‘æÁ Âæ’ Ú≈Ë≈ Ú¥ ˘ M «ÏøÁ» ÂØ∫ ¡æ◊∂ ÚË≈ √’Á∂ ‘È, ¿π‘ ¿πÈ∑ª Á∆ ÈΩ’∆-√πæ«÷¡≈ Á∆
«¬æ¤≈ ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á∆ ÈΩ’∆ √πæ«÷¡≈ √ø’‡ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ‘πøÁ∆ ˛, ‹∂’ Ù∂¡ ‘ØÒ‚ «¬‘ Ó«‘√»√
’Á∂ ‘È «’ Ù∂¡ ’∆Óª ¡Â∂ Ò≈Ì ¡ßÙ ÿæ‡ ‘Ø ‘∂ ‘È ¡Â∂ ‘Ø ÎÓª È≈Ò ¿π√ ˘ ¡«Ë’≈ «Úæ⁄ ÒÀ‰ Á≈ ‚
˛Õ «¬‘ ͱߋ∆ √ÍÒ≈¬∆ (GS) Á∆ Ú≈Ë≈ Á ˘ ÍzÌ≈«Ú ’∂◊≈Õ
ÓÀ«√ Á∂ ¡Èπ√≈ Ë≈È≈ ¡ÈπÍ≈ (Reciation Ratio) ͱߋ∆ √ÍÒ≈¬∆ Á∆ Ú≈Ë≈ Á ˘ «ÈË≈« ’Á≈ ˛Õ Ë≈«Â
Ò≈̪ Á≈ ’πæÒ Ò≈̪ Á≈ Ò≈Ì ¡ÈπÍ≈ Ë≈È ¡ÈπÍ≈ ˛Õ ‹∂’ Ë≈È≈ ¡ÈπÍ≈ ϑπ È∆Ú∆∫ ˛ ª «¬√ Á≈ ÓÂÒÏ
˛ «’ Òæ◊Ì◊ √≈∂ Ò≈̪ Ù∂¡ ‘ØÒ‚ª ˘ Úß‚ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ÎÓ Á∂ Ú≈Ë∂ Á∂ Ò¬∆ ÍzÏßË’ª Á∂ ’ØÒ
√∆«Ó «ÈË∆¡ª ¿πÍÒæÏË ‘È ¡Â∂ Ú≈Ë≈ Á Ï‘π È∆Úª ‘ØÚ∂◊≈Õ Ú≈Ë≈-ͱÂ∆ Ú¥ Ï‘π ‡∂„≈ ‘ØÚ∂◊≈ «‹Ú∂∫ «’

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 365