Page 274 - DECO404_PUBLIC_FINANCE_PUNJABI
P. 274
ÒØ’ «ÚæÂ
È؇ BA.A Ì≈ «Úæ⁄ √ßÿΔ «Úæ Á≈ «Ú’≈√ (Development of Federal Finance in India)
Ì≈ «Ú⁄ ¡æ‹’æÒ∑ √ßÿ∆ Ù≈ÙÈ ¡Â∂ È≈Ò ‘∆ «Úæ Á∆ √ßÿ∆ «ÚÚ√Ê≈ ÚÂÓ≈È ˛Õ Ò∂«’È √ßÿ∆ «Úæ Á∆ ÚÂÓ≈È
«ÚÚ√Ê≈ «Ú’∂∫Á∆’È (decentralisation) Á∆ ¶Ï∆ Íz«’«¡≈ Á∆ ¿πÍ‹ ˛Õ ¡«Ë¡ÀÈ Á∆ √π«ÚË≈ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò
Ì≈ «Úæ⁄ √ßÿ∆ «Úæ Á∂ «¬«Â‘≈√ ˘ ¡æ◊∂ «Ò÷∂ ’≈Òª (Periods) «Ú⁄ Úß«‚¡≈ «◊¡≈ ˛—
(A) Í«‘ÒΔ ¡ÚËΔ (’∂∫ÁΔ’È) (√È AHCC ÂØ∫ AHGA Âæ’)
(Centralisation from 1833 to 1871)
““√È AHGA Âæ’, Á∂Ù √ßÍ±È ≈‹√Ú ¡Â∂ ÷⁄ ¿πµÂ∂ ’∂∫Á √’≈ Á≈ ‘Δ Í±È ’ß‡Ò «‘ßÁ≈ √ΔÕ ÍzªÂª Á∂ «ÚæÂ
¿πµÂ∂ Ì≈ √’≈ Áπ¡≈≈ «‹‘Û≈ √÷ ’߇ØÒ Ò≈◊± ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ √Δ, ¿π√Á≈ √≈≈ßÙ «ÈÓÈ ÙÏÁª «Úæ⁄ æ«÷¡≈ ‹≈
√’Á≈ ˛Õ””
√Ê≈È’ √’≈ª (Local government) «‹‘Û∆¡ª «’ «ÚÚ‘≈«’ ±Í È≈Ò Á∂Ù Á≈ √ßÍ±È Ù≈ÙÈ ⁄Ò≈¿π∫Á∆¡ª
√È, «ÏÒ’πÒ Ù’Â∆‘∆‰ ω≈ «ÁæÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª √È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ ¡≈͉∂ ¡≈͉∂ ÍzªÂª Á∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ «ÚæÂ∆
’߇ØÒ Á∂ ’ج∆ ¡«Ë’≈ Íz≈Í ȑ∆∫ √È ¡Â∂ È≈ ‘∆ ¿πÈ∑ª Á≈ ’ج∆ «ÚæÂ∆ ¿πºÂÁ≈«¬ÂÚ √∆Õ
«¬‘ ÍæËÂ∆ Úæ‚∆ ÁØÙÍ±È √∆Õ «ÚæÂ∆ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ÍzÙ≈√«È’ ¿πºÂÁ≈«¬ÂÚ Á∆ ÿ≈‡ Á∂ ’≈È «¬√ È≈Ò Î‹±Ò
÷⁄∆ ˘ ÍØ©Â√≈‘È «ÓÒ‰ Òæ◊ «◊¡≈Õ ÍzªÂª (provinces) Á∂ «Úæ⁄ ËÈ ≈Ù∆¡ª Á∆ Úß‚ ’Á∂ √Ó∂∫ Ì≈ √’≈
«’√∆ «ÈÙ«⁄ ‹ª Â’√ß◊ «√˪ª Á∆ ¡Èπ√‰ È‘∆∫ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ Í«‰≈Ó √±Í ““√’≈Δ ¡≈ÓÁÈ ÁΔ
Úß‚ È≈Ò ¡À√Δ ’π«ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ ÒÍ’ fiÍ‡Δ ÁΔ «‹‘Δ √«ÊÂΔ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁΔ √Δ «‹√ «Ú⁄ √Ì ÂØ∫ «‹¡≈Á≈ Â∂˜ ¡Â∂ ‘≈¬∂
ÂΩÏ≈ ’È Ú≈Ò∂ ÍzªÂ ‘Δ Ò≈Ì ⁄æπ’Á∂ √ÈÕ ¡Â∂ Â’ ÁΔ ÚæÒ Ï‘π ÿæ‡ «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ √ΔÕ”” «¬√ Â∑ª ÍzªÂ∆
√’≈ª ’∂∫Á Áπ¡≈≈ ÍzÁ≈È ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ Ï∂’≈∆ ¡ÈπÁ≈Ȫ (doles) ¿πµÂ∂ ‘∆ ◊π‹≈≈ ’Á∆¡ª √È ¡Â∂ «¬‘
¡ÈπÁ≈È Ú∆ √Á≈ «’√∂ √π«ÈÙ«⁄ «√˪ª Á∂ ¡Èπ√≈ È‘∆∫ «ÁæÂ∂ ‹ªÁ∂ √ÈÕ «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ ¡ÙØ’ ⁄ßÁ≈ Á≈ «¬‘
’ÊÈ ·∆’ ˛ «’ ““ËÈ ≈Ù∆¡ª Á∆ Úß‚ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∂ÚÒ ¡Â’√ß◊ (Irrational) ‘∆ È‘∆∫ √∆, Ò∂«’È «Î Ú∆
¿π√ È≈Ò ¡È∂’ ÍzÙ≈√È ’«·È≈¬∆¡ª Ú∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª √ÈÕ”” «¬√∆ ’≈È AHGA «Úæ⁄ «Ú’∂∫Á∆’È Á∆ ’πfi
√Óæ«√¡≈Úª Ò≈◊± ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ
(B) Á±‹Δ ¡Ú«Ë («ÚæÂΔ ¡«Ë’≈ª Á≈ ‘√ª‰) (AHGA-AIAI)
(Financial Devolution 1871-1919)
Á±‹∂ ¡«Ë’≈ª Á∂ ‘√ª‰ Á∆ «ÁÙ≈ «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò≈ ’ÁÓ √È AHGA «Úæ⁄ ÂÂ’≈Ò∆È ◊ÚÈ Ò≈‚ Ó∂ÔØ
(Lord Mayo) Áπ¡≈≈ ¸æ«’¡≈ «◊¡≈, ‹ÁØ∫ «’ ’πfi √∂Ú≈Úª, «‹Ú∂∫ «’ ‹∂Ò∑, Íπ«Ò√, «¬Ò≈‹ √∂Ú≈ («¬Ò≈‹ √ß√Ê≈È≈
˘ ¤æ‚ ’∂) «‹√‡∂ÙÈ, «√æ«÷¡≈, √Û’ª ¡Â∂ ¡√À«È’ «ÈÓ≈‰ ’≈‹ª ¡≈«Á «ÚÌ≈◊ª Á∂ ÍzÙ≈√È Á∂ Ò¬∆ ÍzªÂ∆
√’≈ª ˘ ‘∆ ¿πÂÁ≈«¬ ω≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ¡ßÂ◊ ‘∂’ «ÚÌ≈◊ (department) ˘ Íz≈≈ÍÂ
‘؉ Ú≈Ò∆ ¡≈ÓÁÈ Á∂ «¬Ò≈Ú≈ ’∂∫Á Áπ¡≈≈ «¬’ «ÈÙ⁄ «¬’ Ú≈∆ «Úæ’ ‘∂’ ÍzªÂ ˘ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ √∆ ª «’
¿πµÊ∂ Á∆ √’≈ ¡≈͉∂ ¿πÂÁ≈«¬ÂÚª ˘ ͱ≈ ’È «Úæ⁄ √ÓæÊ ‘Ø √’∂Õ È≈Ò ‘∆ ’≈Ë≈È Á∂ ’πfi √∆Ó ¡«Ë’≈
Ú∆ ÍzªÂª ˘ Á∂ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ √ÈÕ √’≈∆ ¡≈ÓÁÈ Á∆¡ª ’πfi √≈÷≈Úª ͱ∆ Â∑ª ’∂∫Á∆ ¡«Ë’≈ «Úæ⁄ æ÷∆ ◊¬∆ «‹Ú∂∫
∂ÒÚ∂, ÍØ√‡ ¡≈«Î√ ¡Â∂ ≈‹ª Â∂ Íz≈Í ‘؉ Ú≈Ò∂ ’ (tributes)Õ «¬È∑ª √ت ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ √∆Ó≈ √πÒ’, ÈÓ’
¡Â∂ ¡Ó∆Î Ú∆ ’∂∫Á Á∂ ¡Ë∆È ‘∂Õ Ó≈Ò◊π‹≈∆ (Land revenue) ¿πÂÍ≈ÁÈ ’ √‡∫≈Í ¡Â∂ «‹√‡∂ÙÈ È≈Ò
‘؉ Ú≈Ò∆ ¡≈ÓÁÈ ’πfi «ÈÙ⁄ ¡ÈπÍ≈ª «Úæ⁄ ’∂∫Á ¡Â∂ ≈‹ √’≈ª Á∂ «Úæ⁄ Úß‚ ‘Ø ‹ªÁ∆ √∆Õ
«¬√ «Úæ⁄ ’ج∆ Ùæ’ È‘∆∫ ˛ «’ «¬√ «ÚÚ√Ê≈ È∂ Í«‘Òª ÂØ∫ Íz⁄«Ò ͱÈÂ≈ ’∂∫Á∆«¥Â Íz‰≈Ò∆ «Úæ⁄ ’≈Î∆ √πË≈
’∆Â≈ √∆Õ Ò∂«’È «¬√ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ Ú∆ ’¬∆ ◊ßÌ∆ ÁØÙ √ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ ÂΩ Â∂ ÍzªÂ∆ «Úæ «Ú⁄ Ï‘π ¡√Ó≈ÈÂ≈Úª
√ÈÕ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ √∆ «’ √È AIGA «Úæ⁄ «‹‘Û∂ ÏæÁØÏ√ (Settlement) ’∆Â∂ ◊¬∂ √È ¿π‘ ÍzªÂª «Úæ⁄
‘؉ Ú≈Ò∂ Ú≈√«ڒ ÷⁄ ¿πµÂ∂ ¡≈Ë≈«Â √ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ’πfi ÍzªÂª ˘ ª ’≈Î∆ «˜¡≈Á≈ «ÚæÂ∆ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒ
‹ªÁ∆ √∆Õ ‹ÁØ∫ «’ ’πfi Á±«‹¡ª Á∂ ’ØÒ «Úæ Á∆ ’Ó∆ «‘ßÁ∆ √∆Õ
268 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY