Page 18 - DHIS101History of Ancient India

«¬’≈¬∆ñA: Íz≈⁄∆È Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ Á∂ √ØÂ

«¬≈È Á∂ √Ïß˪ ”Â∂ Íz’≈Ù ÍÀ∫Á≈ ˛Õ Ì≈ Ú≈√∆¡ª Á∆ ÔπæË ’Ò≈ Á≈ ¡Â∂ «¬æÊ∂ Á∆ ÷∂Â∆ Á≈ Ú∆ Úȉ È؇
¿π√ Á∂ Ò∂÷ª «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ˛Õ «¬≈È Á∂ ≈‹ ÚÀÁ ‡∂Ù∆¡√ È∂ Ú∆ Ì≈ Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ˛ Í ¿π‘
«˜¡≈Á≈ ÌØ√∂ÔØ◊ È‘∆∫ ‘ÈÕ

(÷) Ô±È≈ÈΔ Ô≈ÂΔ- «√’ßÁ Á∂ È≈Ò ¡≈¬∂ «ÚÁÚ≈È Á≈ Ì≈ Úȉ «˜¡≈Á≈ ÌØ√∂ÔØ◊ ¡Â∂ ¿πÍÔØ◊∆
‘ÈÕ «¬È∑ª «Úæ⁄ «È¡≈’√ (Nearckus) È≈Ó Á≈ «¬’ ‹È √ÀÈ≈ÍÂ∆ √∆, Á±√≈ «ÚÁÚ≈È √«‘-È≈«Ú’
¬∂«√‡ØÏπÒ√ (Aristobulus) √∆, «‹√ È∂ ¡≈͉∆ Ïπ„≈Í∂ Á∆ Ô≈Â≈ Á≈ Úȉ «Ò«÷¡≈ ˛ Í ¿πÈ∑ª
Á∂ «Ïª ‘π‰ ¿πÍÒæÏË È‘∆∫ ‘ÈÕ «√’ßÁ Á∆ ÓΩ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π√ Á∂ √ÀÈ≈ÍÂ∆ √À«Ò¿»’√ È∂ ¿π√ Á∂
ͱÏ∆ √≈Ó≈‹ ”Â∂ ¡«Ë’≈ ’ «Ò¡≈ √∆Õ ¿π√ È∂ Ì≈ «Úæ⁄ ÓΩ«¡≈ √Ó≈‡ª Á∂ ÁÏ≈ «Úæ⁄ ¡≈͉∂
≈‹Á±Â Ì∂‹∂Õ ⁄ß◊ ◊πÍ ÓΩ«¡≈ ÂØ∫ ‘≈ ’∂ ¿π√ È∂ √ßË∆ ’ Ò¬∆ ¡Â∂ ÓÀ◊√ÊΔȘ (Megasthenes)
˘ ≈‹Á±Â ω≈ ’∂ Ì∂«‹¡≈ «◊¡≈Õ ¿π‘ ¶Ï∂ √Ó∂∫ Âæ’ Ì≈ «Úæ⁄ «‘≈ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ◊zßÊ “«¬ß‚Δ’≈” «Úæ⁄
Ì≈ Á∂ Ù≈√È ÍzÏßË ¡Â∂ Ì≈Â∆ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ”Â∂ Íz’≈Ù Í≈«¬¡≈, ‹Á «’ ‘π‰ «¬‘ Íπ√Â’ ¿πÍÒæÏË
È‘∆∫ ˛Õ Í Ï≈¡Á Á∂ Ò∂÷’ª-¬∂∆¡È, ¡æÍ∆¡È (Appian), √‡ÀzÏØ ¡Â∂ ‹√«‡È ¡≈«Á È∂ ÓÀ◊√Ê∆È Á∆
Íπ√Â’ ÂØ∫ ’¬∆ ¿πÁ≈‘‰≈ Ò¬∆¡ª ‘ÈÕ ¬∂Δ¡È Á∂ ◊zßʪ Á≈ «¬«Â‘≈«√’ Ó‘æÂÚ «˜¡≈Á≈ ˛Õ ‡≈ÒÓΔ
(Ptolomy) È∂ Ì≈ Á∂ Ìπ◊ΩÒ ¡Â∂ «ÍÒÈΔ È∂ ÍÙ±¡ª ¡Â∂ ÏÈ√ÍÂ∆ Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ˛Õ

(◊) ⁄ΔÈΔ Ô≈ÂΔ- ¡ÙØ’ È∂ ÏπæË ËÓ Á∂ Íz⁄≈ Á∂ Ò¬∆ ’¬∆ ËÓ Íz⁄≈’ ÓæË ¬∂Ù∆¡≈ «Úæ⁄ Ì∂‹∂, «‹æÊ∂ Ì≈Â∆
√ß√«¥Â∆ ¡Â∂ ÏπæË ËÓ Á≈ Íz⁄≈ √≈∂ ⁄∆È «Úæ⁄ ‘Ø «◊¡≈ ÒØ’ Ì≈ ˘ ÏÛ∂ ¡≈Á È≈Ò ËÓ Ì±Ó∆
√Ófi‰ Òæ◊∂Õ ¡≈͉∆ Ë≈«Ó’ «‹«◊¡≈√≈ ˘ ٪ ’È Ò¬∆ ¡Â∂ ÏπæË ËÓ Á∂ √≈«‘ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ
’È Á∂ Ò¬∆ ’¬∆ ⁄∆È∆ Ô≈Â∆ Ì≈ ¡≈¬∂ ¡Â∂ ¿π‘ ¶Ï∂ √Ó∂∫ Âæ’ «¬æÊ∂ ‘∂Õ ‹Á«’ ¿πÈ∑≈ Á∂ «ÏªÂ
«˜¡≈Á≈Â Ë≈«Ó’ ‘È Í ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ÂæÂ’≈Ò∆È √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ √«ÊÂ∆ Á≈ Ú∆ «◊¡≈È ‘πßÁ≈
˛Õ ⁄∆È∆ Ô≈Â∆¡ª «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚ Î≈«‘Ô≈È, ‘∂È√ª◊ ¡Â∂ «¬Â√ß◊ Á≈ ˛Õ Î≈«‘Ô≈È ÚæÒØ∫
⁄ßÁ ◊πÍ Á±‹∂ Á∂ √Ó∂∫ Á∂ Ì≈ Á≈ Úȉ «ÓÒÁ≈ ˛Õ ¿π‘ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ Ë≈«Ó’ Úȉ Âæ’ ¡≈͉∂-
¡≈Í ˘ √∆«Ó æ÷Á≈ ˛ «Î Ú∆ ¿π√ Á∂ «Ïª Á≈ «Ú¡≈Í’ «¬«Â‘≈«√’ Ó‘æÂÚ ˛Õ ‘∂È√ª◊ √Ó≈‡
‘Ù Á∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ Ì≈ ¡≈«¬¡≈, ¶Ï∂ √Ó∂∫ Âæ’ Ì≈ «Úæ⁄ «‘≈Õ ¿π√ È∂ Ë≈«Ó’ Ïȉ Á∂ È≈Ò-È≈Ò
ÂæÂ’≈Ò∆È Ì≈ Á∆ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ √«ÊÂ∆ Á≈ Ú∆ Úȉ ’∆Â≈ ˛Õ «¬Â√ß◊
GÚ∆∫ √Á∆ «Úæ⁄ Ì≈ ¡≈«¬¡≈ ¡Â∂ Ï‘π √Ó∂∫ Âæ’ «Ú’Ó«ÙÒ≈ ¡Â∂ È≈¶Á≈ «ÚÙÚ«Ú«Á¡≈«Ò¡≈
«Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ «‘≈Õ ¿π√ È∂ Ú∆ ¿π√ √Ó∂∫ Á∆¡ª √Ó≈«‹’ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ √«ÊÂ∆¡ª Á≈ Úȉ
’∆Â≈ ˛Õ «¬’ ‘Ø ⁄∆È∆ Ò∂÷’ ‘π«¬ÒΔ Á≈ È≈Ó Ú∆ Úȉ ÔØ◊ ˛, ¿π√ È∂ ‘∂È√ª◊ Á∆ ‹∆ÚÈ∆ «Ò÷∆ ˛Õ
«¬√ ‹∆ÚÈ∆ È≈Ò Ú∆ Ì≈ Á∆ √«ÊÂ∆ ”Â∂ Íz’≈Ù ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «ÂæÏÂ∆ Ò∂÷’ª «Úæ⁄ Ò≈Ó≈Â≈≈ È≈Ó Íz«√æË
˛Õ ¿πÈ∑ª Á∂ ◊zßʪ “’ß◊Ôπ” ¡Â∂ “Âß◊Ô±” «Úæ⁄ Ì≈ Á≈ Úȉ «ÓÒÁ≈ ˛Õ
(ÿ) Óπ√ÒÓ≈È Ô≈ÂΔ- IÚ∆∫ √Á∆ Á∂ ÓæË «Úæ⁄ «¬’ ¡Ï Ô≈Â∆ √πÒ∂Ó≈È Ì≈ ¡≈«¬¡≈, «Ïª «Úæ⁄ Í≈Ò
¡Â∂ ÍzÂ∆‘≈ ≈‹ª Á∆ ‹≈‰’≈∆ Íz≈Í ‘πßÁ∆ ˛Õ Á±√≈, ¡ÒÓ√±Á∆ A@Ú∆∫ √Á∆ Á∂ ÓæË «Úæ⁄ Ì≈ «Úæ⁄
«‘≈ ¡Â∂ ¿π√ È∂ ≈Ù‡’±‡ ≈‹ª Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ˛Õ ¡Ïπ‹«¬Á È∂ Ì≈ ¡Â∂ ͱÏ∆ Á∂Ùª Á∂ «Úæ⁄ ‘؉
Ú≈Ò∂ ÚÍ≈ Á∂ Ï≈∂ «Ò«÷¡≈ ˛Õ Ì≈ Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ «Ò÷‰ Ú≈Ò∂ ¡Ï∆ «ÚÁÚ≈Ȫ «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫ ¿π⁄≈
√Ê≈È ¡ÒÏ±ÈΔ Á≈ ˛ ‹Ø Ó«‘Ó±Á ◊‹ÈÚ∆ Á∂ È≈Ò Ì≈ «Úæ⁄ ¡≈«¬¡≈ √∆Õ ‹ÁØ∫ Ó«‘Ó±Á Á∂Ù Á∆ ´æ‡-÷Ø‘
«Úæ⁄ æπ«fi¡≈ √∆ ¿πÁØ∫ ¡ÒÏ±È∆ √ß√«¥Â Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ Òæ«◊¡≈ √∆Õ √ß√«¥Â Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ Ï≈¡Á
¿π√ È∂ Úæ÷-Úæ÷ «Ú«Ù¡ª È≈Ò √ß√«¥Â ◊zßʪ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ¡Â∂ «¬æÊ∂ Á∆ √ß√«¥Â∆ ¡Â∂ √æ«Ì¡Â≈
Á∆ ‹≈‰’≈∆ Íz≈Í ’∆Â∆Õ «¬√ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ Ï≈¡Á ¿π√ È∂ “‘’Δ’∂ «‘ßÁ” È≈Ó Á≈ ◊ßzÊ «Ò«÷¡≈Õ «¬‘
Ì≈ Á∂ «ÚÙ∂ Á≈ Ó‘æÂÚͱÈ ◊ßzÊ ˛Õ ‹Á «’ «¬√ ◊zßÊ «Úæ⁄ Ì≈ Á∆ ≈‹È∆«Â’ «ÁÙ≈ Á≈ Úȉ
Ï‘π ÿæ‡ ˛ «Î Ú∆ ÷∂Â∆ Ú∂Ú∂ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ «¬‘ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚͱÈ ˛Õ
¿πÍØ’Â Ú∂Ú∂ ÂØ∫ «√æË ‘πßÁ≈ ˛ «’ ‹Á «’ Íz≈⁄∆È Ì≈Â∆ «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ «¬«Â‘≈√ ˘ ¡Òæ◊ ¡ÈπÙ≈√È Á∂ ±Í «Úæ⁄
È‘∆∫ «Ò¡≈ Í ¿πÈ∑ª È∂ «¬«Â‘≈√ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ È‘∆∫ ’∆Â∆Õ ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ Á∂ «¬«Â‘≈√’≈ È∂ Íz≈⁄∆È Ì≈ Á∂
«¬«Â‘≈√ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ Ò¬∆ ‹Ø √Ø Íz≈Í ’∆Â∂ ‘È ¿π‘ Ó‘æÂÚͱÈ ‹≈‰’≈∆ «ÁßÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿π√ È∂ Íz≈⁄∆È
Ì≈ Á≈ ¥ÓÏæË ¡«Ë¡ÀÈ ’È «Úæ⁄ ’«·È≈¬∆ Ó«‘√±√ È‘∆∫ ‘πßÁ∆Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 11