Page 19 - DHIS101History of Ancient India

Íz≈⁄∆È Ì≈ Á≈ «¬«Â‘≈√

È؇

’∆ Âπ√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘Ø «ÂæÏÂ∆ Ò∂÷’ª «Úæ⁄ Ò≈Ó≈Â≈≈ È≈Ó Íz«√æË ˛Õ ¿πÈ∑ª Á∂ ◊zßʪ “’ß◊Ô±” ¡Â∂
“Âß◊Ô±” «Úæ⁄ Ì≈ Á≈ Úȉ «ÓÒÁ≈ ˛Õ

A.B Ìπ◊Ω«Ò’ ÍzÚ∂Ù (Geographical setting)

ÓÈπæ÷ √Ó≈‹ ¡Â∂ Ú≈Â≈ÚÈ- «’√∂ Á∂Ù Á∆ Íz«’«Â’ √«ÊÂ∆ ¡Â∂ ¿πÊ∂ Á∆ ‹ÒÚ≈Ô±, ÷«‰‹ ÍÁ≈Ê, ÈÁ∆¡ª,
¿π⁄∆¡ª Í‘≈Û∆¡ª ¡Â∂ Úæ÷-Úæ÷ Â∑ª Á∆ ̱Ó∆ ¿π√ Á∂Ù Á∂ Ìπ◊ΩÒ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ √Óæ◊∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’ ¿π√ Á∂Ù
«Úæ⁄ «ÈÚ≈√ ’È Ú≈Ò∂ ÓÈπæ÷ √Ó≈‹ Á∂ ≈‹È∆«Â’, √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’, Ë≈«Ó’ ¡Â∂ ¡«Ë¡≈«Ӓ ¡≈«Á
Í«‘Ò±¡ª Á≈ Á≈Ù«È’ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈«È’ Úȉ «¬«Â‘≈√ «Úæ⁄ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ÁØȪ «ÚÙ∂ Úæ÷-Úæ÷
Ó«‘√±√ ‘πßÁ∂ ‘È, «‹È∑≈ Á≈ ÍÃ√Í ’ج∆ √ÏßË È‘∆∫ ‘À Í ¡«‹‘≈ È‘∆∫ ˛Õ ¡√Ò∆¡Â ª «¬‘ ˛ «’ «’√∂ Á∂Ù Á∂
«¬«Â‘≈√ ”Â∂ ¿π√ Á∂Ù Á∆ Ìπ◊Ω«Ò’ √«ÊÂ∆¡ª Á≈ «Ú¡≈Í’ ÍzÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ÓÈπæ÷ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ Ú≈Â≈ÚÈ «Úæ⁄
Ï‘π ◊«‘≈ √ÏßË ˛Õ ÓÈπæ÷ Á∂ Ú≈Â≈ÚÈ Á≈ ¿π√ Á∆ √∆«’ ¡≈’≈ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ Ó≈È«√’ «Ú’≈√ ”Â∂ ¡Â∂ ¿π√
Á∂ ’ßÓª ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ÍzÌ≈Ú «Á÷≈¬∆ «ÁßÁ≈ ˛Õ «¬‘ ÍzÌ≈Ú «¬ßÈ≈ √±÷Ó ‘πßÁ≈ ˛ «’ ÓÈπæ÷ Á≈ «Ë¡≈È Ú∆ «¬√ ÚæÒ È‘∆∫
‹≈ √’Á≈ Í ’¬∆ Ú≈ ÓÈπæ÷ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ Ù’Â∆ Á∂ ˜Ø ”Â∂ Íz«’Â∆ ˘ ¡Èπ’±Ò Ú∆ ω≈ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ «¬ßÈ≈ ‘πßÁ∂
‘ج∂ Ú∆ Ìπ◊Ω«Ò’ √«ÊÂ∆¡ª Á≈ «ÈÓ≈‰ ’ √’‰≈ ÓÈπæ÷ Á∆ Ù’Â∆ ÂØ∫ Ï≈‘ ˛Õ

«¬√ Â∑≈ «’√∂ «ÈÙ«⁄ ̱-÷ø‚ «Úæ⁄ Ú√‰ Ú≈Ò∂ ÓÈπæ÷ Á∂ ‹∆ÚÈ ˘ ¿π√ ̱-÷ø‚ Á∆¡ª Ìπ◊Ω«Ò’ √«ÊÂ∆¡ª
’߇ØÒ ’Á∆¡ª ‘È ¡Â∂ ¿π√ Á∂ ≈‹È∆«Â’, √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ¡«Ë¡≈«Ӓ «Ú’≈√ Á∆ È∆∫‘ «Úæ⁄ ¿π√
÷∂Â Á∆¡ª Ìπ◊Ω«Ò’ √«ÊÂ∆¡ª Á≈ ÍzÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ Á∂ «¬È∑ª Úæ÷-Úæ÷ Í«‘Ò±¡ª Á≈ Á≈Ù«È’ ¡Â∂
«Ú«◊¡≈«È’ Úȉ «¬«Â‘≈√ Á∆ «ÚÙ∂-√Óæ◊∆ ˛ ¡Â∂ «’√∂ √Ó≈‹ Á∂ «¬«Â‘≈√ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π√ Á∂Ù
Á∆ Ìπ◊Ω«Ò’ √«ÊÂ∆¡ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ ˜±∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π√ Á∂Ù Á∆
Ìπ◊Ω«Ò’ √«ÊÂ∆¡ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ ˜±∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ Ì≈Â∆ «¬«Â‘≈√ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ÂØ∫ Í«‘Òª «¬‘ ˜± ÍÂ≈
Òæ◊Á≈ ˛ «’ ¡√∆∫ ¿πÊ∂ Ú∆ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª ¿πÈ∑ª Ìπ◊Ω«Ò’ √«ÊÂ∆¡ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆¬∂, «‹È∑≈ È∂ «¬√ Á∂Ù ˘ √ß√≈
«Úæ⁄ «¬’ «ÚÙ∂Ù √Ê≈È «ÁæÂ≈ ˛Õ

‡≈√’ «¬«Â‘≈√ Á∂ ÍzÂ∆ Ì≈Â∆¡ª Á∂ ’≈Ȫ ”Â∂ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ Íz◊‡ ’ØÕ

A.B.A Á∂Ù Á≈ È≈Ó (nomenclature)

Ï‘π Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ «¬√ Á∂Ù ˘ Ì≈ ÚÙ Á∂ È≈Ó È≈Ò ÏπÒ≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ≈‹≈ ÁπÙÔß Á∂
ÍπæÂ √Ó≈‡ Ì≈ Á∂ È≈Ó ”Â∂ √≈‚∂ Á∂Ù Á≈ È≈Ó “Ì≈” «Í¡≈Õ ‹ÁØ∫ «ÚÁ∂Ù∆ ‘ÓÒ≈Ú Ì≈ «Úæ⁄ ¡≈¬∂ ª ¿πÈ∑ª
È∂ “«√ß˱” ÈÁ∆ ˘ Í≈ ’∆Â≈ ¡Â∂ «√ß˱ ÈÁ∆ Á∂ È≈Ó ”Â∂ «¬√ Á∂Ù ˘ «√ß˱ √Ê≈È, «‘ßÁπ√Â≈È ‹ª «‘ßÁπ√Â≈È ’«‘‰≈
Ùπ± ’∆Â≈Õ ¡√Ò «Úæ⁄ Î≈√∆ Ì≈Ù≈ “√” Á≈ ¿π⁄≈‰ “‘” ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ «ÚÁ∂Ù ¡ÓÒ≈’≈∆ «√ß˱ ÈÁ∆ ”Â∂ Ú√‰ Ú≈Ò∂
ÒØ’ª ˘ «‘ßÁ± ¡Â∂ «√ß˱ √Ê≈È Á∂ ‹◊∑≈ ”Â∂ Ì≈ ˘ «‘ßÁπ√Â≈È ÏπÒ≈¿π‰ Òæ◊∂Õ «‘ßÁπ√Â≈È ÙÏÁ Ú∆ Ì≈ «Úæ⁄
Ï‘π Íz⁄æ«Ò ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ ¡æ‹ Ú∆ Ì≈ «‘ßÁπ√Â≈È È≈Ó È≈Ò √ß√≈ Ì «Úæ⁄ Í«‘⁄≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ô±È≈È∆¡ª
È∂ «¬√ Á∂Ù ˘ «¬ß‚∆’≈ ‹ª «¬ß‚∆¡≈ Á∂ È≈Ó È≈Ò ÏπÒ≈«¬¡≈, «’™«’ ¿π‘ «√ß˱ ÈÁ∆ ˘ “«¬ß‚√” ’«‘ßÁ∂ √ÈÕ Ï≈¡Á
«Úæ⁄ Ô±Í Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ ‹≈Â∆¡ª È∂ Ú∆ «¬√ ˘ “«¬ß‚∆¡≈” È≈Ó È≈Ò ¡Í‰≈«¬¡≈ Í «¬ß‚∆¡≈ Ì≈ Á∂ ¡ß◊∂˜∆
ÍÛ∂∑-«Ò÷∂ Ú◊ Âæ’ ‘∆ √∆«Ó «‘≈ ¡Â∂ Á± ◊zªÓª «Úæ⁄ ¡æ‹ Ú∆ «¬√ Á∂Ù ˘ “Ì≈” ‹ª “«‘ßÁπ√Â≈È” È≈Ó È≈Ò
‘∆ ÏπÒ≈™Á∂ ‘ÈÕ √πÂßÂ Ì≈ Á∂ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ “Ì≈” È≈Ó ˘ Ó≈ÈÂ≈ Íz≈Í ‘ج∆ ˛ ¡Â∂ ‘π‰ √Ë≈‰ «ÚÚ‘≈
«Úæ⁄ “Ì≈” È≈Ó ‘∆ Íz⁄æ«Ò ˛Õ

12 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY