Page 58 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñE: √ßÿ∆ √’≈ : ≈Ù‡ÍÂ∆, ¿πµÍ-≈Ù‡ÍÂ∆

‘Ø Ú؇ª È∂ «’√∂ ¡«‹‘∂ ¿πÓ∆ÁÚ≈ Á∂ È≈Ó Á≈ √ÓÊÈ ’È≈ √∆Õ ¡«‹‘≈ «¬√ ’≈È ’∆Â≈ «◊¡≈ È؇
ª «’ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ «Úæ⁄ ¿πÓ∆ÁÚ≈ª Á∆ √ß«÷¡≈ ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡ æ÷∆ ‹≈ √’∂ ¡Â∂ ◊À-«˜ßÓ∂Ú≈
¿πÓ∆ÁÚ≈ª ˘ ⁄؉ ÒÛÈ Á≈ ÓΩ’≈ È≈ «ÓÒ √’∂Õ «¬‘ Ú∆ «ÈÔÓ Ò≈◊± ˛ «’ ’ج∆ ¿πÓ∆ÁÚ≈ ≈Ù‡ÍÂ∆
Á∆ ⁄؉ «Úæ⁄ Í≈¬∂ Ú؇ª «Úæ⁄Ø∫ ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡ A/F Ì≈◊ Íz≈Í ȑ∆∫ ’Á≈ ª ¿π√ Á∆ ˜Ó≈È ≈Ù∆ ‹ÏÂ
‘Ø ‹≈Ú∂◊∆Õ ¡«‹‘∂ Í«ÚÂÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á AIIG Á∆ ≈Ù‡ÍÂ∆ ⁄؉ «Úæ⁄ ’∂ÚÒ B ¿πÓ∆ÁÚ≈ ‘∆ ÓÀÁ≈È
«Úæ⁄ ¿πÂ∂-Ùz∆ ’∂. ¡≈. È≈≈«¬È‰ ¡Â∂ Ùz∆ ‡∆. ¡≈. √∂ÙÈ ¡Â∂ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú∆ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆
⁄؉ «Úæ⁄ ¿πÓ∆ÁÚ≈ª Á∆ √ß«÷¡≈ Ï‘π ÿæ‡ ‘∆ ˛Õ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ ÁØ Óπæ÷ ¿πÓ∆ÁÚ≈ ‘∆ ≈Ù‡ÍÂ∆
Á∆ ⁄؉ ÒÛÁ∂ ‘∂ ‘ÈÕ
(÷) ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ Ò¬∆ ⁄؉-Óß‚Ò Á∆ ⁄È≈ (Composition of the Electoral College for the Election
of the President): √ß«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ√≈ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ¡ÍzÂæ÷ ⁄؉ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ ¿π‘ «¬’ ⁄؉
Óß‚Ò ÚæÒØ∫ ⁄π«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹Ø √ß√Á Á∂ ÁØȪ √ÁȪ ¡Â∂ ≈‹ª Á∆¡ª «ÚË≈È √Ì≈Úª Á∂ ¸‰∂ ÓÀ∫Ïª ”Â∂ ¡Ë≈«Â
‘πßÁ≈ ˛Õ √ß√Á ¡Â∂ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈Úª Á∂ «ÈÔπ’ ÓÀ∫Ï ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ «Úæ⁄ È‘∆∫ ÒÀ √’Á∂ ª «’ Ù≈«ÓÒ
«ÚÁÓ≈È ≈Ù‡ÍÂ∆ ÚæÒØ∫ ¡«‹‘∂ ÓÀ∫Ïª ”Â∂ Í≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ √ßÌ≈«Ú ÍzÌ≈Ú È≈Ò Ï«⁄¡≈ ‹≈ √’∂, «¬æÊ∂ «¬‘
Áæ√‰≈ ˜±∆ ˛ «’ ⁄؉ Óß‚Ò «Úæ⁄ ÷≈Ò∆ √∆‡ª Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ ˘ Ø«’¡≈ È‘∆∫ ‹≈ √’Á≈ ‹Ø «’
‘∂’ Íø‹ √≈Ò Ï≈¡Á ‘؉≈ ˜±∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ AIEG «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ ’Ú≈¬∂ ‹≈‰ ˘ A@ ¡Ë≈ª ”Â∂ ¸‰ΩÂ∆
«ÁæÂ∆ ◊¬∆ √∆ «’ ⁄؉ Óß‚Ò «Úæ⁄ Ï‘π √≈∆¡ª √∆‡ª ÷≈Ò∆ ͬ∆¡ª √ÈÕ «¬√ Âπ‡∆ ˘ Á± ’È Ò¬∆ AIFA
«Úæ⁄ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ AAÚ∆∫ √ØË ’∆Â∆ ◊¬∆Õ «¬√ √ØË È∂ ¡Èπ¤∂Á GA «Úæ⁄ Á‹ ’∆Â≈ «’ ⁄؉ Óß‚Ò «Úæ⁄ ÷≈Ò∆
√∆‡ª Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ≈√‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ ”Â∂ ÓπÙ«’Ò È‘∆∫ ‹Â≈¬∆ ‹≈ √’Á∆ Í ’∂∫Á √’≈ ÚæÒØ∫ «ÚØË∆ ÁÒ Á∂
Ï‘πÓ Ú≈Ò∆ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ Á∂ ÓÀ∫Ïª ˘ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ «Úæ⁄ Ú؇ Í≈¿π‰ ÂØ∫ Ø’‰ Á∂ Ò¬∆ «¬√ «ÚÚ√Ê≈
Á≈ ◊Ò «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ¡«‹‘∆ ◊ÒÂ∆ ˘ «√‘ ÒØ’ÂßÂ∆ È∆Â∆ Á∂ È≈Ò ‘∆ Ø«’¡≈ ‹≈ √’Á≈
˛ Í ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ ˘ «ÈÙ«⁄ √Ó∂∫ Á∂ Ï≈¡Á √ß◊«·Â ’È Á∆ ˜± ˛ «’ ȘÏßÁ∆ Á∂ ¡Ë∆È √ß√Á
ÓÀ∫Ïª ¡Â∂ «ÚË≈«¬’ª ¡Â∂ ’æ„∂ ◊¬∂ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈Úª Á∂ «ÚË≈«¬’≈ ˘ Ú∆ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ «Úæ⁄ Ì≈◊ ÒÀ‰
Á≈ ¡«Ë’≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ
AIHG «Úæ⁄ IÚ∂∫ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂ √Ó∂∫ ⁄؉ Óß‚Ò Á∆ √ß«÷¡≈ DCE@ √∆ «¬√ «Úæ⁄ G@B √ß√Á ÓÀ∫Ï ¡Â∂ CFDH «ÚË≈«¬’
√ÈÕ ‹πÒ≈¬∆ AIIB «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉-Óß‚Ò «Úæ⁄ ’πÒ ÓÀ∫Ïª Á∆ √ß«÷¡≈ DGDH √∆, «‹√ «Úæ⁄ GGF √ß√Á
ÓÀ∫Ï ¡Â∂ CIA@ «ÚË≈«¬’ª È∂ Ì≈◊ «Ò¡≈ ¡Â∂ ’πÒ DFDB Ú؇ª Í≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ B@@B Á∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ ⁄؉ «Úæ⁄
GGF √ß√Á ÓÀ∫Ïª ¡Â∂ DAB@ «ÚË≈«¬’ª È∂ Ì≈◊ «Ò¡≈ ¡Â∂ ⁄؉-Óß‚Ò Á∆ ’πæÒ √ß«÷¡≈ DHIF √∆Õ
(◊) ⁄؉ Á≈ „ß◊ (Method of Election): ¡Èπ¤∂Á ED ¡Â∂ EE «Úæ⁄ Ì≈ Á∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ Á∂ „ß◊ Á≈
Úȉ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ ¡Èπ¤∂Á ED Á∂ ¡Èπ√≈ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á≈ ¡ÍzÂæ÷ ⁄؉ ’∂∫Á∆ √ß√Á Á∂ ÁØȪ √ÁȪ Á∂ ¸‰∂
ÓÀ∫Ïª ¡Â∂ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈Úª Á∂ ⁄π‰∂ «ÚË≈«¬’ª ”Â∂ ¡≈Ë≈« ⁄؉-Óß‚Ò ÚæÒØ∫ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ ⁄؉ ¬∂’Ò
Í«ÚÂÈ Ú؇-Íz‰≈Ò∆ ¡Â∂ ◊πÍ ÓÂÁ≈È ÚæÒØ∫ ¡ÈπÍ≈«Â’ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ Íz‰≈Ò∆ Á∂ ¡Èπ√≈ ◊πÍ ÓÂÁ≈È Á∂
È≈Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡Èπ¤∂Á EE «Úæ⁄ ⁄؉ Íz«’«¡≈ «ÈË≈« ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ «¬‘ ¡Èπ¤∂Á √ß√Á ÓÀ∫Ïª ¡Â∂
≈‹ Á∂ «ÚË≈«¬’ª Á∆¡ª Ú؇ª «Úæ⁄ «¬’ √Ú±ÍÂ≈ ¡Â∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ ⁄؉ È≈Ò √Ïß«Ë ‘Ø Óπæ«Á¡ª ˘ «ÈÙ«⁄Â
’È Ò¬∆ ‘∂· «Ò÷∂ «√˪ «ÈË≈« ’Á≈ ˛Õ
A. ¡Òæ◊-¡Òæ◊ ≈‹ª Á∂ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ Á∂ ÍÀÓ≈È∂ «Úæ⁄ «¬’-√Ú±ÍÂ≈ ‘ØÚ∂◊∆ (There shall be uniformity in the
scale of representation of different States): «¬√ ¿πÁ∂Ù Á∆ ͱÂ∆ Ò¬∆ √ß«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ√≈ «¬’ ≈‹ Á∂
«ÚË≈«¬’ Á∆ Ú؇ Á∆ ’∆Ó √Ïß«Ë ≈‹ Á∆ ‹È√ß«÷¡≈ Á∆ ¡ÈπÍ≈ Á∂ ¡Èπ√≈ ‘ØÚ∂◊∆Õ «ÚË≈«¬’ Á∆ Ú؇ Á∆
’∆Ó «ÈË≈« ’È Ò¬∆ ‘∂· «Ò÷∂ Î≈Ó±Ò∂ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â∂ ‹≈‰◊∂Õ
≈‹ Á∂ «¬’ «ÚË≈«¬’ Á∆ Ú؇ Á∆ ’∆ÓÂ

= ≈‹ Á∆ ’πæÒ ‹È√ß«÷¡≈ × 1
≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ Á∂ ¸‰∂ «ÚË≈«¬’ª Á∆ √ß«÷¡≈ 1000
(‹∂’ «¬’ ‘‹≈ Á≈ ¿πÍØ’Â ◊π‰ª ’È Á∂ Ï≈¡Á Ï≈’∆ E@@ ÂØ∫ ÿæ‡ È‘∆∫ Ï⁄Á≈ ª ‘∂’ ÓÀ∫Ï Á∆ Ú؇ «¬’
Âæ’ ‘Ø ÚË≈¬∆ ‹≈ √’Á∆ ˛)Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 51