Page 68 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñE: √ßÿ∆ √’≈ : ≈Ù‡ÍÂ∆, ¿πµÍ-≈Ù‡ÍÂ∆

«Ú⁄≈ª «Úæ⁄ ◊øÌ∆ ÓÂÌ∂Áª Á≈ ÔØ◊Á≈È ÿæ‡ √∆Õ ‘Ø ≈Ù‡ÍÂ∆¡ª ¡Â∂ ÍÃË≈È ÓøÂ∆¡ª È∂ √ø√Á∆ ÍÉ≈Ò∆ Á∆ È؇
Óø◊ ¡Â∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂ ¿πµ⁄∂ ¡‘πÁ∂ Á∂ Ó≈È-√ÈÓ≈È ˘ √ÎÒÂ≈Í»Ú’ ω≈¬∆ æ«÷¡≈Õ «¬√ √Ó∂∫ Ú∆ ≈Ù‡ÍÂ∆
¡Â∂ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ Á«Ó¡≈È √◊Ó ¡Â∂ ⁄ø◊∂ √ÏøË √Ê≈«Í ‘ج∂ ‘ÈÕ

(ii) «ÈÔπ’Â∆¡ª ’È Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª (Appointment-making Powers) : √≈∆¡ª ÍÃÓπæ÷ «ÈÔπ’Â∆¡ª ≈Ù‡ÍÂ∆
ÚæÒØ∫ ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È, ¿π‘ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ ˘ «ÈÔπ’ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ √Ò≈‘ ”Â∂ ’∂∫Á √’≈ Á∂ ‘Ø
ÓøÂ∆¡ª, Ì≈ Á∂ Óπæ÷ ‹æ‹ª, √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ¡Â∂ ¿πµ⁄ ¡Á≈Òª Á∂ ‹æ‹ª, ≈‹ª Á∂ ≈‹Í≈Òª, ÒÀ·∆ÈÀ∫‡
◊ÚÈª, ’∂∫Á Ù≈√ ÷∂Âª Á∂ Óπæ÷ ’«ÓÙÈª, Ì≈ Á∂ ¡‡≈È∆ ‹ÈÒ, ’Ó-ÍÀ‡ØÒ ¡Â∂ ¡≈‚∆‡ ‹ÈÒ,
Ô». Í∆. ¡Àµ√. √∆. Á∂ ⁄∂¡ÓÀÈ ¡Â∂ ÓÀ∫Ïª, ⁄؉ ¡≈ÔØ◊, ‘Ø √ø«ÚË≈«È’ ’«ÓÙÈª ¡Â∂ ‘Ø Á∂Ùª «Úæ⁄ Ì≈Â∆
≈‹Á»Âª, ‘≈¬∆ ’«ÓÙÈª, Ú«‰‹’ Á»Âª ¡Â∂ ‘Ø Á»Âª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ ’Á≈ ˛Õ √≈∆¡ª ¿πµ⁄ ÍæË∆ «ÈÔπ’Â∆¡ª
≈Ù‡ÍÂ∆ ÚæÒØ∫ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ ¡Â∂ ÓøÂ∆ Óø‚Ò Á∆ √Ò≈‘ ”Â∂ ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ Ì≈ Á∂ Óπæ÷ ‹æ‹ Á∆
«ÈÔπ’Â∆ √Ó∂∫ ¿π‘ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò Á∂ ‘Ø ‹æ‹ª È≈Ò Ú∆ √Ò≈‘ ’Á≈ ˛, ‹Á «’ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Òª Á∂ ‹æ‹ª
Á∆ «ÈÔπ’Â∆ √Ó∂∫ ¿π‘ Ì≈ Á∂ Óπæ÷ ‹æ‹ ¡Â∂ ¿πµ⁄ ¡Á≈Òª Á∂ ‹æ‹ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ √Ó∂∫ ≈‹Í≈Ò ¡Â∂ √Ïø«Ë ≈‹
Á∂ Óπæ÷ ‹æ‹ È≈Ò √Ò≈‘ ’Á≈ ˛Õ
(iii) «ÚÁ∂Ù∆ √Ïø˪ «Úæ⁄ Ì»«Ó’≈ (Role in Foreign Relations) : Á∂Ù Á≈ Óπ÷∆¡≈ ‘؉ Á∂ È∂Â≈ ≈Ù‡ÍÂ∆ Ì≈ Á∂
«ÚÁ∂Ùª «Úæ⁄ √«Ê ≈‹Á»Âª ¡Â∂ Á»Âª ˘ ‹≈‰’≈∆ ÍæÂ (Credentials) «ÁøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ Ì≈ «Úæ⁄ «ÚÁ∂Ù∆
≈‹Á»Âª Á≈ √Ú≈◊ ’Á≈ ˛Õ √≈∆¡ª ’»‡È∆«Â’ ◊Â∆«ÚË∆¡ª ¿π√ Á∂ È≈Ó ”Â∂ ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ Ì≈ √’≈
ÚæÒØ∫ Ï‘πÍæ÷∆ ¡Â∂ ÁØ-Íæ÷∆ √≈∆¡ª √øË∆¡ª ¡Â∂ √ÓfiΩÂ∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂ È≈Ó ”Â∂ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ÈÚ∂∫ Á∂Ùª È≈Ò
’»‡È∆«Â’ √ÏøË ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂ È≈Ó ”Â∂ √Ê≈«Í ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
(iv) √Ù√Â √ÀÈ≈Úª Á∂ √ÀÈ≈ÍÂ∆ Á∂ »Í «Úæ⁄ ’øÓ (Functions as Supreme Commander of the Armed
Forces) : ¡Èπ¤∂Á EC «Úæ⁄ Á‹ ˛ «’ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂Ù Á∆¡ª √Ù√Â √ÀÈ≈Úª Á≈ √Ú¿πµ⁄ ’Óª‚ ˛Õ ¿π‘
√πæ«÷¡≈ √ÀÈ≈Úª È≈Ò √Ïø«Ë √≈∆¡ª ¿πµ⁄ ÍæË∆ «ÈÔπ’Â∆¡ª ¡Â∂ ÍÁ ¿πµÈÂ∆¡ª ’Á≈ ˛ Í ¿π‘ «¬È∑ª √≈∆¡ª
Ù’Â∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’≈˘È ¡Â∂ √ø«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ√≈ ’Á≈ ˛Õ ¿π‘ ÙªÂ∆ ¡Â∂ ÔπæË ÁΩ≈È Ú∆Â≈ ¡Â∂ Ù≈ÈÁ≈
√∂Ú≈ Ò¬∆ √≈∂ √À«È’ √ÈÓ≈È ¡Â∂ ¿πÍ≈Ë∆¡ª ÍÃÁ≈È ’Á≈ ˛Õ
(v) ’∂∫Á Ù≈√ ÷∂Âª ¡Â∂ ¡Èπ√»«⁄ ¡Â∂ ’Ï∆Ò≈¬∆ ÷∂Âª Á∂ ÍÃÙ≈√È È≈Ò √Ïø«Ë ْÂ∆¡ª (Powers regarding
the Administration of Union Territories and Scheduled Areas) : √øÿ∆ ÷∂Â Á≈ ÍÃÙ≈√È ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂
¡Ë∆È ‘πøÁ≈ ˛Õ ¡Èπ¤∂Á BDC ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ ¡«Ë’≈ «ÁøÁ≈ ˛ «’ ¿π‘ ’∂∫Á Ù≈√ ÷∂Âª Á≈ ÍÃÙ≈√È ≈‹Í≈Òª
‹ª Óπæ÷ ’«ÓÙÈª ‹ª ¡≈͉∂ ÚæÒØ∫ «ÈÔπ’ «’√∂ ‘Ø √æÂ≈Ë≈∆ ÚæÒØ∫ ⁄Ò≈¬∂Õ ¿π‘ «’√∂ √øÿ∆ ÷∂Â Á≈ ÍÃÏøË ⁄Ò≈¿π‰
Ò¬∆ ◊π¡ª„∆ ≈‹ Á∂ ≈‹Í≈Ò ˘ Ú∆ ’«‘ √’Á≈ ˛Õ ¡«‹‘≈ ≈‹Í≈Ò ‘Ó∂Ù≈ ‘∆ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂ «ÈÁ∂Ùª Á∂ ¡Èπ√≈
’øÓ ’Á≈ ˛Õ ≈Ù‡ÍÂ∆ ’ØÒ «¬‘ Ú∆ ¡«Ë’≈ ˛ «’ ¿π‘ ¡Èπ√»«⁄ ’Ï∆Ò≈¬∆ ÷∂Âª Á≈ ÍÃÙ≈√È ⁄Ò≈¬∂Õ ¿π‘
≈‹ª Á«Ó¡≈È fi◊«Û¡ª Á∂ «È͇≈∂ Ò¬∆ Í»È »Í «Úæ⁄ ‹ª⁄ ’È ”Â∂ √Ò≈‘ Á∂‰ Ò¬∆ ¡øÂ‹≈Â∆ ÍÃ∆ÙÁ Á∆
√Ê≈ÍÈ≈ ’ √’Á≈ ˛Õ ≈Ù‡ÍÂ∆ ¡ø‚∂Ó≈È ¡Â∂ «È’ØÏ≈ ‡≈Í»¡ª Á∂ √øÿ∆ ÷∂Âª Á∂ ÙªÂ∆, ¿πµÈÂ∆ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂
ÍÃÙ≈√È Ò¬∆ «ÈÔÓ Ï‰≈ √’Á≈ ˛Õ

≈Ù‡ÍÂ∆ ¡Â∂ ’≈˘È «ÈÓ≈‰ (President and Law-Making)
√ø«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ√≈ √øÿ Á∆¡ª ’≈˘È∆ Ù’Â∆¡ª √ø√Á ’ØÒ ‘È ¡Â∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ √ø√Á Á∂ ÁØÚª ÓÀ∫Ïª «Úæ⁄Ø∫ «’√∂
Á≈ ÓÀ∫Ï È‘ƒ ‘πøÁ≈ Í √ø«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ¤∂Á GI «Úæ⁄ Á‹ ˛ «’ ““√øÿ Á∆ √ø√Á ≈Ù‡ÍÂ∆ ¡Â∂ ÁØÚª √ÁȪ ”Â∂
¡Ë≈« ‘ØÚ∂◊∆Õ”” «¬√ Á≈ ¡Ê ˛ «’ ≈Ù‡ÍÂ∆ √ø√Á Á≈ ÓÀ∫Ï ω∂ «ÏȪ ‘∆ √ø√Á Á≈ «¬’ ¡‡πæ‡ Ì≈◊ ‘πøÁ≈ ˛
¡Â∂ ¿πÈ∑ª ’ØÒ «ÚÙ≈Ò «ÚË≈«¬’ Ù’Â∆¡ª ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂ ‘√Â≈÷ª ÂØ∫ «ÏȪ √ø√Á ÚæÒØ∫ Í≈√ ’∆Â≈
«◊¡≈ ’ج∆ Ú∆ «ÏæÒ ’≈˘È È‘ƒ ω √’Á≈Õ
≈Ù‡ÍÂ∆ ’ØÒ ‘∂· «Ò÷∆¡ª «ÚË≈«È’ Ù’Â∆¡ª ‘È-
A. ≈Ù‡ÍÂ∆ ’ØÒ «¬‘ Ù’Â∆ ˛ «’ ¿π‘ √ø√Á ‹ª «¬√ Á∂ «’√∂ «¬’ √ÁÈ Á≈ ¡«ËÚ∂ÙÈ ÏπÒ≈ √’Á≈ ˛
¡Â∂ √ø√Á Á∂ ¡«ËÚ∂ÙÈ ˘ ÒøÓ∂ √Ó∂∫ Ò¬∆ ¿π·≈ √’Á≈ ˛ Í √ø√Á Á∂ «’√∂ Ú∆ ¡«ËÚ∂ÙȪ Á«Ó¡≈È F
Ó‘∆È∂ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Á≈ Î’ È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 61