Page 71 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ ¸‰∂ ‹≈‰ Á≈ ¡≈Á∂Ù «ÁæÂ≈Õ «¬√ Â∑ª «Î ¡ÍÃÀÒ AIII «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ È∂ ABÚƒ ÒØ’ √Ì≈ Ìø◊ ’È
Á≈ ÎÀ√Ò≈ «Ò¡≈, ⁄≈‘∂ Ï∆. ‹∂. Í∆. ◊·ÏøËÈ «¬‘ ⁄≈‘πøÁ≈ √∆ «’ √≈«¡ª ˘ ÁπÏ≈≈ «¬’ ÈÚƒ √’≈
ω≈¿π‰ Á≈ ÓΩ’≈ «ÓÒ∂, ÎÚ∆ B@@D «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ È∂ ¡ÀµÈ. ‚∆. ¬∂. √’≈ «Úæ⁄ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ ÙÃ∆
Ú≈‹Í≈¬∆ Á∆ √Ò≈‘ ¡Èπ√≈ ACÚƒ ÒØ’ √Ì≈ ’≈‹’≈Ò Í»≈ ‘؉ ÂØ∫ Òæ◊Ì◊ «¬’ √≈Ò Í«‘Òª ‘∆ Ìø◊
’ «ÁæÂ∆Õ «¬√ Â∑ª ÒØ’ √Ì≈ ˘ Ìø◊ ’È Á∂ ÎÀ√Ò∂ Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈
’øÓ ÒÀ √’Á≈ ˛ Í ’∂ÚÒ ¿π√ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ‹Á «’ √’≈ ˘ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ Ï‘πÓ ÍÃ≈Í È≈ ‘ØÚ∂Õ

«¬È∑ª ÁØ ¡ÍÚ≈Áª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ≈Ù‡ÍÂ∆ ¡≈͉∆¡ª √≈∆¡ª Ù’Â∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ÍÃË≈È ÓøÂ∆ ¡Â∂ ÓøÂ∆
Óø‚Ò Á∆ √Ò≈‘ ¡Èπ√≈ ‘∆ ’Á≈ ˛Õ

≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆¡ª «ÚæÂ∆ Ù’Â∆¡ª (Financial Powers of the President)

≈Ù‡ÍÂ∆ ’ØÒ ’πfi «ÚæÂ∆ Ù’Â∆¡ª Ú∆ ‘È-
A. ’ج∆ Ú∆ ËÈ «ÏæÒ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ Í»∆ √«‘ÓÂ∆ «ÏȪ √ø√Á «Úæ⁄ Í∂Ù ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
B. ‘∂’ «ÚæÂ∆ √≈Ò Á∂ Ùπ» «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ ÚæÒØ∫ √ø√Á √≈‘Ó‰∂ √≈Ò≈È≈ «ÚæÂ∆ Ò∂÷≈ (Ï‹‡) æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈
˛, «‹√ «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ «ÚæÂ∆ √≈Ò Ò¬∆ ’∂∫Á √’≈ Á∆ ¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ ÷⁄ Á∂ ¡ÈπÓ≈Ȫ Á≈ Ú∂Ú≈
‘πøÁ≈ ˛Õ
C. ≈Ù‡ÍÂ∆ ÚæÒØ∫ ¡≈’√«Ó’ ÚÔÔ Á∆ «ÈË∆ (Contingency fund of India) ”Â∂ ’≈Ï» æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
≈Ù‡ÍÂ∆ ’ØÒ «¬‘ ¡«Ë’≈ ˛ «’ ¿π‘ ¡≈’√«Ó’ ÚÔÔ ˘ Í»≈ ’È Ò¬∆ «¬√ Îø‚ «Úæ⁄Ø∫ ÷⁄ ’È
Á∆ ¡≈«◊¡≈ Á∂Ú∂Õ

D. √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ «Úæ ¡≈ÔØ◊ «ÈÔπ’ ’Á≈ ˛, ‹Ø ’∂∫Á ¡Â∂ ≈‹ª «Úæ⁄ ≈‹√Ú/¡≈ÓÁÈ Á∂
χÚ≈∂ «√Î≈«Ùª «√Î≈«Ùª ’Á≈ ˛Õ

≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆¡ª «È¡≈«¬’ Ù’Â∆¡≈ (Judicial Powers of the President)
≈‹ Á∂ Óπ÷∆ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‘∂· «Ò÷∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ Ó≈Î∆ Á∂ √’Á≈ ˛, √˜≈ Ó≈Î ’ √’Á≈ ˛ ‹ª ÏÁÒ
√’Á≈ ˛ ‹ª ÿ‡≈ √’Á≈ ˛ ‹ª √Ë≈‰ Ó≈Î∆ Á∂ √’Á≈ ˛-
A. ¿π‘ ¡Í≈Ë∆ «‹È∑ª ˘ ÓΩ Á∆ √˜≈ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ‘ØÚ∂Õ
B. √ßÿ∆ ¡Â∂ √ªfi∆ √±⁄∆ Á∂ ¡Ë∆È Ï‰≈¬∂ ◊¬∂ ’≈˘Èª Á∂ «ÚπæË ’∆Â∂ ¡Í≈˪ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡Â∂
C. √À«È’ ¡Á≈Ò ÚæÒØ∫ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ √˜≈ Á∂ √≈∂ Ó≈ÓÒ∂Õ
Á«¬¡≈ Á∆¡ª √≈∆¡ª ¡Í∆Òª È≈Ò «È͇Á∂ √Ó∂∫ ≈Ù‡ÍÂ∆ √ÚÀ-«¬æ¤≈ È≈Ò ’ßÓ ’ √’Á≈ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
≈Ù‡ÍÂ∆ «’√∂ Ú∆ ’≈˘È∆ Ó≈ÓÒ∂ ‹ª √Ú‹È’ Ó‘æÂÚ Á∂ «’√∂ «ÏæÒ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ì≈ Á∂ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈ÒÂ
ÂØ∫ √Ò≈‘ ÒÀ √’Á≈ ˛Õ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ≈Ù‡ÍÂ∆ ÚæÒØ∫ Óß◊∆ ◊¬∆ √Ò≈‘ Á∂‰ Á∂ Ò¬∆ Í≈ÏßÁ ‘πßÁ≈ ˛ (¡Èπ¤∂Á
DC)Õ Í ≈Ù‡ÍÂ∆ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ÚæÒØ∫ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ √Ò≈‘ ˘ √Ú∆’≈ ’È Ò¬∆ Í≈ÏßÁ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ

≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆¡ª √ß’‡ ’≈Ò∆È Ù’Â∆¡ª (Emergency Powers of the President)

√ß«ÚË≈È Á∂ AHÚ∂∫ Ì≈◊ «Úæ⁄ √ß’‡ ’≈Ò∆È «ÚÚ√Ê≈Úª ‘È ¡Â∂ «¬‘ ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ «ÚÙ∂Ù √ß’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ È≈Ò
«È͇‰ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª «ÁßÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ª ˘ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆¡ª √ß’‡ ’≈Ò∆È Ù’Â∆¡ª «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «ÂßÈ
Â∑ª Á∂ √ß’‡’≈Ò Á∆¡ª √«ÊÂ∆¡ª √±⁄∆ÏæË ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘È- (i) ¡Èπ¤∂Á CEB Á∂ ¡Ë∆È ≈Ù‡∆ √ß’‡’≈Ò
¡Â∂ ÔπæË ‹ª Ï≈‘∆ ‘Ó«Ò¡ª ‹ª Á∂Ù «Úæ⁄ ¡ßÁÒ∂ Ù√Â «ÚÁØ‘ ’≈È ÍÀÁ≈ ‘ج∂ √ß’‡’≈Ò, (ii) ¡Èπ¤∂Á CEF
Á∂ ¡Ë∆È «’√∂ ≈‹ ‹ª ’πfi ≈‹ª «Úæ⁄ √ß«ÚË≈«È’ √ß’‡’≈Ò ¡Â∂ ≈‹ «Úæ⁄ √ß«ÚË≈«È’ ÓÙ∆È∆ Î∂Ò∑ ‘Ø ‹≈‰
’≈È ÍÀÁ≈ ‘ج∂ √ß’‡’≈Ò Á∆ √«ÊÂ∆ ¡Â∂ (iii) ¡Èπ¤∂Á CF@ Á∂ ¡Ë∆È «ÚæÂ∆ √ß’‡’≈Ò ¡Â∂ Á∂Ù Á∂ «ÚæÂ∆ √ß’‡
Á∂ ±Í «Úæ⁄ ÍÀÁ≈ ‘ج∂ √ß’‡’≈Ò Á∆ √«ÊÂ∆Õ
«¬È∑ª «ÂßÈ Â∑ª Á∂ √ß’‡’≈Òª «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ «¬‘ ¡«Ë’≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ‘À «’ ¿π‘ √ß’‡’≈Ò Á∆ √«ÊÂ∆ Á∆
ÿØÙ‰≈ ’∂ ¡Â∂ √ß’‡’≈Ò Á∆ √«ÊÂ∆ È≈Ò «È͇‰ Ò¬∆ ¿π«⁄ ’ÁÓ ¸æ’∂Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ‹∂’ ¡Èπ¤∂Á

64 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY