Page 78 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñE: √ßÿ∆ √’≈ : ≈Ù‡ÍÂ∆, ¿πµÍ-≈Ù‡ÍÂ∆

≈‹ √Ì≈ ¿π√ Á∆ ÓȘ»∆ Á∂ Á∂Ú∂ ª ‘∆ «¬‘ Ò≈◊» «‘ √’Á∆ ˛ Í ≈‹ √Ì≈ Á∆ ÓȘ»∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú∆ ¿π√ ˘ È؇
ÈÚƒ ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ æ÷‰≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ ˘ ÈÚƒ ÒØ’ √Ì≈ Á∂ √≈‘Ó‰∂ Í«‘Ò∆ ÏÀ·’ ÂØ∫ Ï≈¡Á C@ «ÁȪ «Úæ⁄
æ÷‰≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ‹∂’ ÒØ’ √Ì≈ «¬√ ˘ ÓȘ»∆ È‘ƒ «ÁøÁ∆ ª C@ «ÁȪ Á∂ ¡øÁ ÓȘ»∆ È‘ƒ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ª
√ø’‡’≈Ò ÍÃÌ≈Ú‘∆‰ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ
(II) ≈‹ «Úæ⁄ √ø«ÚË≈«È’ √ø’‡’≈Ò Ò≈◊» «‘‰ Á≈ √Óª (Duration of Constitutional Emergency in a State):
¡Èπ¤∂Á CEF ¡Ë∆È Ò≈◊» ’∆Â∆ ◊¬∆ √ø’‡’≈Ò∆È √«ÊÂ∆ √ø√Á ÚæÒØ∫ «¬’ Ú≈ ÓȘ»∆ Á∂‰ ”Â∂ ¤∂ Ó‘∆È∂ Ò¬∆
Ò≈◊» «‘øÁ∆ ˛ Í √ø√Á Á∆ ÓȘ»∆ È≈Ò «¬√ ˘ ¤∂ Ó‘∆È∂ Ò¬∆ ‘Ø ÚË≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¡«‹‘≈ √ø’‡’≈Ò
√ø√Á Á∆ ÓȘ»∆ ÂØ∫ «¬’ √≈Ò Ï≈¡Á Ú∆ ‹≈∆ «‘ √’Á≈ ˛: (i) ‹∂’ «¬√ √Ó∂∫ ÁΩ≈È ¡Èπ¤∂Á CEB ¡Ë∆È
≈Ù‡∆ √ø’‡’≈Ò Ò≈◊» ‘Ø ‹ªÁ≈ ¡Â∂ (ii) ‹∂’ ⁄؉ ¡≈ÔØ◊ «¬‘ ÍÃÓ≈«‰Â ’∂ «’ ≈‹ √Ì≈ Á∆¡ª ⁄؉ª «Úæ⁄
¡≈ ‘∆¡ª ÓπÙ«’Òª ˘ Á∂÷Á∂ ‘ج∂ «¬√ Á≈ ‹≈∆ «‘‰≈ ˜»∆ ˛Õ «¬’ ≈‹ «Úæ⁄ «¬√ Â∑ª Á≈ √ø’‡’≈Ò «˜¡≈Á≈
ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ «ÂøÈ √≈Ò Ò¬∆ ‹≈∆ æ«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ Í «ÚÙ∂Ù ¤»‡ ‘Ø √’Á∆ ˛Õ (Í≥‹≈Ï AIH@-IB ¡Â∂ ‹øÓ»-
’ÙÓ∆ AII@-IF Á∂ Ó≈ÓÒ∂)Õ √ø√Á √ø«ÚË≈È «Úæ⁄ «ÚÙ∂Ù √ØË ’’∂ √ø«ÚË≈«È’ √ø’‡’≈Ò Á≈ √Óª ÚË≈ √’Á∆
˛Õ Ó≈⁄ AIID «Úæ⁄ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò È∂ «¬‘ ÎÀ√Ò≈ «ÁæÂ≈ «’ ¡Èπ¤∂Á CEF ¡Ë∆È ‹≈∆ √ø’‡’≈Ò √«ÊÂ∆
Á∆ ÿØÙ‰≈ ”Â∂ «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
(III) «¬’ ≈‹ «Úæ⁄ √ø«ÚË≈«È’ √ø’‡’≈Ò (¡Èπ¤∂Á CEF ¡Ë∆È) Ò≈◊» ’È Á∂ ÍÃÌ≈Ú (Effects of the Proclamation
of Constitutional Emergency (Under Art. 356)) : ¡Èπ¤∂Á CEF ¡Ë∆È ≈Ù‡ÍÂ∆ Ù≈√È Ò≈◊» ’È Á∂
‘∂· «Ò÷∂ ÍÃÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛ :
(A) ≈Ù‡ÍÂ∆ ≈‹ √’≈ Á≈ ’ج∆ Ú∆ ‹ª √≈≈ ’øÓ ÷πÁ √øÌ≈Ò √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ≈‹Í≈Ò ‹ª ≈‹ Á∆ √æÂ≈
ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ √≈∆ ‹ª ’ج∆ Ú∆ Ù’Â∆ ÷πÁ «¬√Â∂Ó≈Ò ’ √’Á≈ ˛ Í ≈Ù‡ÍÂ∆ ≈‹ «ÚË≈È
√Ì≈ ¡Â∂ ≈‹ Á∆ ¿πµ⁄ ¡Á≈Ò Á∆ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò È‘ƒ ’ √’Á≈Õ
(B) ≈Ù‡ÍÂ∆ √øÿ∆ √ø√Á ˘ «¬‘ ¡«Ë’≈ Á∂ √’Á≈ ˛ «’ ¿π‘ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª Á≈
«¬√Â∂Ó≈Ò ’∂Õ √ø√Á ÚæÒØ∫ ω≈¬∂ ◊¬∂ ’≈˘È √ø’‡’≈Ò ÷ÂÓ ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú∆ ¿πÁØ∫ Âæ’ Ò≈◊» «‘øÁ∂
‘È, ‹Á Âæ’ ÔØ◊ «ÚË≈È √Ì≈ ‹ª ‘Ø √æÂ≈ ÚæÒØ∫ ¿π√ ˘ ÏÁÒ, ÷ÂÓ ‹ª √Ø«Ë¡≈ È‘ƒ ‹ªÁ≈Õ

(C) √øÿ∆ √ø√Á ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ ≈‹ Ò¬∆ ’≈˘È ω≈¿π‰ Á≈ ¡«Ë’≈ Á∂ √’Á∆ ˛Õ ¿π‘ ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ «¬‘
¡«Ë’≈ Á∂ √’Á∆ ˛ «’ ¿π‘ «¬‘ Ù’Â∆¡ª «’√∂ Ú∆ ‘Ø √æÂ≈ ˘ √Ω∫Í Á∂Ú∂Õ «¬√ È≈Ò √Ïø«Ë ≈Ù‡ÍÂ∆
√«ÊÂ∆ Á∂ ¡Èπ√≈ «‹Ú∂∫ ·∆’ √Ófi∂ ¡≈͉∂ ÎÀ√Ò∂ ÒÀ √’Á≈ ˛Õ
(D) ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ Ìø◊ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛ ‹ª æÁ ‘؉ Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ æ÷∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ
(E) ‹∂’ ≈‹ Á≈ Ï‹‡ Í≈√ ’È≈ ‘ØÚ∂ ª ’∂∫Á∆ √ø√Á ¿π√ ˘ Í≈√ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ÒÀ ÒÀ∫Á∆ ˛Õ

(F) ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ ≈‹ Á∆ √ø«⁄ «ÈË∆ (Consolidated of State) «Úæ⁄Ø∫ ÷⁄ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ «ÓÒ
‹ªÁ≈ ˛Õ
(G) ≈Ù‡ÍÂ∆ √ø’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ Ò≈◊» ’È Á∂ ¿πÁ∂Ù Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ’ج∆ Ú∆ ’ÁÓ ‹Ø ¿π‘ ˜»∆ √Ófi∂,
¸æ’ √’Á≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª ¡Èπ¤∂Á CEB ¡Ë∆È Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ √ø’‡’≈Ò Á∂ Ï≈Ï «’√∂ ≈‹ «Úæ⁄ ¡Èπ¤∂Á
CEF ¡Ë∆È Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ √ø«ÚË≈«È’ √ø’‡’≈Ò ¡Ë∆È Ú∆ ≈‹ Á∆ «Ú¡’Â∆◊ √πÂøÂÂ≈ ‹ª √«ÊÂ≈
æÁ ‘Ø √’Á∆ ˛Õ √Ïø«Ë ≈‹ ¡Â∂ ’∂∫Á Á«Ó¡≈È √ÏøË ¬∂’≈ÂÓ’ √Ú»Í ÒÀ ÒÀ∫Á≈ ˛, «’™«’ ’∂∫Á
√’≈ √Ïø«Ë ≈‹ Á∂ √≈∂ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ¡Â∂ «ÚË≈«È’ «Ú«Ù¡ª ”Â∂ ’ø‡ØÒ ’ ÒÀ∫Á∆ ˛Õ
(IV) ¡Èπ¤∂Á CEF Á≈ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ «¬√Â∂Ó≈Ò (Operation of Article 356) : ¡Èπ¤∂Á CEF Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª
˘ Ï∆Â∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ Òæ◊Ì◊ √Ω ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ú≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹≈ ¸æ’≈ ˛Õ AIEA «Úæ⁄ «¬√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò Í≥‹≈Ï
«Úæ⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ¡«ÈÔ«Ó »Í «Úæ⁄ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ «‘≈ ˛Õ AIGG «Úæ⁄ «¬√
Á≈ «¬’ ‘∆ √Ó∂∫ I ≈‹ª ¿πµÂ ÍÃÁ∂Ù, ÓæË ÍÃÁ∂Ù, ‘«¡≈‰≈, Í≥‹≈Ï, «‘Ó≈⁄Ò ÍÃÁ∂Ù, ≈‹√Ê≈È, Íæ¤Ó∆ Ïø◊≈Ò,
«Ï‘≈ ¡Â∂ ¿πÛ∆√≈ «Úæ⁄ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ÎÚ∆ AIH@ «Úæ⁄ «¬‘ ’≈Ú≈¬∆ I ≈‹ª ¿πµÂ ÍÃÁ∂Ù, «Ï‘≈∆,
≈‹√Ê≈È, ÓæË ÍÃÁ∂Ù, Í≥‹≈Ï, ◊π‹≈Â, ¿πÛ∆√≈, Ó‘≈≈Ù‡, Â≈«ÓÒÈ≈‚» «Úæ⁄ ÍπÈ Áπ‘≈¬∆ ◊¬∆Õ Í≥‹≈Ï ¡Â∂

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 71