Page 174 - DPOL102_INDIAN_POLITICAL_SYSTEM_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñI: «È¡≈ Í≈«Ò’≈ : √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈ÒÂ, ¿πµ⁄ ¡Á≈ÒÂ, «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰

(Ÿ) √ø«ÚË≈È «Úæ⁄ √ÍæÙ‡ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª ˘ Á‹ ’È≈ ¡Â∂ «¬È∑ª Á∂ ÷∂Â ÍÃÂ∆ ’πfi ¡ÍÚ≈Áª È؇
(Exceptions) ˘ √ø«ÚË≈È «Úæ⁄ «Ò÷‰≈ Ú∆ «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ Á∆ Ù’Â∆ ”Â∂ ÍÃÂ∆ÏøË Ò◊≈¿π‰
ÚæÒ ’∆Â≈ «◊¡≈ ÔÂÈ ˛Õ

(⁄) √øÿ ¡Â∂ ≈‹ «Úæ⁄ Ù’Â∆¡ª Á∆ Úø‚, √øÿ ≈‹ fi◊«Û¡ª Á∆ √øÌ≈ÚÈ≈ ˘ ÿæ‡ ’È Ò¬∆ √ÍæÙ‡ ¡Â∂
√π÷Ó »Í «Úæ⁄ Ú«‰Â ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ È≈Ò «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ Á∂ ÷∂Â ˘ Ú∆ √∆«ÓÂ
æ«÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ
(¤) √ø√Á «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ È≈Ò ÍÀÁ≈ ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª π’≈Ú‡ª ˘ ˜»∆ √Ø˪ È≈Ò Á» ’ √’Á∆
˛Õ
«¬‘ √≈∂ ÍÃÂ∆ÏøË «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ Á∂ √øÌÚ Áπ¿πÍÔØ◊ ˘ Ø’ √’Á∆ ˛Õ
√Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò Á∆ «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ Ù’Â∆ ˘ √ø«ÚË≈È «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ’È≈ «¬’ ÍÃÙø√≈ÔØ◊ «ÚÙ∂ÙÂ≈
˛Õ «¬‘ «¬’ ¿πµÂÓ «ÚÚ√Ê≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ¡Á≈Ò ÚæÒØ∫ ¡≈͉∆ √ø«ÚË≈«È’ «˜øÓ∂Ú≈∆ ˘ «ÈÌ≈¿π‰
Ò¬∆ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò È∂ «¬√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ √πË≈ª Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄
«ÏȪ Èπ’√≈È Í‘πø⁄≈¬∂ ’∆Â≈ ˛Õ «‹æÊ∂ «’Â∂ «¬√ È∂ ¡ÈπÌÚ ’∆Â≈ «’ ÎÀ√Ò∂ «Úæ⁄ ’ج∆ ◊ÒÂ∆ ‘ج∆ √∆ ‹ª √Ë≈‰
ÒØ’ª Á∂ «‘æª ”Â∂ ‘≈È∆’≈’ ÍÃÌ≈Ú «Í¡≈ √∆ ª «¬√ È∂ ¡≈͉∂ ÎÀ√«Ò¡ª ˘ ÏÁÒ‰ «Úæ⁄ ’ج∆ «fi‹’ È‘ƒ
«Á÷≈¬∆Õ «¬√ È∂ ¡≈͉∆ √πÂøÂÂ≈ √Ê≈«Í æ÷∆ ¡Â∂ ¡≈͉∆ Ù’Â∆ Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò ¡Â∂ ’øÓ ˘ «ÁzÛÂ≈ È≈Ò
¡Â∂ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ „ø◊ È≈Ò ’∆Â≈ ˛Õ ’¬∆ Ú≈ «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ ÍÉ≈Ò∆ È∂ ’¬∆ «ÚÚ≈Á Ú∆ ÍÀÁ≈ ’∆Â∂
‘È Í «¬È∑ª Á≈ √’≈ Á∂ Á»√∂ ÁØ ¡ø◊ª ¡Â∂ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ÁØÚª ÚæÒØ∫ √ÓfiÁ≈∆ Ú≈Ò∂ «ÁÃÙ‡∆’؉ È≈Ò
‘æÒ ’ «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛Õ
«¬√ Â∑ª «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ Á∆ ÍÉ≈Ò∆ ˘ ‹≈∆ æ÷‰ Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ ¡Ω«⁄ÂÔ ¡Â∂ «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰
√ø«ÚË≈È Á∂ ⁄≈¨ ‘؉ √Ó∂∫ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡æ‹ Âæ’ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ˛Õ ’πfi ÏπæË∆‹∆Ú∆¡ª ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È∆¡ª ÚæÒØ∫ ’Á∂-’Á∂
«È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ Á∆ Ù’Â∆ È≈Ò ÒÀ√ «¬’ ÈÚƒ ¡Â∂ ¡Òæ◊ √ø«ÚË≈«È’ ÍÃ∆ÙÁ ω≈¿π‰ Á∆ Óø◊ ’∆Â∆
◊¬∆ ˛ Í √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ÚæÒØ∫ «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ Á∆ Ù’Â∆ Á∂ ¡Ω«⁄ÂÔ ¡Â∂ √ÓfiÁ≈∆ Ì∂ «¬√Â∂Ó≈Ò
È∂ «¬√ Óø◊ ˘ ‘Ó∂Ùª ‘∆ ÍÃ≈‰‘∆‰ ’ «ÁæÂ≈ ˛Õ √Ë≈‰ √«‘ÓÂ∆ «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ Á∆ ÍÉ≈Ò∆ Á∂ ω∂
«‘‰ Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ ˛Õ «¬‘ √⁄Óπæ⁄ Ì≈ Á∂ √ø«ÚË≈È Á∆ “ÓΩ«Ò’ ⁄È≈” Á≈ «¬’ Ó»Ò Ì≈◊ ˛Õ
√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
‘∂· «Ò÷∂ ’ÊȪ «Úæ⁄Ø∫ √æ⁄/fi»· Áæ√Ø (Write True/False in the following statements):

H. ¡Èπ¤∂Á AC ¡Á≈Ò Á∆ «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ Á∆ Ù’Â∆ ˘ ¡Ë≈ ÍÃÁ≈È ’Á≈ ˛Õ
I. ¡Èπ¤∂Á ABD (F) ¡Â∂ BAI ¡Ë∆È √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ¡Â∂ ¿πµ⁄ ¡Á≈Òª Á∂ ‹æ‹ª ˘ Ò◊≈Â≈ ’≈˘È
ÚæÒØ∫ √Ê≈«Í √ø«ÚË≈È ÍÃÂ∆ «ÈÙ·≈ Á∆ √‘πø ¸æ’‰∆ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ
A@. «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ Á∆ Ù’Â∆ Á∂ Áπ¿πÍÔØ◊ Á∆ √øÌ≈ÚÈ≈ ˘ Ø’‰ Ò¬∆ √ø«ÚË≈È È∂ «¬√ Ù’Â∆
Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò ”Â∂ ’ج∆ ÍÃÂ∆ÏøË È‘ƒ Ò◊≈«¬¡≈ ˛Õ

I.E √≈ ¡øÙ (Summary)

J √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ÚæÒØ∫ √ø«ÚË≈È Á∂ æ«÷¡’ ¡Â∂ √ø«ÚË≈È Á∂ ¡«Ë’≈«’ «Ú¡≈«÷¡Â≈ Á∂ »Í «Úæ⁄
’øÓ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

J √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ˘ √ø«ÚË≈È Á∆ Ë≈≈ ADE ¡Ë∆È ¡Á≈Ò Á∆ ’≈Ú≈¬∆ ¡Â∂ ’≈‹ «ÚË∆ ˘ «ÈÔ«ÓÂ
’È Ò¬∆ √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ «ÈÔÓª ˘ ω≈¿π‰ Á∆ Ù’Â∆ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ˛Õ

J √øÈ AIFG «Úæ⁄ ◊ØÒ’ È≈Ê Á∂ Óπ’æÁÓ∂ «Úæ⁄ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò È∂ «¬‘ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈ «’ √ø√Á ÓΩ«Ò’
¡«Ë’≈ª «Úæ⁄ √ØË È‘ƒ ’ √’Á∆Õ AIGC «Úæ⁄ ’∂ÙÚ≈ÈøÁ Ì≈Â∆ Á∂ Óπ’æÁÓ∂ «Úæ⁄ ÎÀ√Ò≈ «ÁæÂ≈ «’
√ø√Á ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª «Úæ⁄ √ØË ’ √’Á∆ ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 167