Page 81 - DPOL102_INDIAN_POLITICAL_SYSTEM_PUNJABI

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «√˪’ ±Í «Úæ⁄ «ÂßÈ Â∑ª Á∂ √ß’‡’≈Ò Á∆ √«ÊÂ∆¡ª ÈªÒ «È͇‰ Ò¬∆ ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ «Ú¡≈Í’
Ù’Â∆¡ª «ÁæÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘È Í ¡√Ò «Úæ⁄ «¬È∑ª Ù’Â∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∂∫Á∆ ÓßÂ∆ Óß‚Ò ÚæÒØ∫ ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬È∑ª Ù’Â∆¡ª Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ ÓßÂ∆ Óß‚Ò Á∆ √Ò≈‘ Óßȉ Ò¬∆ Ú∆ Í≈ÏßÁ ‘πßÁ≈
‘ÀÕ ¡«‹‘∂ √≈∂ ÍzÙȪ «‹Ú∂∫ «’ «ÚÙ∂Ù Â∑ª Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ √ß’‡’≈Ò Ò◊≈¿π‰ Á∆ ˜± ˛ ‹ª È‘∆∫? «ÚËÓ≈È
√«ÊÂ∆ «Úæ⁄ «’√∂ Â∑ª Á≈ √ß’‡’≈Ò Ò◊≈¿π‰ Á∆ ˜± ˛?√ß’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ «’√∂ Â∑ª Á∂ ’ÁÓ ¸æ’‰ Á∆
˜± ˛, ¡≈«Á √ÏøË∆ ÎÀ√Ò≈ ÓßÂ∆ Óß‚Ò ÚæÒØ∫ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹Ø ¡√Ò «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ˛ ¡Â∂
¿π‘ ’¬∆ Ú≈ Íæ÷Í≈Â∆ ÎÀ√Ò≈ ÒÀ √’Á∆ ˛Õ
Ï∆Â∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ ¡Èπ¤∂Á CEB ¡Â∂ CEF Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò È≈Ò ¡«‹‘∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∆ ÍπÙ‡∆ ‘ج∆ ˛Õ ‹±È AIGE
«Úæ⁄ ¡Èπ¤∂Á CEB Á≈ Áπ¿πÍÔØ◊ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆ ‹ÁØ∫ Ùz∆ÓÂ∆ «¬ßÁ≈ ◊ªË∆ Á∆ √’≈ ÚæÒØ∫ ¡ßÁÒ∆ ◊ÛÏÛ
Á∂ ’≈È Á∂Ù «Úæ⁄ √ß’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ Á∆ ÿØÙ‰≈ ’ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ √∆Õ ≈Ù‡ÍÂ∆ Î÷±Á∆È ¡Ò∆ ¡«‘ÓÁ ÂØ∫ «‹√
„ß◊ È≈Ò √ß’‡’≈Ò Ò≈◊± ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ «‹√ Â∑ª Ó∆√≈ ¡Â∂ ’ØÎÍØ√≈ (MISA, COFEPOSA) ¡≈«Á
Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ «◊¡≈, È≈Ò √ß’‡’≈Ò∆È «ÚÚ√Ê≈Úª Á∆ ÷ÂÈ≈’ ¡Â∂ √æÂ≈Ú≈Á∆ «¬√Â∂Ó≈Ò Á∆ √ßÌ≈ÚÈ≈
√ÏøË∆ ÍÂ≈ Ò◊≈«¬¡≈ √∆Õ ’¬∆ ÓΩ«’¡ª ”Â∂ ¡Èπ¤∂Á CEF Á≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ Áπ¿πÍÔØ◊ √≈‚∆ ≈‹È∆«Â’ Íz‰≈Ò∆
Á≈ «¬’ ÂæÊ Ï‰ ¸æ«’¡≈ ˛Õ Ï∆Â∂ «Úæ⁄ ’¬∆ ÓΩ«’¡ª ¡Â∂ «¬√ ¡Èπ¤∂Á Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ÏÒ«’ Áπ¿πÍÔØ◊ ’∂∫Á
«Úæ⁄ √æÂ≈Ë≈∆ ÁÒ ÚæÒØ∫ ““«¬’ ¡√«‘ÔØ◊∆”” «ÚØË∆ ÁÒ Á∆ ≈‹ √’≈ ˘ ‘‡≈¿π‰ Á∂ Ò¬∆ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ AIGG
«Úæ⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈ «¬√Â∂Ó≈Ò «¬√ ¡Èπ¤∂Á Á∂ Áπ¿πÍÔØ◊ Á≈ Óπæ÷ ¿πÁ≈‘‰ √∆ ‹ÁØ∫ ‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ Á∆ √’≈ ÚæÒØ∫
¡Èπ¤∂Á CEF Á∂ ¡Ë∆È ≈Ù‡ÍÂ∆ ÚæÒØ∫ √ß’‡’≈Ò Ò≈◊± ’Ú≈ ’∂ H ≈‹ √’≈ª „ß◊ ’ «ÁæÂ∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ «¬√
Áπ¿πÍÔØ◊ Á∂ «ÚÚ‘≈ ˘ ÎÚ∆ AIH@ «Úæ⁄ Áπ‘≈«¬¡≈ «◊¡≈, ‹ÁØ∫ ’ª◊√ Á∆ √’≈ È∂ Ú∆ ¡Èπ¤∂Á CEF Á∂
¡Ë∆È √ß’‡’≈Ò ÚæÒØ∫ I ≈‹ √’≈ª ˘ ‘‡≈ «ÁæÂ≈Õ AIIA «Úæ⁄ ‚∆. ¡ÀµÓ. ’∂. Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∆ Â≈«ÓÒÈ≈‚±
√’≈ ˘ √æÂ≈ ÂØ∫ ‘‡≈¿π‰ Ò¬∆ ’∂∫Á √’≈ ÚæÒØ∫ ¡Èπ¤∂Á CEF Á≈ ¡«ÈÔ«Ó ¡Â∂ ‹ÒÁ∆ «Úæ⁄ «¬√Â∂Ó≈Ò √∆Õ
¡æ‹ Âæ’ ¡Èπ¤∂Á CEF Á∂ ¡Ë∆È Òæ◊Ì◊ A@@ Ú≈ √ß’‡’≈Ò Ò≈◊± ’∆Â≈ ‹≈ ¸æ«’¡≈ ˛Õ
¡Èπ¤∂Á CEF Á≈ Áπ¿πÍÔØ◊ ’∂∫Á-≈‹ √Ïß˪ «Úæ⁄ ‰≈¡ ÍÀÁ≈ ’È ¡Â∂ ≈‹Í≈Ò Á∂ ¡‘πÁ∂ ˘ «ÚÚ≈Á◊z√Â
Á≈ «¬’ Óπæ÷ ’≈È «‘≈ ˛Õ DDÚ∆∫ √ØË È∂ √ß’‡’≈Ò∆È «ÚÚ√Ê≈Úª Á∂ ¡«‹‘∂ Áπ¿πÍÔØ◊ Á∂ ÓΩ«’¡ª ˘ ÿæ‡ ’È
Ò¬∆ «¬’ ⁄ß◊≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ¡Â∂ «¬√ ÚæÒØ∫ ’πfi ‘Ø Ï⁄≈¡ Á∂ √≈ËÈ ÍzÁ≈È ’∆Â∂ ◊¬∂ Í √ß’‡’≈Ò∆È «ÚÚ√Ê≈Úª
Á≈ √ßÌ≈«Ú ÷ÂÈ≈’ ±Í ‘≈Ò∂ Ú∆ ’≈«¬Ó ˛Õ
F. ¡Èπ¤∂Á CF@ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ·∆’ È‘∆∫ (Provision of Article 360 III-conceived): ¡Èπ¤∂Á CF@ Á∂ ¡Ë∆È
≈Ù‡ÍÂ∆ Ì≈ Á∆ «ÚæÂ∆ √«ÊÂ≈ ¡Â∂ «ÚæÂ∆ ÌØ√∂ÔØ◊ Á∆ æ«÷¡≈ Á∂ Ò¬∆ Á∂Ù «Úæ⁄ «ÚæÂ∆ √ß’‡’≈Ò Á∆ ÿØÙ‰≈
’ √’Á≈ ˛Õ «¬√ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò Á∂ È’≈≈ÂÓ’ ÍzÌ≈Ú ÍÀ √’Á∂ ‘ÈÕ «ÚæÂ∆ √ß’‡’≈Ò Á∆ √«ÊÂ∆ Á∂Ù
Á∆ «ÚæÂ∆ √«ÊÂ∆ Á∂ √πË≈ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ‘؉ Á∆ ¿πÓ∆Á ‘≈È∆’≈’ ‘Ø √’Á∆ ˛Õ ‚≈. ’∂. Ú∆. ≈Ú Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄,
““«ÚÙÚ≈√ √Ê≈ÍÈ≈ ÂØ∫ Á± «ÚæÂ∆ √ß’‡’≈Ò Á∆ ÿØÙ‰≈ ¡≈͉∂ ±Í «Úæ⁄ Á∂Ù Á≈ ÌØ√∂ ˘ √æ‡ Í‘πß⁄≈¬∂◊∆, ÿÏ≈‘‡
Á≈ Ú≈Â≈ÚÈ ÍÀÁ≈ ’∂◊∆ ¡Â∂ «¬√ Â∑ª «¬‘ ¡√Ò «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈ «ÚæÂ∆ ¡√«ÊÂ≈ ÍÀÁ≈ ’ √’Á∆ ˛Õ””
G. ¡ÍÃÔ≈Í √πæ«÷¡≈ Â∆’≈ (Inadequate Safeguards): DDÚ∆∫ √ØË È≈Ò ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª Á∂
Ï≈¡Á Ú∆ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ ’∆Â∂ ◊¬∂ √ß’‡’≈Ò∆È Ù’Â∆¡ª Á∂ √ßÌ≈«Ú Áπ¿πÍÔØ◊ Á∂ «ÚπæË Â∆’∂ ¡ÍÃÔ≈Í ‘È
¡Â∂ ¿π‘ ’∂∫Á √’≈ ÚæÒØ∫ «¬È∑ª Ù’Â∆¡ª Á∂ ◊Ò «¬√Â∂Ó≈Ò ˘ ͱÈ ±Í È≈Ò È‘∆∫ Ø’ √’Á∂∂Õ «¬‘ «ÚÚ√Ê≈
«’ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‘Ó∂Ù≈ ÓßÂ∆ Óß‚Ò Á∆ √Ò≈‘ Á∂ ¡Èπ√≈ ⁄æÒ‰ Ò¬∆ Í≈ÏßÁ ˛, Á∂ ’≈È √ß’‡’≈Ò∆È «ÚÚ√Ê≈Úª
Á∂ ≈‹È∆«Â’ «¬√Â∂Ó≈Ò (Áπ¿πÍÔØ◊) Á≈ ÷Â≈ Ï«‰¡≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ ≈Ù‡ÍÂ∆ ”Â∂ Ó‘≈«ÌÔØ◊ ⁄Ò≈¿π‰ Á∆
«ÚÚ√Ê≈ Á∂ Ó≈◊ «Úæ⁄ ’¬∆ ¡Û⁄‰ª ‘È ¡Â∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂ «ÚπæË «¬√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ¡√≈È∆ È≈Ò È‘∆∫ ’∆Â≈
‹≈ √’Á≈Õ √ß’‡’≈Ò Ò≈◊± ’∆Â∂ ‹≈‰ Á∆ √ß√Á ÚæÒØ∫ ÓȘ±∆ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ «¬√ ÂæÊ Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úß⁄ Ï‘π √∆«ÓÂ
Í≈ÏßÁ∆ ˛ «’ ÓßÂ∆ Óß‚Ò ‹Ø «’ ¡√Ò «Úæ⁄ √ß’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ √ÏøË∆ ÎÀ√Ò≈ ÒÀ‰ Ú≈Ò∆ √ß√Ê≈ ˛, ˘ √ß√Á «Úæ⁄
Ï‘π√ß«÷¡≈ Á≈ √ÓÊÈ Íz≈Í ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ’≈È ÓßÂ∆ Óß‚Ò «ÏȪ «’√∂ ÓπÙ«’Ò Á∂ √ß√Á ÂØ∫ ÓȘ±∆
ÒÀ‰ «Úæ⁄ ‘Ó∂Ù≈ √ÎÒ ‘∆ «‘ßÁ≈ ˛Õ ÁÒÏÁÒ∆ «ÚØË∆ ’≈˘È Á∂ ’≈È ÓßÂ∆ Óß‚Ò ˘ √æÂ≈Ë≈∆ Í≈‡∆ È≈Ò
√Ïß«Ë √ß√Á Á∂ ÓÀ∫Ïª ”Â∂ ¡≈͉≈ ’߇ØÒ ’≈«¬Ó æ÷‰ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒ∆ ˛Õ √Ó∂∫ √∆Ó≈ «ÈË≈« ’È √ÏøË∆
«ÚÚ√Ê≈ Ú∆ ¡√Ò «Úæ⁄ √ß’‡’≈Ò ˘ ¶Ó∂ √Ó∂∫ Âæ’ ‹≈∆ æ÷∂ ‹≈‰ ˘ Ø’ È‘∆∫ √’∆ ˛Õ Íø‹≈Ï ’πfi ¡ßÂ≈Ò ˘ ¤æ‚

74 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY