Page 92 - DPOL102_INDIAN_POLITICAL_SYSTEM_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñF: √øÿ∆ √ø√Á : ÒØ’ √Ì≈ ¡Â∂ ≈‹ √Ì≈

I. √«ÓÂ∆ «ÚÚ√Ê≈ (Committee System): √ß√≈ Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ √ß√Áª Á∆ Â∑ª Ì≈Â∆ √ß√Á Ú∆ ’¬∆ «¬’ È؇
√«ÓÂ∆¡ª È≈Ò ¡≈͉∆ ’≈˘È∆-«ÈÓ≈‰ ’≈Ú≈¬∆ ¡Â∂ ‘Ø «˜¡≈Á≈ Ù’Â∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á∆ ˛Õ Ì≈Â∆
√ß√Á Á∂ ÁØÚª √ÁȪ Á∆¡ª ¡≈͉∆¡ª-¡≈͉∆¡ª ¡Òæ◊-¡Òæ◊ √«ÓÂ∆ «ÚÚ√Ê≈Úª ‘È Í «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ ’πfi
«¬’ √ªfi∆ √«ÓÂ∆¡ª Ú∆ ‘ÈÕ ¡≈͉∆¡ª ’¬∆ √«ÓÂ∆¡ª ÚæÒØ∫ «‹Ú∂∫ «’ √Ú‹È’ Ò∂÷≈ ¡ÈπÁ≈È √«ÓÂ∆ (Public
Accounts Committee) ¡Èπ√≈ √«ÓÂ∆¡ª (Estimate Committee) ¡≈«Á ÚæÒØ∫ √ß√Á ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ”Â∂ ’߇ØÒ
’È Á≈ ’ßÓ Ú∆ ’Á∆ ˛Õ √ß√Á «Úæ⁄ ’≈˘È «ÈÓ≈‰ Á∂ ’ßÓ «Úæ⁄ √ß√Á Á∆¡ª √«ÓÂ∆¡ª Ï‘π ӑæÂÚͱÈ
̱«Ó’≈Úª «ÈÌ≈™Á∆¡ª ‘ÈÕ
«¬√ Â∑ª √ßÿ∆ √ß√Á «¬’ ◊À-Íẕ√æÂ≈ √ßÍÈ √ß√Á ˛ Í «¬‘ «¬’ Ï‘π ْÂ∆Ù≈Ò∆ √ß√Ê≈ ˛Õ √ßÿ∆ √±⁄∆ «Úæ⁄
«ÁæÂ∂ ◊¬∂ IG «Ú«Ù¡ª ¡Â∂ ¡ÚÙ∂Ù «Ú«Ù¡ª (Residuary Subjects) ”Â∂ ’≈˘È «ÈÓ≈‰ Á≈ ¡«Ë’≈ √ßÿ∆ √ß√Á
Á∂ ’ØÒ ˛Õ √ªfi∆ √±⁄∆ Á∂ DG «Ú«Ù¡ª ”Â∂ √ßÿ∆ √ß√Á ¡Â∂ ≈‹ «ÚË≈È Í≈«Ò’≈Úª ÁØÚ∂∫ ‘∆ ’≈˘È ω≈ √’Á∆¡ª
‘È Í ‹∂’ ÁØÚª Á∂ ’≈˘È «Úæ⁄ ’ج∆ «ÚØË ‘ØÚ∂ ª √ß√Á ÚæÒØ∫ Í≈√ ’∆Â∂ ◊¬∂ ’≈˘È ˘ Í«‘Ò «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
’πfi «ÚÙ∂Ù Â∑ª Á∆¡ª √ß’‡’≈Ò √«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ √ßÿ∆ √ß√Á ≈‹ √±⁄∆ Á∂ «Ú«Ù¡ª ”Â∂ Ú∆ ’≈˘È ω≈ √’Á∆ ˛Õ
«¬√ Â∑≈ √ßÿ∆ √ß√Á ’ØÒ ’≈˘È «ÈÓ≈‰ Á∆¡ª «ÚÙ≈Ò Ù’Â∆¡ª ‘ÈÕ

’∆ Âπ√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘Ø Á∂Ù Á∂ ËÈ ”Â∂ ¡÷∆Ò≈ ’߇ØÒ √ßÿ∆ √ß√Á Á≈ ‘∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∆ ÓȘ±∆ ÂØ∫
«ÏȪ √ßÿ √’≈ È≈ ª ’ج∆ ’ Ò◊≈ √’Á∆ ˛, È≈ ‘∆ ’ج∆ ’ «¬’æ·≈ ’
√’Á∆ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ’ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ’ج∆ Í«ÚÂÈ ’ √’Á∆ ˛Õ

Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È ÚæÒØ∫ √ß√Á∆ Ù≈√È Íz‰≈Ò∆ Ò≈◊± ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛ ¡Â∂ «¬√ ¡Ë∆È √ßÿ∆ ÓßÂ∆-Íz∆ÙÁ ¡≈͉∂ ’ßÓª
Ò¬∆ √ß√Á Á∂ √≈‘Ó‰∂ «˜ßÓ∂Ú≈ ¡Â∂ «˜ßÓ∂Ú≈∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ √ßÿ∆ √ß√Á √’≈ Á∂ ’ßÓ Á≈ «È∆÷‰ ’Á∆ ‘ÀÕ

¡Â∂ √’≈ ˘ «Èß’πÙ Ù’Â∆¡≈ Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò ÂØ∫ Ø’Á∆ ˛Õ «¬√ Â∑≈ Ì≈Â∆ √ß√Á∆ «¬’ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ √ß√Á ˛ Í
«¬‘ Íẕ√æÂ≈ √ßÍÈ √ß√Á È‘∆∫Õ Ì≈ «Úæ⁄ √ß«ÚË≈È Á∂Ù Á≈ √Ú¿πµ⁄ ’≈˘È ˛ ¡Â∂ √ß√Á √ß«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ√≈
‘∆ ¡≈͉∆¡ª Ù’Â∆¡ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á∆ ˛Õ Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ √ØË ’È Á∆ Ù’Â∆ √ß√Á ’ØÒ ˛ Í «¬‘
√ß«ÚË≈È Á∂ ÓΩ«Ò’ „ª⁄∂ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ È‘∆∫ ’ √’Á∆Õ «¬√ Â∑ª ¡√∆∫ ’«‘ √’Á∂ ‘ª «’ Ì≈Â∆ √ß√Á «¬’
√ß◊«·Â Ù’Â∆Ù≈Ò∆ √ß√Á ˛ Í «¬‘ Íẕ√æÂ≈ √ßÍÈ √ß√Á È‘∆∫ ˛Õ

√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
÷≈Ò∆ Ê≈Úª ÌØ (Fill in the blanks):

A. √ßÿ∆ √ß√Á ÚæÒØ∫ Í≈√ ’ج∆ Ú∆ «ÏæÒ...........Á∂ ‘√Â≈÷ ÂØ∫ «ÏȪ ’≈˘È È‘∆∫ ω √’Á≈Õ
B. √ßÿ∆ √ß√Á ÚæÒØ∫ «È«Ó ’≈˘Èª ”Â∂ ................Á∆ «È¡≈«¬’ ÍπÈ «È∆÷‰ Á∆ Ù’Â∆ Ò≈◊± ‘πßÁ∆
˛Õ
C. ≈‹ √Ì≈ «’√∂ Ú∆ .................˘ Í≈√ ‘؉ «Úæ⁄ ’∂ÚÒ ............«ÁÈ Á∆ Á∂ ‘∆ ’ √’Á∆ ˛Õ

F.B ≈‹ √Ì≈-≈‹ª Á∆ Íz∆ÙÁ (Rajya Sabha — The Council of States)

≈‹ √Ì≈ ¡Â∂ ≈‹ª Á∆ Íz∆ÙÁ √ßÿ∆ √ß√Á Á≈ ¿πÍÒ≈ √ÁÈ ˛Õ «‹Ú∂∫ «’ È≈Ó ÂØ∫ ‘∆ √ÍæÙ‡ ‘πßÁ≈ ˛, ≈‹ √Ì≈ Á∆
√Ê≈ÍÈ≈ Ì≈Â∆ √ßÿ Á∂ ≈‹ª ˘ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ Á∂‰ Ò¬∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛ Í √ßÔπ’ ≈‹ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ √«Ú‡˜ÒÀ∫‚
Á∂ ¿πÍÒ∂ √ÁȪ Á∂ ¿πÒ‡, Ì≈Â∆ ≈‹ª ˘ ≈‹ √Ì≈ «Úæ⁄ «¬’ Ï≈Ï ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ Íz≈Í ȑ∆∫ ˛Õ «¬È∑ª ≈‹ª ˘
≈‹ √Ì≈ «Úæ⁄ Ú∆ ¿πÈ∑ª Á∆ ‹È√ß«÷¡≈ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ÍzÂ∆«ÈËÂ≈ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ˛Õ
I. ≈‹ √Ì≈ Á∆ ⁄È≈ (Composition of the Rajya Sabha): ≈‹ √Ì≈ ¡Â∂ √ß√Á Á∂ ¿πÍÒ∂ √ÁÈ «Úæ⁄
«˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ BE@ ÓÀ∫Ï ‘πßÁ∂ ‘È «‹È∑ª «Úæ⁄Ø∫ BCH ≈‹ª ˘ ÍzÂ∆«ÈË∆ ‘πßÁ∂ ‘È ¡Â∂ Ï≈’∆ AB ÓÀ∫Ïª Á∆

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 85