Page 17 - DSOC101_Fundamentals of Sociology-Punjabi

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ A. ‹∂’ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ √≈∆ Â∑ª Á∂ √Ó≈«‹’ Âæʪ ¡Â∂ ÿ‡È≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈ ª «¬‘
‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∆ «¬’ «÷⁄Û∆ ‹ª «¬’ “‘ÎÈÓΩÒ≈ (Jack of all trades) «Ú«◊¡≈È Ï‰
‹≈Ú∂◊≈Õ
B. ‹∂’ √Ó≈‹Ù≈√Â «¬’ √Ë≈È «Ú«◊¡≈È ‘ØÚ∂◊≈ ª «¬√ Á∆ ¡≈͉∆ ’ج∆ √πÂßÂÂ≈ È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊∆Õ
¡«‹‘∆ ‘≈Ò «Úæ⁄ «¬√ ˘ ‘Ø «Ú«◊¡≈Ȫ ”Â∂ ¡≈Ù« «‘‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ
C. ‹∂’ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ √≈∆ Â∑ª Á∂ √Ó≈«‹’ Âæʪ ¡Â∂ ÿ‡È≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈‰ Òæ◊∂ ª
¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ «¬‘ «’√∂ Ú∆ ÂæÊ ‹ª ÿ‡È≈ Á≈ ͱÈ ÂΩ ”Â∂ ¡«Ë¡ÀÈ È‘∆∫ ’ √’∂◊≈Õ
D. ‹∂’ √Ó≈‹Ù≈√Â Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á≈ ÔØ◊ ‹ª √ß◊ÒÈ ‘ØÚ∂◊≈ ª «¬√ Á∆ ¡≈͉∆ ’ج∆
«ÈÙ«⁄ ÍÁÂ∆ «Ú’«√ ȑ∆∫ ‘Ø √’∂◊∆Õ

√Ó≈‹Ù≈√Â «ÚÙ∂Ù ¡Â∂ √Ë≈‰ «Ú«◊¡≈È : ÁØÈØ∫ ‘∆ ±Íª «Úæ⁄
(Sociology Both as a Special and General Science)
‘æÒ Á∂ ±Í «Úæ⁄ «¬‘ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «ÚÙ∂-÷∂Â Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √Ú±Í≈ÂÓ’ ¡Â∂
√ÓÈÚÔ≈ÂÓ’ ÁØÈØ∫ ‘∆ √øÍzÁ≈«¬ Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ «¬’≈’∆ ‘ÈÕ √Ó≈‹Ù≈√Â È≈ ª ͱ∆ Â∑ª È≈Ò «ÚÙ∂Ù «Ú«◊¡≈È
˛ ‹Ø ’∂ÚÒ √Ó≈«‹’ √Ïß˪ Á∂ ’πfi «ÚÙ∂Ù ±Íª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Âæ’ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ √∆«Ó æ÷Á≈ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆ √Ë≈‰
«Ú«◊¡≈È ˛ ‹Ø √≈∂ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛Õ ¡√Ò∆¡Â «¬‘ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «ÚÙ∂-÷∂Â
«Úæ⁄ ÁØÈØ∫ «ÁzÙ‡∆’؉ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ «¬æÊ∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «ÚÙ∂-÷∂Â Á∂ ¡Ë∆È «¬’ Í≈√∂ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∂
¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ «ÚÙ∂Ù «ÁzÙ‡∆’؉ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿πµÊ∂ Á±√∂ Í≈√∂ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∂ √Ë≈‰ Íæ÷ª Á≈
√ÓÈÚÔ≈ÂÓ’ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò Ú∆ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈Á≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ «¬æÊ∂ √Ë≈‰ √Ó≈«‹’ √Ïß˪ Á≈
Ó‘æÂÚ ˛, ¿πÊ∂ È≈Ò ‘∆ «ÚÙ∂Ù Â∑ª Á∂ √Ó≈«‹’ √Ïß˪ Á≈ Ú∆ ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «ÚÙ∂-÷∂Â Á∂ ¡Ë∆È “√Ë≈‰”
¡Â∂ “«ÚÙ∂Ù” ÁØȪ Á≈ ‘∆ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√∂ ◊æÒ ˘ √ÍæÙ‡ ’Á∂ ‘ج∂ ÍzØ. «◊È√Ï◊ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛,
““¿πÁ≈‘‰ Á∂ ±Í «Úæ⁄, «¬‘ √≈∂ ‹≈‰Á∂ ‘È «’ Íz‰∆Ù≈√Â «¬’ ¡Ê «Úæ⁄ ’¬∆ «Ú«◊¡≈Ȫ Á≈ √ß’ÒÈ ˛ «‹√
«Úæ⁄ ‘∂’ «Ú«◊¡≈È √ÍæÙ‡ ÂΩ “Â∂ «¬’ «ÚÙ∂Ù «Ú«◊¡≈È ˛, Ízß± «¬√ ◊æÒ ÂØ∫ «¬È’≈ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈
«’ «¬√ «ÚÙ∂Ù «Ú«◊¡≈È Á∂ «¬Ò≈Ú≈ «¬’ √Ë≈È Íz≈«‰Ù≈√Â Ú∆ ‘πßÁ∆ ˛ ‹Ø ‹∆ÚÈ Á∆ √Ë≈‰ «ÁÙ≈Úª Á≈ «¬’
¿πµÈ «◊¡≈È-Ìß‚≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ Ú∆ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Ì≈◊ª È≈Ò √Ïß«Ë ’¬∆
«ÚÙ∂Ù «Ú«◊¡≈È ‘È ¡Â∂ «¬√ ±Í «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â √≈∂ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È Á∂ «¬’ √Ó«◊z √Ó±‘ Á∂ Ï≈Ï
˛Õ «¬√ ‘Ø ¡Ê «Úæ⁄ ¿π‘ (√Ó≈‹Ù≈√Â) ÷πæÁ ‘∆ «¬’ «ÚÙ∂Ù «Ú«◊¡≈È ˛ «‹√ Á≈ ¿πÁ∂Ù ‘Ø «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂
«Úæ⁄ Í≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ïß˪ ˘ Òæ̉≈ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √Ïß˪ Á∆¡ª √Ë≈‰ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á≈ Ú∂Ú≈ Á∂‰≈
˛Õ”” √ÍæÙ‡ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ¡«‹‘∂ «ÚÙ∂Ù «Ú«◊¡≈È Ù≈«ÓÒ ‘È «‹È∑ª Á∂ Áπ¡≈≈ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á∂
Úæ÷-Úæ÷ ¡ß◊ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ È≈Ò ‘∆ √Ó≈‹Ù≈√Â ÷πÁ Ú∆ «¬’ «ÚÙ∂Ù «Ú«◊¡≈È ˛ «‹√ Á≈ Ò’Ù
√Ë≈‰ √Ïß˪ Á∆ √Ë≈‰ Íz«’Â∆ ‹ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰≈ ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Ï≈∂ «Úæ⁄ Ï∆√‡∆‚ Á∂ «Ú⁄≈ (Bierstedt’s Views Regarding Sociology)
Ï∆√‡∆‚ È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆¡ª ’πfi «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á≈ ¿πÒ∂÷ ’∆Â≈ ˛ ‹Ø «¬√ ˘ ‘Ø «Ú«◊¡≈Ȫ ÂØ∫ Úæ÷ ω≈™Á∆¡ª
‘ÈÕ «¬‘ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘∂· «Ò÷∂ ¡Èπ√≈ ‘È ;
A. √Ó≈‹Ù≈√Â «¬’ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È ˛ È≈ «’ Íz«¥«Â’ «Ú«◊¡≈È (Sociology is a social science
not a natural science) √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± ‘Ø «Ú«◊¡≈Ȫ ÂØ∫ Úæ÷ ˛, Ízß± ¡«Ë¡ÀÈ «ÚË∆
È‘∆∫Õ «¬√ ¡Ë≈ ”Â∂ ¡√∆∫ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ ¿πÈ∑ª «Ú««◊¡≈Ȫ ÂØ∫ Úæ÷ ’ √’Á∂ ‘ª ‹Ø ÌΩ«Â’ ‹◊ Á≈
¡«Ë¡ÀÈ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√∂ Â∑ª √Ó≈‹Ù≈√Â ‹Ø«ÂÙ, ÌΩ«Â’Ù≈√Â, √≈«¬‰ Ù≈√Â, ̱◊ÌÙ≈√Â ¡Â∂
‹∆ÚÙ≈√Â ÂØ∫ Úæ÷ ˛Õ
B. √Ó≈‹Ù≈√Â ¡√Ò∆¡Â≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È Ú≈Ò≈ «Ú«◊¡≈È ˛, «¬‘ «¬’ ¡≈ÁÙ≈ÂÓ’ «Ú«◊¡≈È È‘∆∫ ˛
(Sociology is a categorical not a normative science)- √Ó≈‹Ù≈√Â “’∆ ˛” Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈
˛ È≈ «’ “’∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «Ú«◊¡≈È Á∂ ±Í «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â ÓπæÒª Á∆ ⁄⁄≈ È‘∆∫ ’Á≈, ¿π‘ «¬‘
È‘∆∫ Áæ√Á≈ «’ √Ó≈‹ ˘ «’√ «ÁÙ≈ «Úæ⁄ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛, «¬‘ √Ó≈«‹’ È∆Â∆ «ÈË≈‰ Á∂ Ò¬∆ Ú∆

10 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY