Page 20 - DSOC101_Fundamentals of Sociology-Punjabi

«¬’≈¬∆ñA: √Ó≈‹Ù≈√Â : «¬’ ‹≈‰’≈∆

Í«ÚÂÈ ˘ «¬È∑ª Á∂ ¡Ë∆È Ù≈«ÓÒ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬æÊ∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± ˘ √Ófi‰ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ’πfi È؇
ÍzÓπæ÷ «ÚÁÚ≈Ȫ Á∂ «Ú⁄≈ª Á≈ ¿πÒ∂÷ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
√ØØ«’È Á∂ «Ú⁄≈ (Views of Sorokin)
(i) Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ïß˪ ¡Â∂ √«‘-√Ïß˪ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ √Ó≈«‹’, ≈‹È∆«Â’, ¡≈«ÊÊ, Ë≈«Ó’, Í«Ú≈’ ¡Â∂ ¡≈⁄≈-√ÏßË∆ ÿ‡È≈Úª
Á∂ «ÈøÂ √Ïß˪ Á≈Õ
(ii) √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ◊À-√Ó≈«‹’ Âæʪ ¡Â∂ ÿ‡È≈Úª Á∂ «Úæ⁄ Í≈√«ÍÃ’ √Ïß˪ ¡Â∂ √«‘-√Ïß˪ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ
’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛, ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂, ÌΩ◊Ø«Ò’ ¡Â∂ Íz≈‰∆Ù≈√Â «ÁÙ≈Úª Á∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ¡Â∂
ÿ‡È≈Úª ”Â∂ ÍÀ‰ Ú≈Ò∂ ÍzÌ≈Úª Á≈Õ
(iii) √Ó≈‹ Á∆¡ª √≈∆¡ª √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∆¡ª √Ë≈‰ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á∆
˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «¬’ √Ë≈‰ «Ú«◊¡≈È ÓßÈÁ∂ ‘ج∂ ¿π√ Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √ØØ«’È È∂ Áæ«√¡≈ ˛ «’
““√Ó≈‹Ù≈√Â √≈∆ Â∑ª Á∆ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∆¡ª √Ë≈‰ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª, ¿πÈ∑ª Á∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ïß˪ ¡Â∂
√«‘-√Ïß˪ Á≈ «Ú«◊¡≈È «‘≈ ˛ ¡Â∂ ‹ª ª ¿πÚ∂∫ ‘∆ ‘∂◊≈ ‹ª «Î √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ‘Ø∫Á ‘∆ È‘∆∫ ‘∂◊∆Õ
√ØØ«’È Á∂ «Ú⁄≈ª ˘ «Ú√Ê≈ È≈Ò ‹≈ȉ Á∂ Ò¬∆ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ Íz∆Ì≈Ù≈ ¡Â∂ «ÚÙ∂-÷∂Â Á∂÷ØÕ
«¬ß’Ò√ Á∂ «Ú⁄≈ (Views of Inkeles)
«¬ß’Ò√ È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± Á∂ «ÈË≈‰ Á∂ «ÂßÈ ÍæÊ Áæ√∂ ‘È ‹Ø «¬√ Â∑ª ˛ :

A. «¬«Â‘≈√’ ÍæÊ, ¡ÈπÌ«Ú’ ÍæÊ, «ÚÙÒ∂Ù‰≈ÂÓ’ ÍæÊÕ
«¬È∑ª «ÂßȪ «Úæ⁄Ø∫ ‘∂’ ÍæÊ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± ˘ ‹≈ȉ «Úæ⁄ ’πfi È≈ ’πfi ÔØ◊ «ÁøÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª
«¬ß’Ò√ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± ÍÂ≈ ’È Á∂ Ò¬∆ ¡≈◊ÓÈ≈ÂÓ’ ÍÁÂ∆ (Inductive method) Á≈ √‘≈≈
ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ
¡√∆∫ «¬æÊ∂ ¿πÍØ’Â «ÂßÈØ∫ ‘∆ ÍæÊ ‹ª «ÁzÙ‡∆’؉ª Á≈ ¿πÒ∂÷ ’ª◊∂Õ
A. «¬«Â‘≈√’ ÍæÊ (Historical Path)-«¬√ Á∂ ¡Ë∆È √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± ˘ ÍÂ≈ ’È Á∂ Ò¬∆ ¡√∆∫
¿πÈ∑ª √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª Á∂ Ò∂÷ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’ª◊∂ «‹È∑ª ˘ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ÍzÚÂ’ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡√∆∫ «¬‘
Á∂÷‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’ª◊∂ «’ «¬È∑ª ÍzÚÂ’ª È∂ ¡≈͉∆ ⁄È≈Úª «Úæ⁄ «’È∑ª «Ú«Ù¡ª ˘ ’∂∫Á «ÏßÁ± Óß«È¡≈ ˛Õ
√ØØ«’È È∂ ¡≈͉∆ Íz«√æË «’Â≈Ï “Contemporary Sociological Theories” «Úæ⁄ Òæ◊Ì◊ A,@@@ ¿πÈ∑ª ÒØ’ª
Á∂ Ó‘æÂÚͱÈ ’ßÓª Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ˛ «‹È∑ª È∂ ¡≈Ëπ«È’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ ÔØ◊Á≈È «ÁæÂ≈ ˛Õ
‘≈Ï‚ Ï∂’ ¡Â∂ ˛∆ ¬∂ÒÓ Ï≈È∂√ È∂ ¡≈͉∆ «’Â≈Ï “Social Thought from Lore to Science” Á∂ ÁØ ◊zßʪ
«Úæ⁄ Òæ◊Ì◊ A,AGH Í∂‹ª «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â «¬«Â‘≈√ Á≈ ¿πÒ∂÷ ’∆Â≈ ˛Õ ¡≈Ëπ«È’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «Ú’≈√
«Úæ⁄ ⁄≈ √Ó≈‹Ù≈Â∆¡ª-¡≈◊√‡ ’≈√‡, ‘Ï‡ √Í∂È√, Áπ«÷Ó ¡Â∂ ÓÀ’√ Ú∂Ï Á∂ È≈Ó Úȉ ÔØ◊ ‘ÈÕ
«¬È∑ª Á≈ √Óª AIÚ∆∫ √Á∆ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ B@Ú∆∫ √Á∆ Á∂ Ùπ± Âæ’ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ Ùπ»¡≈Â∆ «Ú’≈√ Îzª√, «¬ß◊ÒÀ∫‚
¡Â∂ ‹ÓÈ∆ «Úæ⁄ ‘Ø«¬¡≈ «‹æÊ∂ «¬È∑ª «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ ’ßÓ ’∆Â≈Õ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ‘∂’ «ÚÁÚ≈È Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â ”Â∂
«Ú¡’Â∆◊ ÏΩ«Ë’ ÍzÌ≈Ú ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ¡√Ò «ÚÙ∂-Ú√± Á∂ «ÈË≈‰ «Úæ⁄ «¬È∑ª «ÚÁÚ≈Ȫ Á∂ «Ú⁄≈ª
ÂØ∫ ‹≈‰± ‘؉≈ ˜±∆ ˛ :
¡≈◊√ ’≈Ó‡ (AGIH-AHEG) √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «ÍÂ≈ ’‘∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈͉≈ «˜¡≈Á≈Â √Óª √Ó≈‹Ù≈√Â
˘ «¬’ «ÚÙ∂ Á∂ ±Í «Úæ⁄ √Ê≈«Í ’È «Úæ⁄ Ò◊≈«¬¡≈ È≈ «’ ¿π√ Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± ˘ Íz∆Ì≈«Ù ’È «Úæ⁄Õ ¿πÈ∑ª
Á≈ «ÚÙÚ≈√ √∆ «’ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¿πÍ-Úß‚ √ßÌÚ È‘∆∫ ˛, Á± Ì«Úæ÷ «Úæ⁄ ⁄≈‘∂ «¬‘ ˜±∆ ¡Â∂
√ßÌÚ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¡≈◊√ ’≈Ó‡ ÂØ∫ √≈˘ √Ó≈‹Ù≈√Â È≈Ò √Ïß«Ë «Ú«Ù¡ª Á∆ ’ج∆ √±⁄∆ ‹ª ¿πÍ-÷∂Â Íz≈ÍÂ
È‘∆∫ ‘πßÁ∂Õ ‹ÁØ∫ «’ ¡≈◊√‡ ’≈Ó‡ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¿πÍ÷∂Â «ÈË≈‰ ’È ÍzÂ∆ ¿πÁ≈√∆È √∆ «Î Ú∆ ¿πÈ∑ª È∂
√Ó≈‹Ù≈√Â ˘ ÍzÓπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ÁØ Ì≈Úª «Úæ⁄ Í∂Ù ’∆Â≈ ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 13