Page 9 - DSOC101_Fundamentals of Sociology-Punjabi

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ˛Õ ‚≈È Ó≈«‡ (Don Martindale) È∂ Áæ«√¡≈ ˛ «’ ‹∂’ ÓÈπæ÷ Íz«¥«Â’ È≈Ò Á≈Ù«È’ ˛ ª √ßÌÚ ÂΩ ”Â∂
¿π‘ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ Ú∆ ˛ «’™«’ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ¿π√ Á≈ √πÌ≈«Ú’ ¿πÁ∂Ù ˛Õ Ízß± √Ó≈‹ «Úæ⁄ «‘‰≈, √Ó≈«‹’
√ÏßË √Ê≈«Í ’È∂ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ Ì≈◊∆Á≈ Ï‰È È≈Ò «Ú¡’Â∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ È‘∆∫ ω ‹ªÁ≈
¡Â∂ ˜± «¬√ ◊æÒ Á∆ ˛ «’ «¬‘ √Ófi‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ «’ ¡√Ò «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â ’∆ ˛?
√Ó≈‹Ù≈√Â “√Ó≈‹” Á≈ ‘∆ «Ú«◊¡≈È ‹ª Ù≈√Â ˛Õ «¬√ È≈Ò √Ó≈‹ ‹ª √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈Á≈
˛Õ «¬√ ÈÚ∂∫ «Ú«◊¡≈È ˘ ‹ÈÓ Á∂‰ Á≈ ¿πÁ∂Ù Îzª√ Á∂ Íz«√æË «ÚÁÚ≈È ¡≈◊√‡È ’≈Ó‡∂ (Auguste Comte)
˘ ˛Õ ¡≈͉∂ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò∂ √øÈ AHHC «Úæ⁄ «¬√ ÈÚ∂∫ Ù≈√Â ˘ “√Ó≈‹Ù≈√Â”(Sociology) È≈Ó «ÁæÂ≈Õ «¬√∂
’≈È Âπ‘≈˘ “√Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ‹È’”Õ (Father of Sociology) «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Ùπ±¡≈Â∆ Ò∂÷’ª
«Úæ⁄Ø∫ ’≈Ó‡ Á∂ «¬Ò≈Ú≈ Áπ÷∆Ó, √Í∂È√ ¡Â∂ ÓÀ’√ Ú∂Ï Á∂ È≈Ó Ú∆ «ÚÙ∂Ù ±Í «Úæ⁄ Úȉ ÔØ◊ ‘ÈÕ «¬È∑ª √≈∂
«ÚÁÚ≈Ȫ Á∂ «Ú⁄≈ª Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «¬’ «ÚÙ∂ Á∂ ±Í «Úæ⁄ «Ú’≈√ ”⁄ ’≈Î∆ ÔØ◊Á≈È ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ¿πÂÍÂ∆ Á∂ Ó±Ò √±Âª ”Â∂ ⁄≈ȉ≈ Í≈™Á∂ ‘ج∂ «◊È√Ï◊ (Ginsberg) È∂ «Ò«÷¡≈ ‘À «’ Ó؇∂
ÂΩ ”Â∂ «¬‘ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ¿πÂÍÂ∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ, «¬«Â‘≈√, «Ú’≈√ Á∂ ‹À«Ú’∆
«√˪ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª √≈∂ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ √πË≈ Á∂ ¡ßÁØÒȪ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛ «‹È∑ª È∂ √Ó≈«‹’ «ÁÙ≈Úª
Á≈ √Ú∂÷‰ ’È≈ ˜±∆ √Ó«fi¡≈Õ √ÍæÙ‡ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈Â Á∆ ¿πÂÍÂ∆ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ, «¬«Â‘≈√,
«Ú’≈√ Á∂ ‹À«Ú’∆ «√˪ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ √πË≈ ¡ßÁØÒȪ Á≈ ÔØ◊ «‘≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆
¿πÂÍÂ∆ ¿πÈ∑ª ÔÂȪ Á≈ ÈÂ∆‹≈ ˛ «‹È∑ª È≈Ò √Ó≈«‹’ «◊¡≈È Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ «ÁÙ≈Úª «Úæ⁄ Í≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂
√Ó≈‹ ¡Ë≈ ˘ Òæ«Ì¡≈ «◊¡≈Õ
A.A √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡Ê ¡Â∂ Íz∆Ì≈Ù≈ (Meaning and Definition of Sociology)

Ù≈Ï«Á’ ¡Ê Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ «Ú⁄≈ ’È “Â∂ ¡√∆∫ Í≈™Á∂ ‘ª «’ √Ó≈‹Ù≈√Â ÁØ ÙÏÁª «Úæ⁄ «ÓÒ ’∂ Ï«‰¡≈ ˛
«‹È∑ª «Úæ⁄Ø∫ Í«‘Ò≈ ÙÏÁ “√ث١√” (Socius) ÒÀ«‡È Ì≈Ù≈ ÂØ∫ ¡Â∂ Á±√≈ ÙÏÁ “ÒØ◊√” (Logas) ◊∆’ ÂØ∫ «Ò¡≈
«◊¡≈ ˛Õ “√ث١√” Á≈ ¡Ê ˛-√Ó≈‹ ¡Â∂ “ÒØ◊√” Á≈ ¡Ê Ù≈√ÂÕ «¬√ Â∑ª “√Ó≈‹Ù≈√Â (Sociology) Á≈
Ù≈Ï«Á’ ¡Ê √Ó≈‹ Á≈ Ù≈√Â ‹ª √Ó≈‹ Á≈ «Ú«◊¡≈È ˛Õ ‹≈È √‡π¡‡ «ÓÒ È∂ “Sociology ” Á∂ √Ê≈È ”Â∂
“«¬ÊØÒ≈‹∆” (Ethology) ÙÏÁ ˘ ÍzÔπ’ ’È Á≈ √πfi≈¡ «ÁæÂ≈ ¡Â∂ «’‘≈ «’ “Sociology” ÁØ Úæ÷-Úæ÷ Ì≈Ù≈Úª
Á∆ «¬’ È≈‹≈«¬˜ √ßÂ≈È ˛, Ò∂«’È «˜¡≈Á≈Â «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ «ÓÒ Á∂ √πfi≈¡ ˘ È‘∆∫ Óß«È¡≈Õ AIÚ∆∫ √Á∆ Á∂
¿πÂ≈Á ÂØ∫ ‘Ï‡ √Í∂È√ (Herbert Spencer) È∂ √Ó≈‹ Á∂ ¥ÓÏæË ¡«Ë¡ÀÈ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ¡Â∂ ¡≈͉∆
Íπ√Â’ Á≈ È≈Ó “√ثٿπÒ≈‹∆” æ«÷¡≈Õ √ثٿπÒ≈‹∆ (Sociology) ÙÏÁ Á∆ ¿πÍØ’Â Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Âπ√∆ «Ò«÷¡≈
˛ «’ ÍzÂ∆’ª Á∆ √π«ÚË≈ ¡Â∂ √±⁄’Â≈ ¿πÈ∑ª Á∆ ¿πÂÍÂ∆ √ÏßË∆ √Ó∂∫ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚͱÈ ˛Õ √ÍæÙ‡ ˛ «’
Ù≈Ï«Á’ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡Ê √Ó≈‹ (√Ó≈«‹’ √Ïß˪) Á≈ «ÚÚ√Ê ¡Â∂ ’zÓÏæË „ß◊ È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ
’È Ú≈Ò∂ «Ú«◊¡≈È È≈Ò ˛Õ
‹ÁØ∫ ¡√∆∫ «¬√ ÍzÙÈ ”Â∂ «Ú⁄≈ ’Á∂ ‘ª «’ √Ó≈‹Ù≈√Â ’∆ ˛ ª Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ª
«Úæ⁄ «Ú«ÌßÈÂ≈ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ∆ ˛, Ò∂«’È «¬ßȪ ˜± ˛ «’ «˜¡≈Á≈Â √Ó≈‹Ù≈√Â∆ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ “√Ó≈‹
Á≈ «Ú«◊¡≈È” ÓßÈÁ∂ ‘ÈÕ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ¡Ê √ÍæÙ‡ ’È Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ Úæ÷-Úæ÷ «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ √Ó∂∫-√Ó∂∫
”Â∂ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’∆Â∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ Íz∆Ì≈Ù≈ ˘ ÍzÓπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ‘∂· «Ò÷∂ ⁄≈ Ì≈◊ª «Úæ⁄
Úß«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛:
A. √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈‹ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ±Í «Úæ⁄Õ
B. √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈«‹’ √Ïß˪ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ±Í «Úæ⁄Õ
C. √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó±‘ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ±Í «Úæ⁄Õ
D. √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈«‹’ ¡ßÂ: «’«¡≈Úª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ±Í «Úæ⁄Õ
‘π‰ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ‘∂’ ”Â∂ ¡√∆∫ «¬æÊ∂ «Ú⁄≈ ’ª◊∂Õ

A.A.A √Ó≈Ù≈√Â √Ó≈‹ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ±Í «Úæ⁄Õ
«◊«‚ß◊√, √ÓÈ, Ú≈‚ ¡≈«Á ’πfi ¡«‹‘∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ‘ج∂ ‘È «‹È∑ª È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «¬’ ¡«‹‘∂ «Ú«◊¡≈È
Á∂ ±Í «Úæ⁄ Íz∆Ì≈«Ù ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ‹Ø √Ó≈‹ Á≈ «¬’ √Ó◊z«‘ «¬’≈¬∆ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’ √’∂Õ

2 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY