Page 21 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ (i) √Ó≈«‹’ √Ê∂«Â’∆ (Social Statics) ¡Â∂ (ii) √Ó≈«‹’ ◊«Â’∆ (Social Dynamics)Õ «¬√∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¡√∆∫
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± ˘ ÁØ ÍzÓπæ÷ Ì≈◊ª «Úæ⁄ Úß«‚¡≈ √’Á∂ ‘ª ¡Â∂ «¬‘ Ú◊∆’È «’√∂ È≈ «’√∂ ±Í
«Úæ⁄ ‘Ø «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ Ú∆ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ≈ ˛Õ
(ii) √Ó≈«‹’ √ÊÀ«Â’∆ Á∂ ¡Ë∆È ’≈Ó‡ √Ó≈‹ Á∆ √ß√Ê≈Úª «‹Ú∂∫ «’ ¡≈«ÊÊ √ß√Ê≈, Í«Ú≈ ¡Â∂ ≈‹ ¡≈«Á Á∂
¡«Ë¡ÀÈ ˘ Ù≈«ÓÒ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ √ß√Ê≈Úª Á∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ïß˪ Á≈
¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÷πÁ ’≈Ó‡ «Ò÷Á∂ ‘È, ““√Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ √ÊÀ«Â’∆ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ¡Ë∆È √Ó≈‹ ÍzÏßË
Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ¡ß◊ª ˘ «’«¡≈ ¡Â∂ Íz«¥¡≈ Á∂ «ÈÔÓª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ””
«¬È∑ª Á≈ «Ú⁄≈ √∆ «’ √Ó≈‹ Á∂ ¡ß◊ª ˘ Í«‘Òª ÂØ∫ È‘∆∫ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈ «’™«’ ¿πÈ∑ª Á∆ ’ج∆ √πÂßÂ
‘Ø∫Á È‘∆∫ ‘πßÁ∆Õ ¿πÈ∑ª È∂ «¬’-Á±√∂ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‘∆ Á∂«÷¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬√ «√˪ ˘ ¿π‘ √ÚÌΩ«Ó’
¡ßÂ√ÏßË Á≈ «√˪ (Principle of Universal Social Inter-connection) ’«‘ßÁ∂ ‘È ¡Â∂ «¬‘ ¿πÈ∑ª Á∆ ÍÁÂ∆
Á≈ ÍzÓπæ÷ «Ú⁄≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
(iii) √Ó≈«‹’ ◊«Â’∆ (Social Dynamics)- ‹∂’ √ÊÀ«Â’∆ «Úæ⁄ √Ó≈‹ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ¡ß◊ª Á∂ ¡ßÂ√Ïß˪ Á≈
¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ª ◊«Â’∆ «Úæ⁄ √Ó≈‹ ˘ «¬’ √ßͱÈ «¬’≈¬∆ Á∂ ±Í «Úæ⁄ Á∂«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ «¬‘
ÍÂ≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ √Ó∂∫ Á∂ È≈Ò ¿πÈ∑ª Á≈ «Ú’≈√ ¡Â∂ Í«ÚÂÈ «’Ú∂∫ ‘Ø«¬¡≈Õ ’≈Ó‡ Á≈ «ÚÙÚ≈√ √∆ «’
¿π√ È∂ «¬‘ √Óæ«√¡≈ Á≈ ‘æÒ ’ «ÁæÂ≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á≈ «Ú⁄≈ √∆ «’ «Ú’≈√ ’πfi «ÈÙ«⁄ ÍæËª È≈Ò ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ
Úæ÷-Úæ÷ ÍæËª ÂØ∫ ◊π˜Á∂ √Ó∂∫ √Ó≈‹ ͱ‰ ÂΩ ”Â∂ ¡Â∂ Íz◊Â∆ ÚæÒ ÚæËÁ≈ ˛Õ
‘Ï‡ √Í∂∫√ (AHB@-AI@C)- √Í∂∫√ Á∆ Íπ√Â’ “ Principles of Sociology ” «ÂßÈ «‹ÒÁª «Úæ⁄ AHGG «Úæ⁄
Íz’≈«Ù ‘ج∆¡ª, «‹√ «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ «ÚÚ«√Ê „ß◊ È≈Ò «ÚÙÒ∂Ù‰ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¿π√ È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â
Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± ¡Â∂ ÷∂Â Á≈ «ÈË≈‰ ’≈Ó‡ Á∆ ¿πÓ∆Á ÍzÏßË „ß◊ È≈Ò ’∆Â≈ ˛Õ √Í∂∫√ Á∂ ¡Èπ√≈, √Ó≈‹Ù≈√Â
Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± Á∂ ¡Ë∆È Í«Ú≈, ≈‹È∆Â∆, ËÓ, √Ó≈«‹’ ’߇ØÒ ¡Â∂ ¿πÁÔØ◊ ‹ª ’ßÓ ¡≈«Á «ÚÙ∂ ¡≈™Á∂
‘ÈÕ «¬È∑ª Á∂ «¬Ò≈Ú≈ √Í∂∫√ È∂ √øÓÂ∆¡ª, √ÓπÁ≈«¬¡ª, «Ó‘ÈÂ-Úß‚, √Ó≈«‹’ «ÚÌ∂Á∆’È ¡Â∂ ÍæË∆’È,
◊≈¿π‰ Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡Â∂ ’Ò≈ ¡Â∂ √πßÁÂ≈ Ù≈√Â Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ˘ Ú∆ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± «Úæ⁄
Ù≈«ÓÒ ’∆Â≈ ˛Õ ¿π‘ √Ó≈‹ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Âæª Á∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ïß˪ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ Ú∆ ˜Ø «ÁßÁ∂ ‘È «‹√ ÂØ∫ «¬‘
ÍÂ≈ Òæ◊ √’∂ «’ «¬’≈¬∆¡ª «’√ Â∑ª È≈Ò √ßͱÈÂ≈ ˘ ÍzÌ≈«Ú ¡Â∂ ÂÏÁ∆Ò ’Á∆¡ª ‘È ¡Â∂ √ßͱÈÂ≈ Á∆
¿πÈ∑ª Á∂ ÍzÂ∆ ’∆ ÍzÂ∆«¥¡≈ Í∂Ù ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬È∑ª Á∂ Í≈√«ÍÃ’ ÍzÌ≈Úª ˘ √ÍæÙ‡ ’È Á∂ Ò¬∆ √Í∂∫√ È∂ ÔΩÈ
√ÏßË∆ Ó≈ÈÁß‚ª ¡Â∂ Í«Ú≈ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ √ß√Ê≈Úª ¡Â∂ ËÓ Á∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ïß˪ Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ˛Õ ¿π√
È∂ ÍÃØ«‘ ÍzÏßË ¡Â∂ ‘Ø √ß√Â‰ ÍzÏß˪ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á≈ Ú∆ √πfi≈¡ «ÁæÂ≈ ‘À «‹√ ÂØ∫ «¬‘ ÍÂ≈ ‘Ø √’∂ «’ «¬È∑ª Á∆
⁄È≈ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò≈ Í«ÚÂÈ ‘Ø ⁄È≈Úª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ˘ «’√ Â∑ª ÍzÌ≈«Ú ’Á≈ ˛Õ
√Í∂∫√ È∂ √ßͱÈ √Ó≈‹ ˘ √Ó≈‹Ù√Â∆ «ÚÙÒ∂Ù‰ Á∆ «¬’ «¬’≈¬∆ Óßȉ Á≈ Ú∆ √πfi≈¡ «ÁæÂ≈ ˛Õ ¿π√ È∂ Úæ÷-
Úæ÷ Â∑ª ¡Â∂ ÍæË Á∂ √Ó≈‹ª Á≈ ÂπÒÈ≈ÂÓ’ ¡«Ë¡ÀÈ ’È Á≈ Ú∆ √πfi≈¡ «ÁæÂ≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á≈ «Ú⁄≈ ‘À «’
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ «√˪ª ˘ Íz≈Í ’È Ò¬∆ Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈‹ª Á∆ ⁄È≈ ¡Â∂ ’ßÓª Á∂ Âæʪ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È≈
‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ Â∑ª ’≈Ó‡ È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «‹√ Â∑ª È≈Ò Úß‚ ’∆Â∆, ¿π√ Á∆ fiÒ’ ¡√∆∫ √Í∂∫√ Á∂ «Ú⁄≈ª
«Úæ⁄ Á∂÷ √’Á∂ ‘ªÕ
Áπ÷∆Ó (Durkheim, 1858-1917)- Áπ÷∆Ó È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± Á≈ «’Â∂ Ú∆ √ÍæÙ‡ Úȉ È‘∆∫ ’∆Â∆,
Í ¿π√ Á∆ Íπ√Â’ ‘Rules of Sociological Method’ ¡Â∂ ‘Ø ⁄È≈Úª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¡√∆∫ «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ ¿π√
¿π√ Á∂ «Ú⁄≈ª ÂØ∫ ‹≈‰± ’ √’Á∂ ‘ªÕ Áπ÷∆Ó È∂ √ÍæÙ‡ ±Í «Úæ⁄ «¬‘ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈
√ÏßË √Ó≈«‹’ √ß√Ê≈Úª ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Íz«¥¡≈Úª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ È≈Ò ˛Õ Áπ÷∆Ó È∂ “ Annee Sociologique” Ȫ
Á≈ Í«‘Òª √Ó≈‹Ù≈√Â∆ Íæ«Âz’≈ ˘ √æ ÷ø‚ª ¡Â∂ «¬’≈¬∆ ¿πÍ÷ø‚ª «Úæ⁄ Úß«‚¡≈ ‹Ø «’ √Ó≈‹Ù≈√Â «ÚÙ∂-Ú√±
√ÏøË∆ ¿π√ Á∂ «Ú⁄≈ª ˘ Í∂Ù ’Á∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª Á∂ ÍzÓπæ÷ ÷ø‚ «¬√ Â∑ª ‘È- A. √Ë≈‰ √Ó≈‹Ù≈√Â, B. ËÓ Á≈
√Ó≈‹Ù≈√Â, C. ’≈˘È ¡Â∂ ÈÀ«Â’Â≈ Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â «‹√ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ √ß◊·È, √Ó≈«‹’ √ß◊·È ¡Â∂
Í«Ú≈ ¡Â∂ «Ú¡≈‘ ¡≈«Á ¿πÍ÷ø‚ ¡≈™Á∂ ‘È, D. ˜πÓ Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â, E. ¡≈«Ê’ √Ó≈‹Ù≈√Â «‹√ «Úæ⁄
ÓπæÒª Á≈ Ó≈Í «ÚÚ‘≈«’ √Ó±‘ ¡≈«Á ¿πÍ÷ø‚ ¡≈™Á∂ ‘È, F. ‹Èª«’’∆, «¬√ Á∂ ¿πÍ÷ø‚ «Úæ⁄ È◊ ¡Â∂ «Íß‚
√ÓπÁ≈«¬ ¡≈™Á∂ ‘È, G. √πßÁÂ≈ Á≈ √Ó≈‹Ù≈√ÂÕ Áπ÷∆Ó È∂ AHIF «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «ÚÙ∂-Ú√± Á∆

14 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY