Page 327 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ¡Â∂ «ÚÚ‘≈ª È≈Ò «¬√ ¡Ê «Úæ⁄ Úæ÷ ‘È «’ ¿π‘ ¡≈Áª ¡Â∂ «ÚÚ‘≈ Â∆’∂ «’√∂ «Ú¡’Â∆ «ÚÙ∂Ù Á∂ È‘∆∫
ÏÒ«’ «¬’ √Ó≈‹ Á∂ √≈∂ ‹ª «˜¡≈Á≈Â ÓÀ∫Ïª Á∆¡ª √Ë≈‰ (common) ¡≈Áª ¡Â∂ «ÚÚ‘≈ Â∆’∂ ‘πßÁ∂
‘ÈÕ ÍÙ±¡ª ÚæÒØ∫ «√æ÷∂ ‘ج∂ «Ú‘≈ «Ú¡’Â∆◊ ‘πßÁ∂ ‘È, «¬√ Ò¬∆ ¿π√ Á∂ √ß√«¥Â∆ È‘∆∫ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈, «¬√ Á∂
¿πÒ‡ ÓÈπæ÷ Á∆ √ß√«¥Â∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ «ÚÚ‘≈ Â∆’∂ ‹ª ¡≈Áª “√Ó±«‘’ ¡≈Áª” (group habits) ‘πßÁ∆¡ª ‘È
«‹√ ˘ «’ ¡√∆∫ ‹È-∆Â∆ (folkways), ±Û∆ (mores) ‹ª ÍzÊ≈ (customs) ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª Á∆ ’ج∆ Ú∆
⁄∆‹ ÍÙ± √Ó≈‹ «Úæ⁄ È‘∆∫ «ÓÒÁ∆Õ «¬√ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫ ¡æ‹ Ú∆ «⁄ßͪ‹∆ ‹ª ϪÁ ¿π√∂ ÍæË ”Â∂ ‘È «‹√ ”Â∂ «’
¿π‘ √Ω √≈Ò Í«‘Òª √∆ Í ÓÈπæ÷ ¡æ‹ ¿π‘ È‘∆∫ ‹Ø Á√ √≈Ò Í«‘Òª √∆Õ «Èæ ÈÚ∂∫ „ß◊ È≈Ò Íz«’Â∆ Á≈ «Ú’≈√
ÓÈπæ÷ ‘∆ ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ’Á≈ Ú∆ ˛, ÓÈπæ÷ ‘∆ «√Î «¬’ √ß√«¥Â∆ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’È Ú≈Ò≈ Íz≈‰∆ ˛Õ Á±√∂
ÙÏÁª «Úæ⁄, √ß√«¥Â∆ ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ‘∆ ÍÀÁ≈ ‘πßÁ∆ ˛, ÓÈπæ÷ ÚæÒØ∫ ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ‘∆ √ß√«¥Â∆ Á≈ «ÈÓ≈‰
«Ú’≈√, ÍÃ∆√≈‹È ¡Â∂ «Ú√Â≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ
B. √ß√«¥Â∆ «Úæ⁄ √ß⁄≈« ‹ª ÏÁÒ ‘؉ Á≈ ◊π‰ Ù≈«ÓÒ ˛ (Culture has transmission quality)-√ß√«¥Â∆ ˘
’∂ÚÒ «√æ«÷¡≈ ‘∆ È‘∆∫ ‹≈ √’Á≈, √◊Ø∫ «¬√ «¬’ ÓÈπæ÷ ÂØ∫ Á±√∂ ÓÈπæ÷ Âæ’ ÎÀÒ≈«¬¡≈ ‹ª «¬’ Í∆Û∑∆ ÂØ∫ Á±√∆ Í∆Û∆
˘ ÏÁ«Ò¡≈ Ú∆ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «‹Ú∂∫ «’ ¿πµÍ ¿πÒ∂÷ ’∆Â≈ ‹≈ ¸æ«’¡≈ ˛, ÍÙ± Ú∆ Ï‘π ’πfi «√æ÷‰ Á∆ √ÓÊ≈ æ÷Á∂
‘È Í ¿πÈ∑ª Á∂ «¬È∑ª «√æ÷∂ ‘ج∂ «ÚÚ‘≈ª ¡Â∂ ¡ÈπÌÚª È≈Ò Á±√∂ ÍÙ± Ò≈Ì È‘∆∫ ¿π·≈ √’Á∂ «’™«’ «Ú⁄≈ª
¡Â∂ ¡ÈπÌÚª ˘ Á±√«¡ª Âæ’ Í‘πß⁄≈¿π‰ ‹ª ÎÀÒ≈¿π‰ Á∆ √ÓæÊ≈ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ È‘∆∫ ‘πßÁ∆Õ ÓÈπæ÷ ¡≈͉∆ Ì≈Ù≈ ¡Â∂
ÍzÂ∆’ª (Symbols) Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò «¬‘ ’ßÓ Úæ‚∆ ¡√≈È∆ È≈Ò ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¡≈͉∆ √ß√«¥Â∆ ˘ Á±√∂
ÒØ’ª «Úæ⁄ ÎÀÒ≈¡ «ÁßÁ≈ ˛ ‹ª «¬’ Í∆Û∑∆ ÂØ∫ Á±√∆ Í∆Û∑∆ ˘ ÏÁÒ «ÁßÁ≈ ˛Õ √ß√«¥Â∆ Á∂ «¬√ ◊π‰ Á≈ Ì≈Ú «¬‘
‘Ø«¬¡≈ «’ ÓÈπæ÷ ¡≈͉∆ «Í¤Ò∆¡ª Í∆Û∑∆¡ª Á∆¡ª «¥Â∆¡ª Á∂ ¡Ë≈ “Â∂ ¡≈͉≈ ÚÂÓ≈È ‹∆ÚÈ Â∆’≈ ¡øÌ
’Á≈ ˛ ¡Â∂ ‘∂’ Í∆Û∑∆ ˘ «Î ÂØ∫ √Ì ’πfi «√æ÷‰ ‹ª ⁄ÓÂ’≈ ’È≈ È‘∆∫ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ

¿πÁ≈‘‰ ‹∂’ «¬’ Í∆Û∑∆ ÏÀÒ ◊æ‚∆ Á≈ ⁄ÓÂ’≈ ’Á∆ ˛ ª Á±√∆ Í∆Û∑∆ ˘ «Î ÂØ∫ ÏÀÒ
◊æ‚∆ ω≈¿π‰ Á∂ Â∆«’¡ª ˘ È‘∆∫ «√æ÷‰≈ ÍÚ∂◊≈, ¿π‘ ¡≈͉∆ «Í¤Ò∆ Í∆Û∑∆ ÂØ∫
ÏÀÒ ◊æ‚∆ ω≈¿π‰ Á∂ Â∆«’¡ª ˘ «√æ÷ ÒÚ∂◊∆Õ

«¬√ Â∑ª Íz≈Í ¡ÈπÌÚª ¡Â∂ «◊¡≈Ȫ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÏÀÒ ◊æ‚∆ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ¿πµÈ „ß◊ Á∂ ¡≈¿π‰-‹≈‰ Á∂ √≈ËÈ
Á≈ ⁄ÓÂ’≈ ’È Á≈ ÔÂÈ ’∂◊∆, «‹√ Á∂ ÎÒ√±Í √≈¬∆’Ò ‹ª ∂ÒÚ∂ «¬ß‹‰ Á≈ ⁄ÓÂ’≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ √ÍæÙ‡
˛ «’ √ß√«¥Â∆ «Úæ⁄, √ß⁄≈« ¡Â∂ ÏÒ≈¡ ‘؉ Á∂ ◊π‰ Ù≈«ÓÒ ‘؉ Á∂ ’≈È ‘∆ √ß√«¥Â∆ Á≈ «Ú’≈√, «Ú√Ê≈,
ÍÃ∆√≈‹È ¡Â∂ Í«ÚÁÈ √ßÌÚ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ È≈Ò √ß√«¥Â∆ Á∆ «¬’ ‘Ø «ÚÙ∂ÙÂ≈ √ÍæÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ ¿π‘
«¬‘ «’ √ß√«¥Â∆ ¡≈͉∂ «Ú’≈√, «Ú√Ê≈ ¡Â∂ «ÈßÂÂ≈ Á∂ Ò¬∆ «’√∂ «¬’ «Ú¡’Â∆ ‹ª √Ó±‘ ”Â∂ «ÈÌ
È‘∆∫ «‘ßÁ∆ «’™«’ √ß√«¥Â∆ ’¬∆ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ¡ßÂ:«’«¡≈ ¡Â∂ «¬’ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Í∆Û∑∆¡ª Á∆¡ª «¥Â∆¡ª
(achievements) Á≈ ÎÒ ‘ßπÁ≈ ˛Õ
C. √ß√«’ÃÂ∆ ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «¬’ «ÚÙ∂Ù Â∑ª Á∆ ‘πßÁ∆ ˛ (Culture is distinctive in every separate society)-
‘∂’ √Ó≈‹ Á∆ ¡≈͉∆ «¬’ «ÚÙ∂Ù √ß√«¥Â∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ «¬√ Á≈ Óπæ÷ ’≈È «¬‘ ˛ «’ ‘∂’ √Ó≈‹ Á∆ Ìπ◊Ø«Ò’
¡Â∂ √Ó≈«‹’ Íz√«ÊÂ∆¡ª Ú∆ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ ‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ √ß√«¥Â∆ ͱÈ ÂΩ ”Â∂ √Ó≈«‹’ ⁄ÓÂ’≈ Á≈ ÈÂ∆‹≈
‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ ⁄ÓÂ’≈ ’È Á∆ ˜± ÓÈπæ÷∆-˜±ª Á∂ ’≈È ‘πßÁ∆ ˛Õ «¬‘ √Ó≈«‹’ ˜±ª ‘∂’ √Ó≈‹
«Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ ‘πßÁ∆¡ª ‘È, «¬√∂ ’≈È √ß√«¥Â∆ Á≈ ±Í ‹ª √Ú±Í Ú∆ ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡Òæ◊ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª
√ß√«’z«Â’ «Ú«ÌßÈÂ≈Úª Á≈ ÈÂ∆‹≈ «¬‘ ‘πßÁ≈ ‘À «’ «¬’ √Ó≈‹ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ «ÚÚ‘≈ª Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á±√∂
√Ó≈‹ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ «ÚÚ‘≈ª ÂØ∫ Í«‘Òª ‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬ßÈ≈ ‘∆ È‘∆∫ √ß√«¥Â∆ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ Âª ‘∆ ‘πßÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫
«’ ¿π√ √Ó∂∫ Á∂ «ÚÙ∂Ù «ÚÚ‘≈ª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª «ÚÙ∂Ù «ÚÚ‘≈ª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ √≈∂ √Ó≈‹ª
«Úæ⁄ «¬æ’Ø «‹‘∂ È‘∆∫ ‘πßÁ∂, «¬√ ’≈È √≈∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ √ß√«¥«Â’ Í«ÚÂÈ Á∆ «ÁÙ≈, ◊Â∆ ¡Â∂ ±Í Ú∆ «¬æ’Ø
«‹‘≈ È‘∆∫ ‘πßÁ∂ ¡Â∂ √ÍæÙ‡ ˛ «’ ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √ß√«¥Â∆ Á∆ «Ú«ÌßÈÂ≈ √πÌ≈«Ú’ ‘∆ ‘ÀÕ «Î Ú∆ √ß√«¥Â∆
Á∂ ’πfi Âæ √≈∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ «¬æ’Ø «‹‘∂ ‹ª √Ë≈‰ ‘πßÁ∂ ‘È, «‹È∑ª ˘ «’ Ùz∆ Óπ‚≈’ (Murdock) È∂ “√ß√«¥Â∆
Á≈ √Ë≈‰ ‘” (The Common Denominator of Culture) «’‘≈ ˛Õ”” √Ú Ùz∆ Ï∆Ò√ ¡Â∂ ‘≈¬∆‹ (Beals
and Hoijer) È∂ Ú∆ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ ““¿πµÍ ÂØ∫ Á∂÷‰ ÂØ∫ ¡«‹‘≈ Òæ◊Á≈ ˛ «’ «È¿»Ô≈’ ‹ª ÍÀ«√ ¡Â∂ ¡À√’∆ÓØ

320 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY