Page 332 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI
P. 332

«¬’≈¬∆ñI: √ø√«¥Â∆ Á≈ «◊¡≈È — √ø√«¥Â∆ ¡Â∂ √æ«Ì¡Â≈




            Á∂ ¥ÓÙ : ÚË≈¿π‰ Ú≈Ò≈ ¿πÍ≈Á≈È ‘È ¡Â∂ ¿π‘ ¡Ê «Úæ⁄ «’ √ß√«¥«Â’ Âæ (Cultural trait) √ß√«¥Â∆ Á∆   È؇
            √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∆ «¬’≈¬∆ ˛ ‹Ø «ÈøÂ «ÓÒ ’∂ «¬’ √ß√«¥Â∆-√ß’πÒ (culture complex) Á≈ «ÈÓ≈‰ ’Á∆ ˛Õ «¬‘
            √ß√«’zÂ∆ -√ß’πÒ √ß√«¥Â∆ Á∂ „ª⁄∂ «Úæ⁄ «¬’ «ÚÙ∂Ù „ß◊ È≈Ò ÓΩ‹»Á «‘ßÁ∂ ‘È «‹√ È≈Ò «¬’ √ß√«¥Â∆ ˘ «¬’
            «ÚÙ∂Ù ±Í ‹ª √Ú±Í Íz≈Í ‘πßÁ≈ ˛Õ √ß√«¥Â∆ ÂØ∫ «¬√ «ÚÙ∂Ù ±Í ˘ √ß√«¥Â∆-ÍzÂ∆Ó≈È (culture pattern) ’«‘ßÁ∂
            ‘ÈÕ «¬√ √ß√«¥Â∆-ÍzÂ∆Ó≈È Á≈ ¡Ê «¬’ Â∑ª Á∆ ‹∆ÚÈ «ÚË∆¡ª Á≈ ÎÀÒ≈¡ «¬’ «ÚÙ∂Ù ÷∂Â «Úæ⁄ Í≈«¬¡≈
            ‹ªÁ≈ ˛, «‹√ ˘ √ß√«¥«Â’ ÷∂Â (culture area) ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ √ß√«¥Â∆ Á∂ «¬È∑ª ¿πÍ≈Á≈Ȫ Á∆ «ÚÚ∂⁄È≈ ‘π‰
            ¡√∆∫ «Ú√Ê≈ͱÚ’ ’ª◊∂Õ

            √Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
            ÷≈Ò∆ Ê≈Úª ÌØ (Fill in the blanks) :
               A. √≈«‘Â’≈ª Á∂ Ò¬∆ √ß√«¥Â∆ ‹∆ÚÈ Á≈ .........¡Â∂ ’ØÓÒÂ≈ ˛Õ
               B. √ß√«¥Â∆ Íz«’Â∆ Á∆ Á∂‰ È‘∆∫ ÏÒ«’ ............ Á∆ Á∂‰ ˛Õ
               C. √ß√«¥Â∆ √Ó≈«‹’ ˜±ª Á∆ ͱÂ∆ Á∂ √≈ËÈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á≈ ..........˛Õ

            I.C  √ß√«¥Â∆ Âæ (Cultural Trait or Element)

            √ß√«¥Â∆ Á∂ ¡Ë∆È √≈∆¡ª ‹∆ÚÈ «ÚË∆¡ª (life-way) Á≈ √Ó≈Ú∂Ù ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ √ÍæÙ‡ ˛ «’ √ß√«¥Â∆ «Úæ⁄ ’¬∆
            «ÚË∆¡ª ‹ª Â∆’∂ Á≈ «¬’ √ßÂπ«Ò √ß◊·È ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬’-«¬’ «ÚË∆ √ß√«¥Â∆ Á∆  «¬’-«¬’ «¬’≈¬∆ ‹ª Âæ ˛Õ
            √ß√«¥Â∆ Á∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª ‹ª Âæª ˘ √ß√«¥«Â’ Âæ ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ √ß√«¥«Â’ Âæ ÌΩ«Â’ ¡Â∂ ◊À-ÌΩ«Â’
            (Material and non-material) ÁØÈØ∫ Â∑ª Á∂ ‘∆ ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫, «¬’ ÏÂÈ ‹ª «¬’ Ó∂‹ ‹ª «¬’ ’‘≈ÚÂ
            ‹ª «¬’ ‹È∆Â∆Õ «¬√ Â∑ª Á∂ ¡√ß«÷¡’ √ß√«¥«Â’ Âæª ˘ «ÓÒ≈ ’∂ √≈∂ √ß√«¥Â∆ „ª⁄∂ Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘πßÁ≈ ˛
            ¡Â∂ ¡√∆∫ ’«‘ √’Á∂ ‘ª «’ √≈∂ √ß√«¥«Â’ „ª⁄∂ Á∆ √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∆ «¬’≈¬∆ ˘ √ß√«¥«Â’ Âæ ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ «’√∂ Ú∆
            √ß√«¥Â∆ Á∂ «ÚÙÒ∂Ù‰ ¡Â∂ «È±Í‰ «Úæ⁄ «¬È∑ª «¬’≈¬∆¡ª ‹ª √ß√«¥«Â’ Âæª ˘ Í«‘Òª «¬’æ·≈ ’È≈ Ï‘πÂ
            ˜±∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ «’™«’ «¬√ Á∂ «ÏȪ √ß√«¥Â∆ Á∂ ¡Ë≈̱ Âæª ‹ª ¿πÍ≈Á≈Ȫ ˘ √Ó«fi¡≈ È‘∆∫ ‹≈ √’Á≈Õ
            ‘∂’ √ß√«¥«Â’ Âæ Á∆ √≈∆ √ß√«¥«Â’ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ «¬’ «ÈÙ«⁄ √Ê≈È ¡Â∂ ’ßÓ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Â∑ª ’ßÓ
            ¡≈¿π‰ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò «¬’ √ß√«¥«Â’ Âæ Á≈ ¡æ◊∂ ¡Â∂ Úß‚ ‹ª ‡π’Û≈ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈, «‹√ Â∑ª ÍÁ≈Ê ‹ª
            √»÷Ó Ì≈◊ ÍzÓ≈‰± ‘πßÁ≈ ˛ ‹Ø «Î Úß‚ È‘∆∫ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆, ¿π√∂ Â∑ª √ß√«¥«Â’ Âæ √≈∆ √ß√«¥«Â’ «ÚÚ√Ê≈ Á∆
            √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∆ ¿π‘ «¬’≈¬∆ ˛, «‹√ Á≈ ÓÈπæ÷-‹∆ÚÈ «Úæ⁄ ’ßÓ ¡≈¿π‰ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ¡Â∂ Úß‚ È‘∆∫ ‘Ø √’Á∆Õ
            Ùz∆ ‘≈ÏÒ (Hoebel) Á∂ ¡Èπ√≈ , ““ «¬’ √ß√«¥«Â’ Âæ «ÚÚ‘≈ Á≈ «¬’ Â∑ª ‹ª «¬√ Â∑ª Á∂ «ÚÚ‘≈ ÂØ∫ ÍÀÁ≈
            «¬’ ÌΩ«Â’ Ú√± ˛ «‹√ ˘ √ß√«¥«Â’ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∆ «¬’≈¬∆ Óø«È¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ”” Ùz∆ ‘Ù’≈«Ú‡√ È∂
            √ß√«¥«Â’ Âæ ˘ «¬’ √ß√«¥Â∆ «ÚÙ∂Ù «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∆ Í«‘⁄≈‰∆ ‹≈ √’‰ Ú≈Ò∆ «¬’≈¬∆ (the smallest identifiable
            unit in a given culture) «’‘≈ ˛, ¡Â∂ Ùz∆ ¥ØÏ È∂ «¬√ ˘ ““√ß√«¥Â∆ Á≈ «È¿±ÈÂÓ Í«Ì≈Ù≈ Âæ”” (minimum
            definable element of culture) Á∂ ±Í «Úæ⁄ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ˛Õ”” ¡Â∂ √ß÷∂Í «Úæ⁄ «’√∂ ’ßÓ «Úæ⁄ ¡≈ √’∂, «¬√
            Â∑ª Á∆ «¬’ √ß√«¥Â∆ Á∆ √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∆ «¬’≈¬∆ ˘ √ß√«¥«Â’ Âæ ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ
            Í Í«Ì≈Ù≈ ÂØ∫ √ß√«¥«Â’ Âæ Á≈ ‹Ø ¡«Â √Ò √Ú±Í Íz◊‡ ‘πßÁ≈ ˛, ¡√Ò «Úæ⁄ ¿π‘ «¬ßÈ≈ √Ò ‹ª «√æË≈ È‘∆∫
            ˛Õ √Ó◊z ±Í «Úæ⁄ ‹ª ’∂ÚÒ «¬’ ÷ø‚ «Úæ⁄ ‘∆ √ß√«¥Â∆ Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ «¬’≈¬∆¡ª «¬ßÈ∆¡ª «˜¡≈Á≈ ÿπÒ∆¡ª
            «ÓÒ∆¡ª «‘ßÁ∆¡ª ‘È ‹ª «¬È∑ª «Úæ⁄ «¬ßÈ≈ «˜¡≈Á≈ Í≈√«ÍÃ’ ÔØ◊Á≈È ¡Â∂ ¡ßÂ:«ÈÌÂ≈ ‘πßÁ∆ ˛ «’ √Ì ÂØ∫
            ¤Ø‡∆ «¬’≈¬∆ ˘ Í«‘Òª ¡Â∂ ÍÃ∆Ì≈«Ù ’È≈ «¬’ Â∑ª È≈Ò ¡√ßÌÚ È≈ √‘∆ «Î Ú∆ ¡Ω÷≈ ˜± ‘∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ
            ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «¬’ Ó’≈È ˘ ÒÀ Ò˙ «‹√ «Úæ⁄ «¬’ Í«Ú≈ «ÈÚ≈√ ’Á≈ ˛Õ «¬√ Á≈ ‘∂’ ’Ó≈ «¬√
            Ó’≈È Á∆ «¬’-«¬’ «¬’≈¬∆ ˛ ª ’∆ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ‘∂’ ’Ó≈ «¬’ √ß√«¥«Â’ Âæ ˛? «¬√ ÍzÙÈ Á≈ ¿πµÂ √πæfi‰
            ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ Á±√∂ ÍzÙÈ √≈˘ Íz∂Ù≈È ’ √’Á∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫, «¬È∑ª ’Ó«¡ª «Úæ⁄ «¬’ ’Ó≈ √Ω‰ Á≈ ’Ó≈ ‘À «‹√
            Á∂ ÁØ ÏÀµ‚, «¬’-ÁØ ‡∂ÏÒ, «’Â≈Ϫ, «¬’ ÿÛ∆, «¬’-ÁØ ‡∂ÏÒ ÒÀ∫Í, ⁄≈Á, «√‘≈‰≈, ◊æÁ≈, Á∆ ¡≈«Á «’ßÈ∆¡ª
            ‘∆ «¬’≈¬∆¡ª ÓΩ‹±Á ‘ÈÕ ‹∂’ ¡√∆∫ ¿π√ √Ω‰ Á∂ ’Ó∂ ˘ «¬’ √ß√«¥«Â’ Âæ ÓßÈÁ∂ ‘È Âª ¿π√ Á∂ ¡ßÁ «¬‘
            √Ì Ó∂‹, «√‘≈‰≈, ÒÀ∫Í, Á∆, ⁄≈Á, «’Â≈Ϫ, ÿÛ∆ ¡≈«Á Ú∆ ª «¬’ √ß√«¥«Â’ Âæ ‘ÈÕ ’∂ÚÒ «¬ßÈ≈ ‘∆





                                LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY                                                325
   327   328   329   330   331   332   333   334   335   336   337