Page 333 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI
P. 333
√Ó≈‹Ù≈√ Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ
È؇ È‘∆∫, «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ‘∂’ «¬’≈¬∆ «Úæ⁄ Ú∆ ’¬∆ ‘Ø «¬’≈¬∆¡ª Á≈ √Ó≈Ú∂Ù ‘Ø √’Á≈ ˛ «‹Ú∂∫, ÏÀµ‚ «Úæ⁄ Òæ’Û∆ Á∂
’¬∆ ‡π’Û∂, «’æÒ, Í∂⁄ (screw), ÈÚ≈Û ¡≈«ÁÕ ¡√Ò «Úæ⁄ «¬‘ √Ì Ú∆ «¬’-«¬’ «¬’≈¬∆¡ª ‹ª √ß√«¥«Â’ ÂæÂ
‘È ‹Ø ÓÈπæ÷ Á∂ «’√∂ È≈ «’√∂ ’ßÓ «Úæ⁄ ¡≈™Á∂ ‘È, Ízß± «¬È∑ª ¡æ◊∂ ¡Â∂ Úß‚ √ßÌÚ È‘∆∫Õ «‹Ú∂∫ «’æÒ ‹ª Í∂⁄ Á∂ ÁØ
‡π’Û∂ ’ Á∂‰ ”Â∂ «Î ¿π√ È≈Ò «’æÒ ‹ª Í∂⁄ Á≈ ’ßÓ È‘∆∫ «Ò¡≈ ‹≈ √’∂◊≈, ¿π√∂ Â∑ª ÏÀµ‚ ˘ ÁØ-⁄≈ ‡π’«Û¡ª
«Úæ⁄ ’æ‡ Á∂‰ È≈Ò «Î ¿π‘ ÏÀµ‚ Á≈ ’ßÓ È‘∆∫ Á∂Ú∂◊≈Õ ÿÛ∆ «Úæ⁄ Ú∆ ’¬∆ Íπ‹∂ ‘È, ¿π‘ √≈∆ ÿÛ∆ Á∆ «¬’-«¬’
«¬’≈¬∆ ‘È Í ¿πÈ∑ª ˘ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ æ÷‰ È≈Ò ÿÛ∆ Á∆ ¿πÍÔØ◊Â≈ √≈˘ È‘∆∫ «ÓÒ∂◊∆-¿π‘ √Ì «¬’æ·∂ «ÓÒ ’∂
‘∆ ÿÛ∆ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿π√ Â∑ª Á∆ «È«Ó ÿÛ∆ ˘ «¬’ «ÈÙ«⁄ ’ßÓ «Úæ⁄ «Ò¡≈™Á∆ ˛ ¡Â∂
√ÍæÙ‡ ˛ «’ ÓÈπæ÷ Á∂ «’√∂ ’ßÓ «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ¡æ◊∂ Úß‚ È≈ ‘Ø √’‰ Ú≈Ò∆ √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∆ «¬’≈¬∆ ˘
√ß√«¥«Â’ Âæ ’Á∂ ‘ÈÕ
√ß√«¥«Â’ Âæ Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª-√ß√«¥«Â’ Âæ Á∆¡ª «ÂßÈ Óπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á≈ ¿πÒ∂÷ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹Ø ‘∂·
«Ò÷∂ ‘È :
A. ‘∂’ √ß√«¥«Â’ Âæ Á≈ ¿π√ Á∆ ÍÀÁ≈Ú≈ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬’ «¬«Â‘≈√ ˛, ⁄≈‘∂ ¿π‘ «¬«Â‘≈√ ¤Ø‡≈ ‘ØÚ∂
‹ª Úæ‚≈Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ÿÛ∆ Á≈ ⁄ÓÂ’≈ «’√ È∂ ¡Â∂ ’ÁØ∫ ’∆Â≈, Í«‘Òª Á∆ √±‹
ÿÛ∆ ÂØ∫ ¡≈Ëπ«È’ ÷πÁ-«’«¡≈Ù∆Ò ‹ª ¡≈͉∂ ¡≈Í ⁄æÒ‰ Ú≈Ò∆ (automatic) ÿÛ∆ Á≈ ¥Ó-«Ú’≈√
«’Ú∂∫ ‘Ø«¬¡≈ ¡≈«Á Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬’ «¬«Â‘≈√ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª «¬’ «ÚÙ∂Ù Â∑ª Á∂ «ÚÙÚ≈√ Á≈ ‹ª «’√∂
ÍÙ± ‹ª ÍΩÁ∂ ˘ ‡Ø‡Ó (totem) Á∂ ±Í «Úæ⁄ √Ú∆’≈ ’È Á≈ «¬’ «¬«Â‘≈√ Òæ«Ì¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
B. √ß√«¥«Â’ ÂæÂ, √ß√«¥Â∆ Á∆ Â∑ª, √«Ê È‘∆∫ ‘πßÁ≈, ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ¿π√ Á∆ «¬’ ÚȉÔØ◊ «ÚÙ∂ÙÂ≈
˛Õ √ß√«¥«Â’ ÂæÂ, √ß√«¥Â∆ «Ú¡’Â∆ (¡Â∂ ‹Ø ÒØ’ √ß√«¥«Â’ Âæ Á∂ ¡«Ë’≈∆ ‘πßÁ∂ ‘È ‹ª ¿πÈ∑ª ˘
’ßÓ «Úæ⁄ «Ò¡≈™Á∂ ‘È) «‹Ú∂∫-«‹Ú∂∫ «¬’ √Ê≈È ÂØ∫ Á±√∂ √Ê≈È ˘ ÎÀÒÁ∂ ‘È ‹ª Á±√∂ ÒØ’ª Á∂ √ßÍ’
«Úæ⁄ ¡≈™Á∂ ‘È, ¿πÚ∂∫-¿πÚ∂∫ √ß√«¥«Â’ Âæ Ú∆ ÎÀÒÁ∂ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ «¬’ √ß√«¥Â∆ √Ó±‘ Á±√∂ √ß√«¥Â∆
√Ó±‘ È≈Ò «ÓÒÁ≈ ˛, Â≈ √ß√«¥«Â’ Âæª Á≈ ¡Á≈È-ÍzÁ≈È ‘πßÁ≈ ˛Õ ¡≈Ëπ«È’ Ôπæ◊ «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ ‹≈‰
¡Â∂ √ß⁄≈ Á∂ √≈ËȪ «Úæ⁄ ÚË∂∂ ¿πµÈÂ∆ ‘؉ Á∂ ÎÒ√±Í √ß√«¥«Â’ Âæª Á∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ‘Ø Ú∆ ÚæË
◊¬∆ ˛Õ ‘π‰ ª ’¬∆ ‹È‹≈Â∆¡ª (tribes) Á∂ √ß√«¥«Â’ Âæ √æ«Ì¡Â≈ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ Ú∆ Â∂˜∆ È≈Ò
ÎÀÒÁ∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘È ¡Â∂ Ï‘π √≈∆¡ª ÎÀÒ Ú∆ ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ √ß√«¥«Â’ Âæ Á∆ «¬‘ «ÚÙ∂ÙÂ≈
¡ß Âæ √ß√«¥«Â’ Í«ÚÂÈ Á≈ «¬’ ’≈È Ï‰ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ √ß√«¥Â∆ Á∂ „ª⁄∂ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ
Ú∆ «Ò¡≈™Á∆ ˛Õ
C. √ß√«¥«Â’ Âæª «Úæ⁄ Í«‘Òª-Í«‘Òª ‹ª «¬’æ·∂ «‘‰ Á∆ Íz«ÚÂ∆ È‘∆∫ ‘πßÁ∆, ¿π‘ ÎπæÒª Á∂ ◊πÒÁ√Â∂
Á∆ Â∑ª «¬’æ·∂ ÿπæÒ «ÓÒ ’∂ «‘ßÁ∂ ‘È, «’™«’ ’ج∆ Ú∆ Âæ «¬’æÒ≈ √Ê≈¬∆ È‘∆∫ «‘ √’Á≈Õ ¿πÁ≈‘‰
Á∂ ÂΩ ”Â∂ ÿÛ∆ «¬’ √ß√«¥«Â’ Âæ ˛ Í √≈∂ ÓÈπæ÷∆ ˜±Âª Á∆ ͱÂ∆ ’∂ÚÒ ÿÛ∆ ÂØ∫ È‘∆∫ ‘Ø √’Á∆,
«¬√ Á∂ Ò¬∆ ‘Ø ’¬∆ √ß√«¥«Â’ Âæª Á∆¡ª ˜±Âª Á∆ ͱÂ∆ ’Á∂ ‘ÈÕ ‹∂’ ’∂ÚÒ ÿÛ∆ ˘ ‘∆
«Ò¡≈ ‹≈Ú∂ ª Ú∆ ¡√∆∫ «¬‘∆ Á∂÷ª◊∂ «’ ÿÛ∆ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Íπ«˜¡ª Á≈ «¬’≈¬∆¡ª «Úæ⁄ «¬’ ÒÛ∆ ‹ª
√ß◊·È ˛, √≈∂ Íπ«˜¡ª ˘ «¬’ ¥Ó «Úæ⁄ Ò◊≈«¬¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛, È‘∆∫ ª ÿÛ∆ È‘∆∫ ⁄æÒ∂◊∆Õ
’ج∆ Ú∆ Íπ˜≈ «¬æË-¿πµË ‘Ø ‹≈‰ È≈Ò ÿÛ∆ Ï∂’≈ ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆Õ «¬√ ¡Ê «Úæ⁄ Ú∆ √ß√«¥«Â’ Âæª
«Úæ⁄ «¬’æ·∂ «‘‰ Á∆ Íz«ÚÂ∆ È‘∆∫ ‘πßÁ∆ ˛Õ
√ß√«¥«Â’ Âæª Á≈ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ȫ Ó‘æÂÚ «¬‘ ˛ «’ «¬È∑ª Âæª ˘ √Ófi∂ «ÏÈ≈ «’√∂ Ú∆ √ß√«¥Â∆ ˘ Í±È ÂΩ
”Â∂ √Ófi‰≈ √ßÌÚ È‘∆∫ ˛Õ «’√∂ Ú∆ √ß√«¥Â∆ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ, «ÚÙÒ∂Ù‰ ¡Â∂ «È±Í‰ «Úæ⁄ «¬‘ √ß√«¥«Â’ ÂæÂ
¿π‘ Í«‘Ò≈ ⁄‰ ‹ª ¡Ë≈ ‘È «‹È∑ª ”Â∂ √≈∆ √ß√«¥«Â’ „ª⁄≈ «ÈÌ æ÷Á≈ ˛Õ √ÚÙz∆ «◊ÎØ‚ ¡Â∂ ’ØzÏ
(Gifford and kroeber) È∂ √ß√«¥Â∆ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ √ß√«¥«Â’ Âæ √ÏßË∆ ÍzÙÈ≈ÚÒ∆ (a trait question list)
Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò ’∆Â≈ √∆Õ ¿π√∂ Â∑ª √ÚÙz∆ ∂ (Ray), «’ÒÓ∂’ ¡≈«Á È∂ Ú∆ √ß√«¥«Â’ Âæª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ
”Â∂ «˜¡≈Á≈ ˜Ø «ÁæÂ≈ ˛Õ «¬È∑ª Âæª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ È≈Ò «¬’ ‘Ø Ò≈Ì «¬‘ ‘πßÁ≈ ˛ «’ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÁØ ‹ª
«˜¡≈Á≈ √ß√«¥Â∆¡ª Á≈ ÂπÒÈ≈ÂÓ’ ¡«Ë¡ÀÈ √ßÌÚ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ Ùz∆ ‡≈«¬Ò (Tylor) È∂ «¬√∂ ¡Ë≈ Úæ÷-Úæ÷
√ß√«¥Â∆¡ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ √∆Õ ¿π√∂ Â∑ª Ùz∆ ÏØ¡≈√ (Boas) È∂ ¡«Ë¡ÀÈ ’È Á∂ Ò¬∆ «’ Íπ≈‰∆¡ª ’Ê≈Úª
(mythology) Á≈ ’∆ ÍzÌ≈Ú ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ Á∂ Â∆«’¡ª ”Â∂ ÍÀ∫Á≈ ˛, Úæ÷-Úæ÷ √ß√«¥Â∆¡ª Á∂ √ß√«¥«Â’ Âæª ˘
ÂπÒÈ≈ÂÓ’ „ß◊ È≈Ò Í∂Ù ’∆Â≈ ˛Õ ’πfi Ú∆ ‘ØÚ∂, ¡«Ë¡ÀÈ ’ßÓ «Úæ⁄ «¬È∑ª Á∂ ÍzÔØ◊ ’È Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √≈ÚË≈È∆
326 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY