Page 329 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ¡≈ÁÙ «¬√ Ò¬∆ Ú∆ ˛ «’ «¬‘ «ÚÚ‘≈ ÍzÂ∆Ó≈È «’√∂ «Ú¡’Â∆ Á≈ «ÚÚ‘≈ È‘∆∫ ‘À, ÏÒ«’ √≈∂ √Ó±‘ Á≈
«ÚÚ‘≈ ˛Õ «¬√∂ ’≈È «¬‘ «ÚÚ‘≈ ¡≈ÁÙ «ÚÚ‘≈ ‘ÈÕ «¬È∑ª ˘ Óßȉ È≈Ò √Ó≈‹ ‹ª √Ó±‘ È≈Ò ÷πÙ∆ Íz≈ÍÂ
‘πßÁ∆ ‘À ¡Â∂ È≈ Óßȉ È≈Ò «ÈßÁ≈ «ÓÒÁ∆ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «¬È∑ª ¡≈ÁÙ √ß√«¥«Â’ ÍzÂ∆Ó≈Ȫ È≈Ò √Ïß«Ë √Ó±«‘’
¡«ÌÓÂ∆¡ª (group sanctions) Á∂ Ï≈∂ ’πfi √π⁄∂ «‘ßÁ≈ ˛Õ
F. √ß√«¥Â∆ ÓÈπæ÷∆-˜±ª Á∆ ͱÂ∆ ’Á∆ ˛ (Culture satisfies human wants)-ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √ß√«¥Â∆
Á∂ ’πfi «ÚÙ∂Ù ’ßÓ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ¿π‘ ÓÈπæ÷ Á∆ Íz≈‰∆Ù≈√Â∆ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÁØȪ Â∑ª Á∆¡ª ˜±ª Á∆ ͱÂ∆ Á∂ √≈ËÈ
«¬’æ·∂ ’Á∆ ˛Õ «’√∂ √ß√«¥Â∆ ‹ª √ß√«¥«Â’ Âæ ‹ª ÍzÂ∆Ó≈È Á∆ «ÈßÂÂ≈ «¬√∂ ◊æÒ ”Â∂ «ÈÌ ‘πßÁ∆ ˛ «’
¿π√ «Úæ⁄ √∆«’ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ˜±ª Á∆ ͱÂ∆ ’È Á∆ √ÓæÊ≈ ˛ ‹ª È‘∆∫? «‹√ Â∑ª «Ú¡’Â∆◊ ¡≈ÁÂ
(individual habit) ª ‘∆ ω∆ «‘ßÁ∆ ˛, ‹ÁØ∫ «’ ¿π√ È≈Ò «Ú¡’Â∆ Á∆ √π⁄∂ ‹ª ¡⁄∂ «¬æ¤≈ ‹ª Íz∂‰≈ (drive)
Á∆ Í»Â∆ ‘πßÁ∆ ˛, ¿π√∂ Â∑ª √ß√«¥Â∆ Á∆ √Ó±«‘’ ¡≈Áª «Úæ⁄ Ú∆ √Ó±‘ Á∆¡ª ˜±Â≈ Á∆ ͱÂ∆ ’È Á≈ ◊π‰
‘πßÁ≈ ˛Õ √ßͱÈ √ß√«¥Â∆ Âæ’ Á∆ √Ó≈ÍÂ∆ ‘Ø √’Á∆ ˛ ‹∂’ ¿π‘ «ÈßÂ ¡≈͉∂ √Ó≈‹ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ Ó‘æÂÚͱÈ
√∆«’, Ó≈È«√’ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ˜±ª Á∆ ͱÂ∆ ’È «Úæ⁄ ¡√ÎÒ ‘∂Õ ¡√Ò «Úæ⁄ «¬’ √ß√«¥Â∆ Á∂ ¡Ë∆È
’¬∆ Ì≈◊ ¡Â∂ ¿πµÍ Ì≈◊ ‘πßÁ∂ ‘È ‹Ø «’ √≈∆ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ √ß◊«·Â ‘πßÁ∂ ‘È ‹Á «’ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ‘∂’
Ì≈◊ Á≈ «¬’ «ÚÙ∂Ù √Ú±Í ‘πßÁ≈ ˛ «‹Ú∂∫ «’ «¬’ «’ÙÂ∆ ‹ª ÏÂÈ, «‘’ Ó±Â∆ ‹ª «¬’ ÍzÊ≈ Á≈ «¬’ √Ú±Í
‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄Ø∫ ‘∂’ Á≈ √≈≈ ‹∆ÚÈ «ÚË∆ «Úæ⁄ ‹ª √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ ’ج∆ È≈ ’ج∆ ’ßÓ ‘πßÁ≈ ‘∆ ˛, «¬‘
«Ú¡Ê «Úæ⁄ ‘∆ È‘∆∫ ω∂ «‘ßÁ∂Õ «¬È∑ª √≈«¡ª Ì≈◊ª ¡Â∂ ¿πµÍ Ì≈◊ª «Úæ⁄ ‹Ø Í≈√«ÍÃ’ √ÏßË ¡Â∂ ÍzÌ≈Ú ‘πßÁ≈
˛ ¿πÈ∑ª Á∂ √≈∂ ÔØ◊ È≈Ò ‘∆ √ß√«¥Â∆ Á∂ „ª⁄∂ Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ‘∂’ Ì≈◊ Á∆ √≈∆ √ß√«¥«Â’ «ÚÚ√Ê≈
«Úæ⁄ ‹Ø ÔØ◊Á≈È (contribution) ‘πßÁ≈ ˛ ¿π√ ˘ ¿π√ Ì≈◊ Á≈ ’ßÓ (function) ’«‘ßÁ∂ ‘È, ‹Ø ¿πÈ∑ª Á∂ √Ú±Í (form)
ÂØ∫ Í«‘Òª ‘πßÁ∂ ˛Õ «¬√ Â∑ª «¬’ «’ÙÂ∆, «‹√ Á≈ «’ √Ú±Í «⁄æÂª ÚæÒØ∫ Íz◊‡ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ’πfi ’ßÓª ˘
Ú∆ ’Á∆ ˛ «‹Ú∂∫, ¡≈¿π‰ ‹≈‰ Á∂ √≈ËÈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ‹ª Ó¤Ò∆ ÎÛ‰ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ’ßÓ ’Á∆ ˛Õ
¿π√∂ Â∑ª Ï≈‘∆ ÂΩ ”Â∂, «¬’ √ß√«¥Â∆ Á∆ «¬’ ÍzÊ≈ «ÚÙ∂Ù √≈‚∂ Ò¬∆ ¡Ê‘∆‰ ¡Â∂ ¡ÈØ÷∆ ÍzÂ∆ ‘Ø √’Á∆ ˛
Í ‹∂’ √≈∂ √ß√«¥«Â’ „ª⁄∂ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¿π√ ÍzÊ≈ Á∂ ’ßÓª Á∆ ¡√∆∫ √≈ÚË≈È∆ È≈Ò «ÚÚ∂⁄È≈ ’∆¬∂ ª ¿π√∂
ÍzÊ≈ Á≈ «Ú«◊¡≈«È’ ¡Ê √ÍæÙ‡ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ «Î «¬‘ «¬’ ¡ÈØ÷∆ ¡Â∂ Ï∂Âπ’∆ ÍzÊ≈ È≈ «‘ ’∂ √Ó≈«‹’ ÂΩ ”Â∂
«¬’ √≈∂ ’ßÓª ˘ ’È Ú≈Ò∆ ÍzÂ∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ «¬√ Â∑ª √ß√«¥Â∆ Á∂ ¡Ë∆È ‘∂’ «¬’≈¬∆ Á≈ «¬’ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ
¡Â∂ ’ßÓ ‘πßÁ≈ ˛ ‹Ø «’ √≈∆ √ß√«¥«Â’ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ √«ÊÂ≈ ¡Â∂ «ÈßÂÂ≈ ˘ ω≈¬∂ æ÷‰ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ‘πßÁ≈
˛Õ ‘∂’ Á∂ «ÏȪ √≈«¡ª Á∆ ‘Ø∫Á (existence) ¡√ßÌÚ ˛ ¡Â∂ √≈«¡ª Á∂ «ÏȪ ‘∂’ ¡Ê‘∆‰ Ú∆ ˛, «‹√ Â∑ª
√∆ Á∂ ‘∂’ ¡ß◊ Á≈ √≈∂ √∆ ˘ «‹¿»∫Á≈ æ÷‰ «Úæ⁄ Ó‘æÂÚͱÈ ÔØ◊Á≈È ‘πßÁ≈ ˛, ¿π√∂ Â∑ª ‘∂’ ÍzÊ≈ ‹ª
‘∂’ √ß√Ê≈ Á≈ √≈∆ √ß√«¥«Â’ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ ‹∆ÚÈ «ÚË∆ ˘ ’≈«¬Ó æ÷‰ «Úæ⁄ Ó‘æÂÚͱÈ ÔØ◊Á≈È ‘Ø«¬¡≈
’Á≈ ˛Õ √ß√«¥Â∆ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ ’ßÓÚ≈Á∆¡ª (functionalists) È∂, «‹√ «Úæ⁄ √Ú Ùz∆ À‚«’ÒÎ-Ïz≈¿πÈ
(Radcliffe-Brown) ¡Â∂ ÓÀÒ∆ÈØÚ√’∆ (Malinowski) Á≈ È≈Ó «ÚÙ∂Ù ÚȉÔØ◊ ˛, √ß√«¥Â∆ Á∂ «¬√ ’ßÓ≈ÂÓ’
(Functional) Íæ÷ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ˛Õ””
G. √ß√«¥Â∆ «Úæ⁄ ¡Èπ’±ÒÈ ’È Á≈ ◊π‰ ‘πßÁ≈ ˛ (Culture has adaptive quality)-√ß√«¥Â∆ Á∆ «¬√ «ÚÙ∂ÙÂ≈
‹ª ◊π‰ Á∂ ÁØ √ÍæÙ‡ Í«‘Ò± ‘È-Í«‘Ò≈ ª «¬‘ «’ √ß√«¥Â∆ ‹Û∑ ¡Â∂ √«Ê È‘∆∫ ‘πßÁ∆, ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ¿π√ Á∆
«¬’ Ó‘æÂÚÍ»È «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛ ¡Â∂ Á±√≈ «¬‘ «’ «¬√ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ‹ª √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ √ß√«¥Â∆ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂
Í«ÚÂȪ Á∂ ÎÒ√±Í «¬√ Á≈ ¡Èπ’±ÒÈ Ï≈‘∆ Ù’Â∆¡ª È≈Ò ‘πßÁ≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª Á∂ ¡Èπ’±ÒÈ «Úæ⁄
√ß√«¥Â∆ Á≈ Ìπ◊Ø«Ò’ Ú≈Â≈ÚÈ È≈Ò ¡Èπ’±ÒÈ «ÚÙ∂Ù ±Í È≈Ò ÚȉÔØ◊ ¡Â∂ Ó‘æÂÚͱÈ ˛Õ «¬’ ‹ß◊Ò
«Úæ⁄ «‘‰ Ú≈Ò≈ √ÓπÁ≈«¬ ¡≈͉∆ √ß√«¥«Â’ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ ¡Èπ’±ÒÈ ‹ß◊Ò Á∆¡ª Íz√«ÊÂ∆¡ª È≈Ò ’Á≈ ˛ ‹ª
‡πß‚Û≈ «ÈÚ≈√∆¡ª Á∆ √ß√«¥Â∆ ¿πµÊ∂ Á∂ ÏÎ∆Ò∂ Ú≈Â≈ÚÈ Á∂ ¡Èπ’±Ò ‘πßÁ∆ ˛ Í «¬√ Á≈ «¬‘ ÓÂÒÏ ’Á∂ È‘∆∫
˛ «’ Ìπ◊Ø«Ò’ Ú≈Â≈ÚÈ √ß√«¥Â∆ ˘ «ÈÙ«⁄ ’Á≈ ˛, «¬√ Á≈ Ì≈Ú ’∂ÚÒ «¬ßÈ≈ ‘∆ ˛ «’ Ìπ◊Ø«Ò’ Ú≈Â≈ÚÈ
√ß√«¥Â∆ «Ú’≈√ Á∆¡ª ‘æÁª ˘ «ÈÙ«⁄ ’Á≈ ˛ «‹√ Á∂ ¡æ◊∂ «¬’ «ÈÙ«⁄ √ß√«¥«Â’ ÍæË Á∂ ÒØ’ È‘∆∫ ‹≈
√’Á∂Õ ÏÎ È≈Ò „«’¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‡ßπ‚Û≈ ÍzÁ∂Ù Á∂ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ÍzÂ∆’±Ò Ìπ◊Ø«Ò’ Ú≈Â≈ÚÈ «Úæ⁄ ¡Ó∆’≈ Ú◊∆
√ß√«¥Â∆ Á≈ «Ú’≈√ √ßÌÚ È‘∆∫Õ Ìπ◊Ø«Ò’ Ú≈Â≈ÚÈ ¿πÈ∑ª ’æ⁄∂ Ó≈Òª ˘ ÍzÁ≈È ’Á≈ ˛, «‹È∑ª È≈Ò √ß√«¥Â∆ Á∂
«ÈÓ≈‰ ’ßÓ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒÁ∆ ˛ Í «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ ˜±∆ ’æ⁄∂ Ó≈Ò ˘ ÍzÁ≈È ’È≈ ˛ Í ¿π√ ’æ⁄∂ Ó≈Ò
«Úæ⁄ √ß√«¥Â∆ Á∆ fiΩ∫ÍÛ∆ ω∂◊∆ ‹ª Ó«‘Ò, «¬√ ˘ ª ÓÈπæ÷ ÷πÁ ‘∆ «ÈÙ«⁄ ’Á≈ ˛Õ ÓÈπæ÷ Ìπ◊Ø«Ò’ ‘æÊ «Úæ⁄

322 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY