Page 10 - DSOC102_Social Institutions
P. 10

«¬’≈¬∆ñA: ÓÈπæ÷ Á∆ Ë≈È≈




            ’Á≈ ˛ «’ ¿π‘ √Ó≈‹ Á∆ ¿πÓ∆Áª Á∆ Í»Â∆ ’ √’∂Õ ÓÈπæ÷ √Ó≈‹∆’‰ È≈Ò √Ó≈‹∆ Ó≈ÈÁø‚ª (Norms) ˘ «√æ÷   È؇
            ’∂ «¬È∑ª Á∂ »Í ¡≈⁄‰ ’Á≈ ˛Õ ÓÈπæ÷ Á∆ √Ó≈‹ Ù≈√Â∆ Ë≈È≈ «¬‘ ÓøÈÁ∆ ˛ «’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ˜πÒÓ, ˜Ø ˜πÓ,
            ¡≈ÂÓ ‘æ«Â¡≈ ¡Â∂ «Ú⁄ÒÈ  ÓÈπæ÷ Á∆¡ª Ó»Ò ÍëÚÂ∆¡ª ’≈È È‘ƒ, √◊Ø∫ √Ó≈«‹’ Ú≈Â≈Ú‰ ¡Â∂ √Ó≈«‹’
            ⁄È≈ Á∆ Á∂‰ ˛Õ √Ó≈‹ Ù≈√Â∆ «¬‘ ÓøÈÁ∂ ‘È «’ √Ó≈‹ «ÚØË∆ ÓÈπæ÷ ˘ ÏÁÒ‰ Ò¬∆ Í«‘Òª √≈˘ ¿π√ Á∆¡ª
            ¿πÈ∑ª √Ó≈«‹’ ÁÙ≈Úª ˘ ÏÁÒ‰≈ ‘ØÚ∂◊≈ ‹Ø ¿π√ ˘ ¡Í≈Ë∆ ω≈™Á∆¡ª ‘È ¡Â∂ √Ó≈‹ «ÚØË∆ ’øÓ ’È ˘ ÍÃ∂«Â
            ’Á∆ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ ÓÈπæ÷ Á∆ √Ú≈Ê∆ ¡Â∂ √Ó≈‹ «ÚØË∆ ÍëÚÂ∆ ˘ ’ø‡ØÒ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ¡Â∂
            ¿πÈ∑ª ˘ ÓÈπæ÷∆ ’«Ò¡≈‰ Á∆ «ÁÙ≈ «Úæ⁄ ÓØ«Û¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¿π‘ «¬‘ Ú∆ ÓøÈÁ∂ ‘È «’ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ÓÈπæ÷ ˘
            «Ú’≈√ ¡Â∂ ¡≈ÂÓ-«ÈÌÂ≈ Ò¬∆ ÚË∂∂ √πÂøÂÂ≈ ÍÃÁ≈È ’Á≈ ˛, Ï‹≈¬∂ ¿π√ Á∆ ◊À-√Ó≈«‹’ Íë’Â∆ Á∂Õ
            ÓÈπæ÷ ’∆ ˛ ‹ª √Ó≈‹ Ù≈√Â «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á∆ Ë≈È≈ √ÏøË∆ «⁄øÂÈ, √Ó≈‹ Ù≈√Â Á∂ «Ú’≈√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ÏÁÒÁ≈
            «‘øÁ≈ ˛Õ Ùπ» «Úæ⁄ √Ó≈‹ Ù≈√Â ‹Á Á√È Ù≈√Â Á∂ È∂Û∂ √∆ ª ÓÈπæ÷ Á∆ Ë≈È≈ ˘ Á≈Ù«È’ ¡Â∂ ÈÀ«Â’
            ÍÃ∆÷‰ «Úæ⁄ Á∂«÷¡≈ «◊¡≈Õ ‹Á ’≈√‡, Ú∂Ï ¡Â∂ Áπ«÷Ó Ú◊∂ √Ó≈‹ Ù≈√Â∆¡ª È∂ √Ó≈‹ Ù≈√Â ˘ ÁÙÈ Á∂
            ÍÃÌ≈Ú ÂØ∫ Óπ’ ’Ú≈ ’∂ ¿π√ ˘ «Ú«◊¡≈È Á∂ ȘÁ∆’ «Ò¡≈¿π‰ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È Á∆ ÙÃ∂‰∆ «Úæ⁄ æ÷‰ Á≈ ÔÂÈ
            ’∆Â≈ ª ÓÈπæ÷ √ÏøË∆ Ú∆ «Ú«◊¡≈È ÍÃ∆÷‰ «Ú’«√ ‘Ø«¬¡≈Õ √Ó≈‹ Ù≈√Â «Úæ⁄ ¡≈͉∂ ‹ÈÓ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‘π‰ Âæ’
            Á∆ «¬«Â‘≈«√’ Ô≈Â≈ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ ¡Â∂ √Ó≈‹ «Ú⁄’≈ √ÏøË √ÏøË∆ «Ú⁄≈ª ”⁄ «Ú«ÌøÈÂ≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
            √Ó≈‹ Ù≈√Â «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á∆ Ë≈È≈ ˘ ÁØ «ÁÃÙ‡∆’؉ª È≈Ò Á∂«÷¡≈ «◊¡≈ ˛- (i) «¬«Â‘≈«√’, ¡Â∂ (ii) «√˪’Õ
            «¬«Â‘≈«√’ ÍÃ∆÷‰ «Úæ⁄ «¬‘ Á∂÷‰ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ «’ ÏÁÒÁ ∆ √Ó≈«‹’ ⁄È≈ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á∆¡ª
            √Óæ«√¡≈Úª ˘ √Ófi‰ «Úæ⁄ √Ó≈‹ Ù≈√Â Á≈ ’∆ ÔØ◊Á≈È «‘≈ ˛Õ «√˪’ ÍÃ∆÷‰ «Úæ⁄ √Ó≈‹ Ù≈√Â ”⁄
            ÍÃ⁄æ«Ò «√˪ª ¡Â∂ ¿πÁÔØ◊ª «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ ˘ «’√ »Í «Úæ⁄ Á∂«÷¡≈ «◊¡≈ ˛, Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √Ó≈‹
            Ù≈√Â Á≈ ‹ÈÓ Íæ¤Ó∆ Á∂Ùª «Úæ⁄ ‘Ø«¬¡≈, Íæ¤Ó∆ √æ«Ì¡Â≈, ÓπæÒª, √Ó≈«‹’ ⁄È≈, ÍÃÂ∆Ó≈Ȫ ¡≈«Á Á≈ ¿π√ ”Â∂
            ÍÃÌ≈Ú Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √Ó≈‹ Ù≈√Â∆ «ÚÙÚ «ÁzÙ‡∆’؉ (World View) √Ú ÌΩ«Ó’ ‘؉ Á∆ ʪ ”Â∂ √ø√«¥«Â’
            «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Íæ¤Ó∆ «‘≈ ˛ ¡Â∂ √Ó≈‹ Ù≈√Â «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á≈ √øÏØË (Concept) «√˪’ √Ófi Á∆ ʪ ”Â∂ Íæ¤Ó∆
            √æ«Ì¡Â≈ √ø√«¥Â∆ ÂØ∫ ÍÃÌ≈«Ú «‘≈ ˛Õ ¡√ƒ «¬æÊ∂ √Ó≈‹ Ù≈√Â «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ Á∂ √øÏØË (Ë≈È≈) Á≈ √ø«ÚË≈«È’
            ÍÃ∆÷‰ «Úæ⁄ «ÚÚ∂⁄È≈ ’ª◊∂Õ






                 È؇√       √Ó≈‹ «ÚØË∆ ÓÈπæ÷ ˘ ÏÁÒ‰ Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ¿π√ Á∆ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ ˘ ÏÁÒ‰≈
                            ‘ØÚ∂◊≈, «’™«’ «’Â∂ È≈ «’Â∂ ¡Í≈Ë∆ Âæ ¿π√ Á∆ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ‘πøÁ∂
                            ‘ÈÕ «Ú¡’Â∆ Á∆¡ª √Ó≈«‹’ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª ˘ √πË≈ ’∂ ¿π√ ˘ ÓÈπæ÷∆ ’«Ò¡≈‰ Á∆ «ÁÙ≈
                            «Úæ⁄ ÓØ«Û¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ



            1.3 √Ó≈«‹’ ¿πÂÍ≈ÁÈ (Social Production)

            Íë’Â∆ ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ √ÏøË∆ √≈«¡ª Á∆ Ë≈È≈, ‹È‹≈Â∆ Ì≈ Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ ¡ÀµÒ. Í∆.
            «Ú«Á¡≈Ê∆ Á≈ «¬’ ÔØ◊Á≈È ˛Õ «¬‘ Ë≈È≈ ÓÈπæ÷ «Ú«◊¡≈È Á∆ «¬’ ÒØ’«ÍÃÔ, Ó‘æÂÚÍ»È ¡Â∂ ¡˜Ó≈¬∂ ‘ج∂
            √ø√«¥«Â’ ÍÃ√«Ê«Â’ ¿πÁ◊Ó (’Ò⁄Ò-«¬’ØÒ≈‹∆’Ò ¡ÍØ⁄) ”Â∂ ¡Ë≈« ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ ¡Â∂ Íë’Â∆
            Á«Ó¡≈È «ÈøÂ ¡øÂ: «’«¡≈ ˘ «¬’ Ó‘æÂÚÍ»È √Ê≈È ÍÃ≈Í ˛Õ
            √ø√«¥Â∆ «¬’ Â∑ª «Ú«ÚË Ú≈Â≈Ú‰ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷∆ ¡Èπ’»ÒÂ≈ Á≈ Á»√≈ È≈Ó ˛Õ Á»√∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ «¬‘ «’‘≈ ‹≈
            √’Á≈ ˛ «’ √ø√«¥Â∆ Ú≈Â≈Ú‰ Á≈ ÓÈπæ÷ «È«Ó Ì≈◊ ˛Õ «¬√ Â∑ª Á∂ ¿πÍ≈◊Ó «Úæ⁄ Ï≈‘∆ √«ÊÂ∆¡ª ˘ ’≈¯∆
            ÍÃ√ø«◊’ Óø«È¡≈ ˛Õ ÓÈπæ÷ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ Ú≈Â≈Ú‰ Á«Ó¡≈È «¬’ «Ï‘Â «ÚÚ√Ê≈ «Ú¡’Â∆◊ ¡Â∂ √Ó»«‘’
            ÍæË ”Â∂ ÓÈπæ÷ ˘ ¿π√ Á∆ «ÚÚ‘≈«’ ˜»ª Á∆ Í»Â∆ Á∂ È≈Ò «‹¿»∫Á∂ «‘‰ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ ’Á∆ ˛Õ ÓÈπæ÷
            ’ØÒ ÍÃ√«ÊÂ∆ È≈Ò ¡Èπ’»Ò ’È Á∆ «ÚÙ≈Ò √ÓæÊ≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ ÷∂Â Á∂ «ÚÁÚ≈È ¡Â∂ √ø√«¥«Â’ ÍÃ√«ÊÂ∆ Á≈
            «◊¡≈È æ÷‰ Ú≈Ò∂ √Á≈ ¡Èπ’»Ò Á∂ «Ú«ÚË ÍÃÂ∆Ó≈Ȫ Á∆ ÂÒ≈Ù «Úæ⁄ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ Úæ÷-Úæ÷ ÍÃ’≈ Á∂ √ø√«¥«Â’
            ÍÃ√«ÊÂ∆ ¡Èπ’»Ò Á∂ ÍÃÂ∆Ó≈È (Ó≈‚Ò ¡≈Î ’Ò⁄Ò «¬’ØÒ≈‹∆’Ò ¡‚À͇∂ÙÈ) ‘∆ «Ú«ÚË √ø√«¥«Â’ ÍÃøÍ≈Úª
            Ò¬∆ «˜øÓ∂Ú≈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
            Íë’Â∆ ÓÈπæ÷∆ ‹∆Ú ¡≈ÂÓ≈ √≈∂ Ú≈Â≈Ú‰ Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ «ÁÙ≈Úª Á∂ È≈Ò √Ó≈«‹’-√ø√«¥«Â’ √ø√Ê≈Úª





                                LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY                                                  3
   5   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15