Page 116 - DSOC102_Social Institutions

«¬’≈¬∆ñI: √æÂ≈ Á≈ √Ó≈‹ Ù≈√Â∆ «√˪Â

Á»√≈, Í≈√ø√ «¬‘ √Ófi‰ «Úæ⁄ ¡√¯Ò ‘∂ ‘È «’ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ‘Ó∂Ùª √Ó»«‘’ «‘æª Á∆ æ«÷¡≈ Ò¬∆ È‘ƒ È؇
‘πøÁ≈Õ «¬‘ √≈∂ ‹≈‰Á∂ ‘È «’ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò «˜¡≈Á≈Â «¬’ «ÚÙ∂Ù Ú◊ Á∂ «‘æ «Úæ⁄ ‘∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ

9.7 Ù’Â∆ Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ Ó≈’√Ú≈Á∆ Ë≈È≈ (Marxist Concept of Power)

«¬‘ «Ú⁄≈ Á∆ Ù’Â∆ «¬’ √Ó≈«‹’ √Ø ˛, «‹√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ¿π‘ ÒØ’ ’Á∂ ‘È, «‹È∑ª ”Â∂ «ÚÙÚ≈√ ’’∂
¿πÈ∑ª ˘ «¬√ Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò Á≈ ¡«Ë’≈ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, Ó≈’√Ú≈Á∆ Ò∂÷’ª ÚæÒØ∫ ÷≈«‹ ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ ¿π‘
’«‘øÁ∂ ‘È «’ Ù’Â∆ Á»√«¡ª ˘ Á«’È≈ ’’∂ «¬’ Ú◊-«ÚÙ∂Ù ÚæÒØ∫ ‘«Ê¡≈ Ò¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬‘ √Ó»‘ ¡≈͉∂
√Ú≈ʪ È≈Ò ‡’≈¡ √’Á≈ ˛ ‹Ø Ù’Â∆ Á∂ ◊πÒ≈Ó ‘ÈÕ «¬‘ Ù’Â∆ Á∆ Ó≈’√Ú≈Á∆ Ë≈È≈ ˛, «‹√ ¡Èπ√≈
ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ú◊ Á∂ ‘æÊ «Úæ⁄ Ù’Â∆ ‘πøÁ∆ ˛ ‹Ø Á»√«¡ª Ò¬∆ Ù’Â∆ Á∆ ÿ≈‡ ˛Õ ““«¬‘ Í≈√ø√ ÚæÒØ∫ Í∂Ù «⁄æÂ
ÂØ∫ ’≈¯∆ ¡Òæ◊ ˛, «‹√ «Úæ⁄ Ù≈√’ ¡Â∂ Ù≈«√ «¬’æ·∂ √Ó»«‘’ «‘æª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ’øÓ ’Á∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª Á≈
¡≈Í√ «Úæ⁄ «‘æª Á∆ ’ج∆ Úø‚ È‘ƒ ‘πøÁ∆Õ”” Ó≈’√Ú≈Á∆ Ë≈È≈ ¡Èπ√≈ Ù’Â∆ Á≈ √Ø ¡≈«Ê’ „ª⁄∂ «Úæ⁄
Ù≈«ÓÒ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª ¿πÂÍ≈ÁÈ-√Ïø˪ ˘ «ÈË≈« ’Á∆¡ª ‘È, ¿π‘ ‹Ø ¡≈«Ê’ »Í
«Úæ⁄ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ‘πøÁ∂ ‘È, ¡≈͉∂ «‘æª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á∂ ‘ÈÕ Ó≈’√Ú≈Á∆ «√˪Â
Á∂ ¡Èπ√≈ Ù≈√’ Ú◊ Á∆ Ù’Â∆ Ú«ÙÙ‡ ¡≈«Ê’ √Ïø˪ Á≈ ¡Â∆’Ó‰ ’Á∆ ˛ ¡Â∂ Í»∆ ⁄È≈ ˘ ¡≈͉∂
’Ϙ∂ «Úæ⁄ ’ ÒÀ∫Á∆ ˛Õ

9.8 Ù’Â∆ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ »Í (Different Forms of Power)

«Í¤Ò∂ ¡Èπ¤∂Á «Úæ⁄ ¡√ƒ Ú∂Ï Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈, ‡≈Ғ؇-Í≈√ø√ Á∆ «’«¡≈ÂÓ’ «Ú⁄≈ Ë≈≈ ¡Â∂ Ó≈’√Ú≈Á∆
«Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ù’Â∆ ˘ √Ófi‰ ¡Â∂ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’È Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈Õ «¬√ Ì≈◊ «Úæ⁄ Ù’Â∆ Á∂ Úæ÷-
Úæ÷ ¡≈Ô≈Ó Á≈ √ø÷∂Í «Úæ⁄ Úȉ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ “√Ó≈«‹’ Ù’Â∆” ÙÏÁ Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ ¡È∂’ª ¡Ê ’æ„∂ ‹ªÁ∂
‘ÈÕ Îª«√√ Ï∂’È È∂ «’‘≈ ˛ «’ ““«◊¡≈È Á∆ Ù’Â∆ ˛”” «¬‘ ÙÏÁ «¬æ˜Â, ÍÃÌ≈Ú, ÍÃÌ»ÂÚ, ¡«Ë’≈ ¡Â∂ «¬æÊØ∫
Âæ’ «’ Â≈’ Ҭ∆ Ú∆ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
¡Ó∆’È √Ó≈‹ Ù≈√Â∆ ¬∆. ¬∂. ≈√ (E. A. Ross) È∂ Ù’Â∆ ¡Â∂ ÍÃÂ∆Ù·≈ Á«Ó¡≈È ◊«‘∂ «ÙÂ∂ ˘ √ÍÙ‡
’Á∂ ‘ج∂ «’‘≈ ˛ «’ ““Ù’Â∆ Á∆ Í«‘⁄≈‰ Á≈ ÂæÂ’≈Ò∆’ ’≈È ÍÃÂ∆Ù·≈ ˛, «‹√ Ú◊ ’ØÒ «‹øÈ∆ ÚË∂∂ ÍÃÂ∆Ù·≈
˛, ¿π√ Ú◊ ’ØÒ ™È∆ ÚË∂∂ Ù’Â∆ ˛Õ”” «ÈÙ⁄∂ Á∆ ÍÃÂ∆Ù·≈ ’Á∂-’Á∂ Ù’Â∆ È≈Ò √Ïø«Ë ‘πøÁ∆ ˛, «‹√ ’≈È
Ù’Â∆ Í»≈ √Ó»‘ ÍÃÂ∆«Ù·Â ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ÍÃÂ∆«Ù·Â √Ó»‘ Ù’Â∆ È≈Ò ÌÍ» ‘πøÁ≈ ˛ Í ÁØÚ∂∫ ÿ‡È≈Úª Ï≈Ï È‘ƒ
‘ÈÕ «√æ«÷¡Â √Ó≈‹ «Úæ⁄ ⁄ø◊∆ «¬æ˜Â æ÷Á∂ ‘È Í ¿πÈ∑ª ’ØÒ «¬√ ¡Ê «Úæ⁄ Ù’Â∆ È‘ƒ ‘πøÁ∆ «’ ¿π‘ ¡≈͉∆
«¬æ¤≈ Á»√«¡ª ”Â∂ ÓÛ∑ √’‰Õ «¬’ «√Í≈‘∆ ’ØÒ «¬√ ¡Ê «Úæ⁄ Ù’Â∆ ‘πøÁ∆ ˛ «’ ¿π‘ «¬’ ‘æÁ Âæ’ Á»√«¡ª
’ØÒØ∫ ¡≈͉∆ ◊æÒ ÓøÈÚ≈ √’Á≈ ˛, «¬√ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ Ù’Â∆ Ò¬∆ ÍÃÂ∆Ù·≈ ’≈¯∆ È‘ƒ ˛Õ √Ó≈«‹’ »Í «Úæ⁄
Ó‘æÂÚÍ»È ÁØÚ∂∫ ÿ‡È≈Úª «¬’ √Ó≈È È‘ƒ ‘È ¡Â∂ «¬’æ·∆¡ª √≈‘Ó‰∂ È‘ƒ ¡≈ √’Á∆¡ªÕ

È؇√ √Ó≈‹ Ù≈√Â∆ ¬∆. ¬∂. ≈√ È∂ Ù’Â∆ ¡Â∂ ÍÃÂ∆Ù·≈ Á«Ó¡≈È ◊«‘∂ √ÏøË ˘ √ÍÙ‡
’Á∂ ‘ج∂ «’‘≈ ˛-““Ù’Â∆ Á∆ Í«‘⁄≈‰ Á≈ ÂæÂ’≈Ò∆’ ’≈È ÍÃÂ∆Ù·≈ ˛Õ «‹√ Ú◊
’ØÒ «‹øÈ∆ ÚË∂∂ ÍÃÂ∆Ù·≈ ˛, ¿π√ Ú◊ ’ØÒ ™È∆ ‘∆ ÚË∂∂ Ù’Â∆ ˛Õ””

«¬√∂ Â∑ª Ù’Â∆ ¡Â∂ ÍÃÌ≈Ú Á«Ó¡≈È Ï‘π ◊«‘≈ √ÏøË ˛, ÍÃø» «¬È∑ª ÁØÚª Á«Ó¡≈È Úø‚ Á∆ ∂÷≈ «÷æ⁄‰≈
«¬√ Ò¬∆ ˜»∆ ˛ «’ «‹√ Â∑ª «¬’ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ ÍÃÌ≈Ú Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á≈ ˛, «¬√ ÂØ∫ ¡Òæ◊
„ø◊ È≈Ò Ù’Â∆ √øÍÈ «Ú¡’Â∆ ÚæÒØ∫ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬’ Ò∂÷’ «¬√ ¡Ê «Úæ⁄ Ï‘π ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆
‘Ø √’Á≈ ˛ «’ ¿π‘ ¡≈͉∂ Í≈·’ª Á∂ «Ú⁄≈ª ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á≈ ˛Õ «ÏȪ Ùæ’ ¿π‘ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ª ˘ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª
«¬æ¤≈Úª Á∂ «÷Ò≈Î ¿πÈ∑ª ”Â∂ ÓÛ∑ È‘ƒ √’Á≈Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Ó≈’√ Ï‘π ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ √È, ÍÃø» ¿π‘ ’ج∆
Ù’Â∆ È‘ƒ æ÷Á∂ √ÈÕ Á»√∂ Í≈√∂ √æÂ≈«ÒÈ Ï‘π ْÂ∆Ù≈Ò∆ √∆, «’™«’ ¿π‘ ¿π√ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ √∆, «‹√ «Úæ⁄ ¿π‘
¡≈͉∆ «¬æ¤≈ ˘ Á»√«¡ª ”Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ «¬æ¤≈ Á∂ «÷Ò≈Î ÓÛ∑ √’Á≈ √∆Õ «¬‘ Ùæ’ √‘∆ ˛ «’ Ó≈’√ Úª◊ ¿π‘ ’Á∂
ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ «‘≈, «¬√ Ò¬∆ «¬È∑ª ÁØÚª ÿ‡È≈Úª ˘ ¡Òæ◊ ’’∂ Á∂÷‰≈ ˜»∆ ˛, «’™«’ Ù’Â∆ «Úæ⁄ ˜ÏÁ√Â∆
’È ¡Â∂ ÍÃÌ≈Ú ÓÈÚ≈¿π‰ Ú≈Ò∆ ÍëÚÂ∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬’ ⁄ø◊≈ ÍæÂ’≈ Ï‘π ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ‘Ø √’Á≈ ˛, «’™«’

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 109