Page 150 - DSOC102_Social Institutions

«¬’≈¬∆ñAB: ≈Ù‡ ≈‹, È≈◊«’Â≈ ¡Â∂ ÒØ’ÂøÂ

≈Ù‡Ú≈Á Á∆ Ïπ«È¡≈Á «’√∂ ËÓ «ÚÙ∂Ù ‹ª ‹≈Â∆ ‹ª Ì≈Ù≈ ”Â∂ È‘ƒ æ÷∆ ‹≈ √’Á∆Õ √ªfi∂ Á∆ «¬«Â‘≈«√’ È؇
«Ú≈√ ¡Â∂ Ì«Úæ÷ «Úæ⁄ √ªfi∂ Á∂ √øÿÙª Á∆ ¸‰ΩÂ∆ ˘ ‘∆ √«‘ÔØ◊, √«‘’≈ ¡Â∂ Ì≈ÚÈ≈ÂÓ’ ¬∂’Â≈ Á≈ ¡Ë≈
ω≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
’πæÒ «ÓÒ≈ ’∂ ≈Ù‡-≈‹ Á∂ È≈◊«’ «¬‘ ◊æÒ √Ú∆’≈ ’Á∂ ‘È «’ ¿πÈ∑ª Á∂ √Ó»«‘’ «‘æ «’√∂ Á»√∂ ≈Ù‡-≈‹
Á∂ È≈◊«’ª Á∂ √Ó»«‘’ «‘æª Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ÚË∂∂ √ÓæÊ≈ æ÷Á∂ ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª Á∆ æ«÷¡≈ Ò¬∆ «ÈøÂ √«‘’≈
˜»∆ ˛Õ «Ú‚øÏÈ≈ «¬‘ ˛ «’ Ì»Óø‚Ò∆’È Á∂ ÁΩ «Úæ⁄ ¡øÂ≈Ù‡∆ ¡≈«Ê’ ’≈«¬¡≈-’ÒÍ Á∆ «ÚÙÚ-«Ú¡≈Í∆
¡øÂ «ÈÌÂ≈ È∂ «¬√ √Ë≈‰ «◊¡≈È ˘ Ú∆ Ú≈Á-«ÚÚ≈Á ω≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ «ÚÙÚ ÚÍ≈ √ø◊·È Á∆¡ª È∆Â∆¡ª
È∂ ¡ÍÃÂæ÷ »Í «Úæ⁄ √ø’∆‰ È√ÒÚ≈Á, √øÍÃÁ≈«¬’ ’æ‡ÛÍ≥Ê∆ ¡Â∂ ÍÃÂ∆Ù≈ÂÓ’ Á∂Ù-ÍÃ∂Ó ˘ ÌÛ’≈«¬¡≈ ˛Õ
‹ÈÂø«’ ≈‹- ¡≈Ëπ«È’ ≈‹ Á∆ Í«‘⁄≈‰ «¬’ ‹ÈÂø«’ √ø√Ê≈ Á∂ »Í «Úæ⁄ ˛Õ ≈‹ Á∂ √æÂ≈»Û √’≈ Ì≈Ú∂∫
‘∆ Â≈È≈Ù≈‘∆ ‘ØÚ∂, ¿π√ Á≈ ÔÂÈ «¬‘∆ «‘øÁ≈ ˛ «’ ÷πÁ ˘ «ÚË∆ ¡Èπ√≈ «È¡≈ ¿πµ«⁄ ¡Â∂ Ù≈√ª Á∆ √«‘ÓÂ∆
Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √Ê≈«Í ÍÃÓ≈«‰Â ’È Á∆ ÷∂⁄Ò ’ÈÕ ¡øÂ≈Ù‡∆ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ Ú∆ ‹ÈÂø«’ «√˪ ˘
«¬øÈ≈ «Ú¡≈Í’ √ÓÊÈ ÍÃ≈Í ˛ «’ «‹√ ≈‹ Á∆ Í«‘⁄≈‰ ‹ÈÂø«’ È‘ƒ ‘πøÁ∆, ¿π√ ˘ Í»∆ Â∑ª Ó≈ÈÂ≈ È‘ƒ
«ÓÒÁ∆, «‹È∑ª ≈‹ª «Úæ⁄ √’≈ª ÍÃÂæ÷ »Í «Úæ⁄ ‹ÈÂø«’ È‘ƒ, ¿πµÊ∂ Ú∆ «¬‘ «˜æÁ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ∆ ˛ «’
¡ÍÂ≈’≈Ò «Úæ⁄, ¡ÍÚ≈Á »Í, ‹ÈÂøÂ Á∆ æ«÷¡≈ Ò¬∆ ‘∆ √Ë≈‰ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ ’πfi ’È≈ ÍÀ «‘≈ ˛Õ
«Ï√Ó≈’ Ôπæ◊ Á∂ ◊πÍ ≈‹ Á≈ √Ê≈È «ÚÒ√È ÚæÒØ∫ ¡ÀÒ≈È∂ ÷πæÒ∑∂ ≈‹ È∂ ÒÀ «Ò¡≈ ˛Õ Ì≈Ú∂∫ ‘∆ ¬∂Ò∂’√∆√ ÂØ’Ú∆
ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡æ‹ Âæ’ ¡È∂’ª ¡«‹‘∂ ¡≈ÒØ⁄’ ‘ج∂ ‘È, «‹È∑ª Á∆ √Ófi «Úæ⁄ ≈‹ Á∆ √øÚ∂ÁÈÙ∆Ò È∆Â∆¡ª ˘ ‘Ó∂Ùª
‹ÈÂø«’ »Í «Úæ⁄ «ÈË≈« ’È≈ √øÌÚ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ «ÚÙ∂Ù ’’∂ ≈‹ «ÚÙÚ≈√ ¡Â∂ ◊πÍ ÂΩ ”Â∂ ‘∆ √¯Ò
‘πøÁ≈ ˛Õ ¡æ‹ «¬√ ◊æÒ ÂØ∫ «¬È’≈ È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ «’ ≈‹ Á∆ √æÂ≈ ˘ Ó»Â∆Ó≈È ’È Ú≈Ò∆ √’≈ ˘
‹ÈÂ≈ ÍÃÂ∆ ‹Ú≈ÏÁ∂‘ ¡Â∂ «˜øÓ∂Ú≈ Óø«È¡≈ ‹≈‰ Òæ◊≈ ˛Õ «’Â∂ È≈ «’Â∂ ‹ÈÂø«’ ≈‹ Á∆ Ë≈È≈ ˘ ÍπÙ‡
’È Ò¬∆ ¿π‘∆ ¿πÁ≈Ú≈Á∆-¡≈ÁÙÚ≈Á∆ «˜øÓ∂Ú≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ «¬ÓÀÈ»¡Ò ’ª‡ Á∂ «Ú⁄≈ª «Úæ⁄ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ∂
‘ÈÕ ’ª‡ Á≈ Óøȉ≈ √∆ «’ ‹ÈÂø«’ ¡øÂ≈Ù‡∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ ÙªÂ∆ ˘ √Ê≈¬∆ ω≈ √’Á∆ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á≈ «Ú⁄≈
√∆ «’ ‹ÈÂø«’ ≈‹ «¬’-Á»√∂ È≈Ò ÔπæË È‘ƒ ’Á∂Õ
«Ú’≈√Ù∆Ò ≈‹- ¡≈Ëπ«È’ ≈‹ ˘ «Ú’≈√Ù∆Ò ≈‹ Ú∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛, «’™«’ ≈‹ Á≈ ÍÃÓπæ÷ ¿πÁ∂Ù È≈◊«’ª Á≈
«Ú’≈√ ‘∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ Ìπ◊Ø«Ò’ ¬∂’Â≈ ¡Â∂ ¡÷ø‚Â≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ≈‹ Á∂ Ï⁄∂ ’ÂÚª «Úæ⁄ È≈◊«’ª Ò¬∆ ÷≈ÈÁ≈È,
Í∂-‹Ò ¡Â∂ «√‘ ¡Â∂ ⁄«’æÂ√≈ √∂Ú≈Úª «¬’æ·≈ ’È≈ Ù≈«ÓÒ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ È≈◊«’ª Á∂ ‹∆ÚÈ ÍæË «Úæ⁄
√πË≈ Á∆ «¬‘ Íë’«¡≈ «ÈøÂ ‹≈∆ «‘øÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬‘ √Ø⁄‰≈ Â’√ø◊ ȑƒ «’ √øÍÈ ≈Ù‡ «Ú’≈√Ù∆Ò
È‘ƒ ‘πøÁ∂ ¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’ ≈‹ Á∆ «¬‘ Í«‘⁄≈‰ ’∂ÚÒ «Ú’«√ Á∂Ùª ”Â∂ Ò≈◊» ‘πøÁ∆ ˛Õ ¡æ‹ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹
Á∆ Ì»«Ó’≈ ¿πÈ∑ª √Ó≈‹ª È∂ Ú∆ √Ú∆’≈ ’ Ò¬∆ ˛, «‹æÊ∂ Óπ’ ÚÍ≈ ¡Â∂ Ï≈˜≈ Á∂ «Ú⁄≈ Á∂ ÁÏ≈¡ «Úæ⁄ ≈‹
Á∂ ’≈‹ ÷∂Â ˘ «ÈøÂ √øÂπÙ‡ ’È Á≈ Ò◊≈Â≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

12.2 Ì»Óø‚Ò∆’È ¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’ ≈‹ (Globalisation and Modern State)
«¬‘ √Ófi ÒÀ‰≈ ˜»∆ ˛ «’ Ì»Óø‚Ò∆’È «¬’ ¡«‹‘∆ Íë’«¡≈ ˛, «‹√ ¡Ë∆È ≈Ù‡∆ ‹◊ Á∂ Ï‘π-¡≈Ô≈Ó∆
Í«‘¨ «¬’-Á»√∂ È≈Ò Ïæfi∂ ‘ج∂ ‘È-¡≈«Ê’, ≈‹È∆«Â’ ¡Â∂ √ø√«¥«Â’Õ È≈Ò ‘∆ «¬‘ ◊æÒ Ú∆ È‘ƒ ÌπÒ≈¬∆ ‹≈
√’Á∆ «’ «¬‘ Íë’«¡≈ ’≈Î∆ √≈Òª ÂØ∫ ⁄æÒ∆ ¡≈ ‘∆ ˛ ¡Â∂ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ’¬∆ √≈Òª Âæ’ ⁄≈¨ ‘∂◊∆Õ ÍÃ≈ÚÒøÏÈ,
¡øÂ-«ÈÌÂ≈, ÷∂Â∆ ¬∂’∆’È ¡≈«Á ÓπæÁ∂ ¡«‹‘∂ ‘È, «‹È∑ª √ÏøË∆ √«‘’≈ ¡Â∂ √øÿÙ Ú≈Ò≈ «Ú’ÒÍ ¸‰È
˘ ‘ ≈‹ Ó‹Ï» ˛Õ «‹æÊ∂ «¬’ Í≈√∂ Ì»Óø‚Ò∆’È Á∂ ÍÃ√≈ È≈Ò ≈Ù‡-≈‹ Á∆ √øÍÃÌ»Â≈ Á≈ ‚ ‘Ø«¬¡≈ ˛, ¿πµÊ∂
¿π√ È∂ «¬‘ Ú∆ ÂÀ¡ ’ «ÁæÂ≈ ˛ «’ ¡≈Ëπ«È’ ≈‹ ˘ ¡≈͉∆ Í«‘⁄≈‰ ω≈™Á∂ √Ó∂∫ «¬√ Íë’«¡≈ ˘ «Ë¡≈È «Úæ⁄
æ÷‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¿πÍÌØ◊Â≈Ú≈Á∆ ‘π‰ √ø√«¥Â∆ Á∂ ÍÃ√≈ ’≈È ÍÀÁ≈ ‘؉ Ú≈Ò≈ ‘Ø∫Á Á≈ √ø’‡ ‘ØÚ∂ ‹ª Ï‘π-≈Ù‡∆
≈‹ «Úæ⁄ √ø√«¥«Â’ Ï‘πÒÂ≈ È≈Ò ‹»fi‰ Á∆ ¸‰ΩÂ∆, ¡≈Ëπ«È’ ≈‹ «¬È∑ª ÂØ∫ ’Â≈ È‘ƒ √’Á≈Õ

12.3 ⁄Ó Ì»Óø‚Ò∆ «√˪ (Hyper Globalist Thesis)
¡≈Ëπ«È’ ¡øÂ≈Ù‡∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ «¬’ «Ú‚øÏÈ≈ «¬‘ ˛ «’ Ùπ»¡≈Â∆ ≈Ù‡ ≈‹ ‘∆ È‘ƒ, ¡≈Ëπ«È’ ≈‹ Ú∆ ¡æ‹
Íπ≈‰∆¡ª √ø√Ê≈Úª ÍÃÂ∆ ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ «ÚÁ∂Ù Ô≈Â≈Úª Í«‘Òª ÂØ∫ «’Â∂ ÚË∂∂ √«‘‹ ¡Â∂ ¡≈√≈È ‘Ø ◊¬∆¡ª ‘È
¡Â∂ «¬√ ’≈È «ÚÁ∂Ù∆ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Á∆ «ÁÒ⁄√Í∆ ¡Â∂ «¬√ √ÏøË∆ ¿π√ Á∆ ‹≈‰’≈∆ Ú∆ Í«‘Òª
ÂØ∫ «’Â∂ ÚË∂∂ ÚæË ¸æ’∆ ˛Õ «¬’ Í≈√∂ «Ú’∂∫Á∆’È Âª Á»√∂ Í≈√∂ ÷∂Â∆ ¬∂’∆’È Á∆¡ª Íë’«¡≈Úª È≈Ò-È≈Ò
⁄æÒ ‘∆¡ª ‘ÈÕ «ÚÙÚ-ÚÍ≈ √ø◊·È Á∆¡ª Áæ√∆¡ª È∆Â∆¡ª ’≈È ¡È∂’ª ≈‹ ¡«‹‘∂ ¡≈«Ê’ ¿πµÁÓ «Úæ⁄
πæfi∂ ‘ج∂ ‘È, «‹√ ˘ Á»√∂ «’√∂ Á∂Ù È≈Ò √øÍ≈«Á ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡‹∂ «¬√ ‘æÒ Âæ’ Í‘πø⁄‰ Á∆ ‹ÒÁÏ≈˜∆ È‘ƒ
’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ «’ «¬√ √Ì Á≈ ÍÃÌ≈Ú ¡øÂ≈Ù‡∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ¡Èπ’»Ò ‘∆ ‘ØÚ∂◊≈Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 143