Page 155 - DSOC102_Social Institutions

√Ó≈«‹’ √√ßÊ≈Ûª

È؇ Ù≈√È Á∆ ’√Ω‡∆ “‹È- ’«Ò¡≈‰” ˛ ¡Â∂ «’√∂ Ù≈√È ÍÉ≈Ò∆ ˘ Í÷Á∂ √Ó∂∫ «¬‘ Á∂÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ¿π‘ ‹È
√Ë≈‰ ˘ ¡øÁÒ∂ ¡Â∂ Ï≈‘Ò∂ ÁπÙÓ‰ª ÂØ∫ √πæ«÷¡≈ ÍÃÁ≈È ’È, «È¡≈ «ÁÚ≈¿π‰, √Ú‹È’ Ó≈Ó«Ò¡ª Á≈
ÍÃÏøË ’È ¡Â∂ È≈◊«’ª ˘ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ ’≈ØÏ≈ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ ÍÃÁ≈È ’È «Úæ⁄ «’øÈ∆ ’πÙÒ ¡Â∂ √ÓæÊ
‘È? «¬Â ◊Ú≈‘ ˛ «’ «¬‘ √Ì ’øÓ ÒØ’ÂøÂ Ú∆ ’Á≈ ˛, ‘Ø Ù≈√È ÍÉ≈Ò∆¡ª Ú∆ ’Á∆¡ª ‘È, ÍÃø» ÒØ’ÂøÂ
Á≈ «¬’ ‘Ø ◊π‰ «¬‘ ˛ «’ ¿π‘ ÓÈπæ÷ª ˘ ¡≈ÂÓ-«√æ«÷¡≈ (Self-Education) Á∂ Ò¬∆ ÍÃ∂« ’Á≈ ˛, «’™«’
‹Á ÒØ’ √’≈∆ ◊Â∆«ÚË∆¡ª «Úæ⁄ Ì≈◊ ÒÀ∫Á∂ ‘È Âª ¿πÈ∑ª Á∆¡ª «ÁzÙ‡∆ ¡Â∂ π⁄∆¡ª Á≈ ÷∂Â Ï‘π «Ú√«ÂzÂ
‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ «√æË∂ ÂΩ ”Â∂ “‹ÈÂ≈ Á≈ Ù≈√È” È‘ƒ ˛∂Õ ÒØ’ÂøÂ «Úæ⁄ ‹È √Ë≈‰ ÁØ Â∑ª È≈Ò ¡≈͉∆ √æÂ≈
Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á∂ ‘È- (’) ¿π‘ ¡«‹‘∂ «ÈÙ≈È∂ «ÈË≈« ’Á∂ ‘È, «‹È∑ª Á∆ Í»Â∆ ’È≈ ¿πÈ∑ª Á∆ √’≈
Á≈ ‘Ω∫√Ò≈ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ¡Â∂ (÷) ¿π‘ ¿πÈ∑ª ÒØ’ª Á∆ «È◊≈È∆ ’Á∂ ‘È, «‹È∑ª Á∂ ‘æʪ «Úæ⁄ ¿π‘ ÍÃÙ≈√È Á∆
Ú≈◊‚Ø √Ω∫Í «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ
√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
«ÁæÂ∂ ◊¬∂ ’ÊÈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √‘∆ () ¡Â∂ ◊Ò () Á≈ «ÈÙ≈È Ò◊≈˙-

A. «¬ÓÀÈ»¡Ò ’ª‡ Á≈ Óøȉ≈ √∆ «’ ‹ÈÂø«’ ¡øÂ≈Ù‡∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ ÙªÂ∆ ˘
√Ê≈¬∆ ω≈ √’Á∆ ˛Õ

B. Ì»Óø‚Ò∆’È È∂ Í»∂ «ÚÙÚ Á≈ »Í ÏÁÒ «ÁæÂ≈ ˛Õ

C. «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ùª «Úæ⁄ ÒØ’ÂøÂ Á≈ ¡«‘√≈√ ˛Õ

D. ’πÒ∆È, √øÍÈ, ◊π‰Ú≈È ÒØ’ª Á∂ ¿πµ⁄ ’؇∆ Á∂ Ù≈√È ˘ “¡√»” È∂ “’πÒ∆È ÂøÂ” ‹ª
“¡«Ì‹≈ ÂøÂ” Á∆ √ø«ÿ¡≈ «ÁæÂ∆ ˛Õ
¡æ‹ Á∂ Ôπæ◊ «Úæ⁄ “ÒØ’ÂøÂ” Á∂ «Ú⁄≈ ˘ √ÚØÂÓ Ó≈ÈÂ≈ «ÁæÂ∆ ˛Õ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ ¡Â∂ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ÁØÚ∂∫ “ÒØ’ÂøÂ”
Á∆ √≈‘‰≈ ’Á∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª Á≈ ÓÂÌ∂Á «¬√ ◊æÒ ˘ ÒÀ ’∂ ˛ «’ “ÒØ’ÂøÂ” ˘ √‘∆ ¡Â∂ √æ⁄∂ ¡Ê «Úæ⁄ √Ê≈«ÍÂ
’È Ò¬∆ «’‘Ø «‹‘∆¡ª ¡Â∂ «’‘Û∆¡ª-«’‘Û∆¡ª √ø√Ê≈Úª √øÔπ’ ‘È? ÈÚØ«Á ¡Â∂ √Ó≈‹Ú≈Á∆ Á∂Ùª «Úæ⁄
’¬∆ ‹◊∑≈ “«ÈÁ«Ù ÒØ’ÂøÂ” (Guided Democracy) ‹ª “‹ÈÚ≈Á∆ ÒØ’ÂøÂ” (People’s Democracy)
Ú◊∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ˘ ¿πÂÙ≈‘ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡È∂’ª ¡«ËÈ≈«¬’ ÂøÂª «Úæ⁄ «’√∂ È≈ «’√∂ Â∑ª-«‹Ú∂∫ «’
Ë≈«Ó’ Ì≈ÚÈ≈Úª Ò◊≈Â≈ ‹ª ≈Ù‡ «‘æ Á∆ Áπ‘≈¬∆ Á∂ ’∂ “‹È √ÓÊÈ” (Popular Support) ÍÃ≈Í ’È
Á∂ ’≈¯∆ ÔÂÈ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª √≈∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª Á∂ ¡Ë∆È Ù≈√È Á≈ √Óª (Legitimacy) √Ê≈«Í ’È
Ò¬∆ ÒØ’ÂøÂ Á≈ ¡‚øÏ ⁄≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, ÍÃø» «ÚÚ‘≈ Á∂ Ë≈ÂÒ ”Â∂ ¡«‹‘∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ÒØ’ÂøÂ Á∆
’√Ω‡∆ ”Â∂ ÷∆¡ª È‘ƒ ¿πÂÁ∆¡ªÕ
Ï≈¬∆√ «¬‘ Á≈¡Ú≈ È‘ƒ ’Á≈ «’ ÒØ’ÂøÂ √Ó≈‹ Á∆ √≈∆¡ª Ïπ≈¬∆¡ª Á∆ ≈Ó-Ï≈‰ ‹Û∆-Ï»‡∆ ˛, ÍÃø»
¿π‘ ¿π√ ˘ ‘Ø Ù≈√È ÍÉ≈Ò∆¡ª Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ¡«‘Ó∆¡Â «ÁøÁ≈ ˛, «’™«’ «¬√ È∂ Ù≈√È Á∂ ÍæË ˘ ¿πµ⁄≈
¸æ«’¡≈ ˛Õ «¬√ È∂ «ÚÙÚ-Ó˜Á»ª Á∆ √πÍ«È¡ª ˘ √≈’≈ ª È‘ƒ ’∆Â≈ È≈ «¬√ È∂ ≈‹È∆Â∆ ˘ «ÌzÙ‡≈⁄≈ ÂØ∫
Óπ’ ’’∂ ¿π√ Á∆ «¬æ˜Â ˘ ÚË≈«¬¡≈ ˛, ÍÃø» «¬√ È∂ ¡Â∆ Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ «Ï‘Â Ù≈√È-«ÚÚ√Ê≈ ˜»
ÍÃÁ≈È ’∆Â∆ ˛Õ

«ÚÚ‘≈ Á∂ Ë≈ÂÒ ”Â∂ “ÒØ’ÂøÂ” Í«‘Òª-Í«‘Òª Íæ¤Ó∆ ‹◊ «Úæ⁄ AIÚƒ √Á∆ Á∂ ÁΩ≈È √Ê≈«Í ‘Ø«¬¡≈Õ
Ùπ»-Ùπ» «Úæ⁄ «¬‘ ÙÏÁ ¡«‹‘∂ ÍÃÂ∆«ÈË∆ Ù≈√È (Representative Government) Á≈ √ø’∂ «ÁøÁ≈ √∆, «‹√
«Úæ⁄ ÍÃÂ∆«ÈË∆¡ª Á∆ ⁄؉ (Election) Óπ’ ÍÃÂ∆√øÍÃÁ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘πøÁ∆ √∆, ÍÃø» ¿π√ «Úæ⁄ ’∂ÚÒ ÍπÙ
È≈◊«’ª ˘ Ú؇ Á≈ ¡«Ë’≈ ÍÃ≈Í √∆Õ «ÁæÂ∂ ‘ج∂ ¡Ê «Úæ⁄ √øÔπ’ ≈‹ ¡Ó∆’≈ ”⁄ ÒØ’ÂøÂ Á∆ Ùπ»¡≈Â
AHB@ ¡Â∂ AIC@ Á∂ Á‘≈«’¡ª «Úæ⁄ ‘ج∆, ‹Á «¬’-«¬’ ’’∂ Ï‘π √≈∂ ≈‹ª È∂ Ú؇ Á∂ ¡«Ë’≈ Á≈
«Ú√Ê≈ ’∆Â≈Õ Îê√ «Úæ⁄ AHDH ”⁄ ¡⁄≈È’ «Ú¡√’ ÍπÙ Ú؇ ¡«Ë’≈ (Adult Male Suffrage) Ò≈◊» ‘Ø
«◊¡≈, ÍÃø» AHGA Âæ’ ¿πµÊ∂ √ø√Á∆ Ù≈√È (Parliamentary Gorvernment) √Ê≈¬∆ ¡Ë≈ ”Â∂ √Ê≈«Í ȑƒ
‘Ø √«’¡≈Õ ¿πµË «ÏÇ∂È «Úæ⁄ √ø√Á∆ Ù≈√È Âª AFHH ÂØ∫ ‘∆ √Ê≈¬∆ ¡Ë≈ ”Â∂ √Ê≈«Í ‘Ø «◊¡≈ √∆, ÍÃø»
AHFG Âæ’ Ï‘π«◊‰Â∆ ÍπÙ È≈◊«’ª ˘ Ú؇ Á≈ ¡«Ë’≈ ÍÃÁ≈È È‘ƒ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «Ë¡≈È Á∂‰ Á∆ ◊æÒ
«¬‘ ˛ «’ «¬È∑ª √≈∆¡ª ÍÉ≈Ò∆ «Úæ⁄ ’∂ÚÒ ÍπÙ Ú؇ ¡«Ë’≈ (Male Franchise) ˘ Ó≈ÈÂ≈ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆
√∆Õ «¬√ Â∑ª ¡≈Ëπ«È’ Ôπæ◊ «Úæ⁄ Ú∆ Ùπ»-Ùπ» Á∆¡ª ÒØ’ÂøÂ∆ ÍÉ≈Ò∆¡ª “ÒØ’ÂøÂ” Á∂ «Ú⁄≈ Á≈ ¡Ë»≈

148 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY