Page 151 - DSOC102_Social Institutions

√Ó≈«‹’ √√ßÊ≈Ûª

È؇ Ì»Óø‚Ò∆’È È∂ ≈Ù‡-≈‹ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ª ’∆Â≈, Í «¬‘ È‘ƒ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ «’ ¿π√ Á∂ »Í ˘ ¡‹∂ Âæ’
Ïπ«È¡≈Á∆ ÂΩ ”Â∂ ÏÁ«Ò¡≈ ˛Õ ¡øÂ≈Ù‡∆ √Ïø˪ Á∆ ÁπÈ∆¡ª «Úæ⁄ √’≈ ÂØ∫ «¬Â’Â≈ (È≈È √‡∂‡ ¡À’‡)
«ÁzÙ‡∆◊Ø⁄ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ √øÌÚ ˛ «’ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ √≈Òª «Úæ⁄ ≈Ù‡-≈‹ª Á∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ ’≈«¬¡≈-’ÒÍ «¬’
Úæ‚≈ «‘æ√≈ «¬È∑ª ”Â∂ ‘∆ ’∂∫«Áz ‘ØÚ∂Õ ¡«‹‘∂ Âæª «Úæ⁄ ¡øÂ≈Ù‡∆ √ø◊·È, Ï‘π-≈Ù‡∆ «È◊Ó ¡Â∂ ¡√øÂπÙ‡ª,
Ï≈◊∆¡ª Á∂ ¡‰«◊‰Â √ø◊·È «◊‰≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

12.4 √ø√Ê≈ÂÓ’ «√˪ (Organizational Theory)

«¬√ «√˪ Á∂ ÍÃÂ∆Í≈Á’ª Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ ‘≈¬∆Í ◊ÒØÏ«Ò√‡ «√˪ ◊øÌ∆ »Í «Úæ⁄ ’Ó∆¡ª È≈Ò ÌÍ»
˛, «’™«’ ¿π‘ ≈‹È∆Â∆ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’È Ú≈Ò∂ ¡≈«Ê’ ’≈«¬¡≈-’ÒÍ ˘ È‹≈«¬˜ Ó‘æÂÚ «ÁøÁ≈ ˛Õ ‹∂’
Ì≈Â-Í≈«’ √Ïø˪ Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ √‘æÁ Í≈ ÂØ∫ ‘؉ Ú≈Ò∂ ÿπ√ÍÀ·∆¬∂ ¡Ò◊≈ÚÚ≈Á ˘ ‘∆ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂
Ò¬∆¬∂ ª «¬‘ ◊æÒ ÷πæÒ∑Á∂ «˜¡≈Á≈ Á∂ È‘ƒ Òæ◊Á∆ «’ Ì»Óø‚Ò∆’È Á∂ ⁄È≈ÂÓ’ √πË≈ª Á∂ Ï≈Ú‹»Á «ÈøÂ
¡≈«Ê’ Ò≈Ì Á∆ ÍÃ∂È≈ «¬È∑ª ÁØ ≈‹ª «Úæ⁄ «¬«Â‘≈«√’ «ÚØË Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ÷ÂÓ ’È «Úæ⁄ ¡√ÓæÊ ‘∆ ‘∆ ˛Õ
«¬√ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ «ÚÁÚ≈Ȫ Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ Ì»Óø‚Ò∆’È Á∂ Ôπæ◊ «Úæ⁄ ≈‹ Á∆ Ì»«Ó’≈ Á∆ ⁄⁄≈ ’Á∂ √Ó∂∫
Â∆√∆ ÁπÈ∆¡ª Á∂ «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ùª Á∆ «ÚË∆ ¡Èπ√≈ ¿πÓ∆Á ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√∂ ’≈È ¡øÂ≈Ù‡∆ ≈‹È∆Â∆
«Úæ⁄ ‘ÓÒ≈Ú ≈Ù‡Ú≈Á ¡Â∂ Ë≈«Ó’ ’æ‡ÛÍ≥Ê∆ «ÈøÂ ÚæË ‘∂ ‘ÈÕ Ì»Óø‚Ò∆’È Á∂ ‘Ó≈«¬Â∆ «‹√ ˘
«¬’ ÚÀÙ«Ú’ √ø√«¥Â∆ Á∂ »Í «Úæ⁄ ¿πÌÁ≈ Á∂÷Á∂ ‘È, ¿π√ ˘ ÁπÈ∆¡ª Ì «ÚÍπøÈ ¡Â∂ ’Ó˜Ø ≈‹ ¡≈͉∆ ‘Ø∫Á
¡Â∂ ¡Òæ◊ Í«‘⁄≈‰ Ò¬∆ √ø’‡ √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ √ø√«¥«Â’ √≈Ó≈‹Ú≈Á ˘ ≈‹È∆«Â’ √«ÊÂ≈ ÍÀÁ≈ ’È Ú≈Ò≈
Ë»ÂÂ≈Í»È ‘«Ê¡≈ √Ófi‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆ Ú∆ ’Ó∆ È‘ƒÕ

12.5 ’≈«¬¡≈-’ÒÍ Á≈ «√˪ (Rejuvenation Theory)

«¬√ «Ú⁄≈ Á∂ «Ú⁄≈’ª √Ó≈‹ Ù≈√Â∆ ¡À∫ÊÈ∆ «◊‚ø√ ¡Â∂ ‹∂Ó√ ≈√ÈØ ‘È, «‹È∑ª Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ Ì»Óø‚Ò∆’È
«¬’ Íπ≈‰∆ «¬«Â‘≈«√’ ÿ‡È≈ ˛ ¡Â∂ ≈Ù‡ ≈‹ ˘ «¬√ Á∂ ÏÁÒ∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ ÔÊ≈Ê Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ ÷πÁ
¡≈͉∆ Í«‘⁄≈‰ ˘ Í»È ÂΩ ”Â∂ ÍÃ∆Ì≈«Ù ’È≈ ‘∆ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ ÁπÈ∆¡ª «Úæ⁄ ÿ∂¨ ¡Â∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ ≈‹È∆Â∆
Á«Ó¡≈È √ÍÙ‡ √∆Ó≈ ∂÷≈ «÷æ⁄‰≈ √øÌÚ È‘ƒ «‘ «◊¡≈Õ «¬È∑ª «ÚÁÚ≈Ȫ Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ ¡√Ò «Úæ⁄ ¡‹∂ Âæ’
Ì≈Ú∂∫ ‘∆ Ï‘π ’πfi È≈ ÏÁ«Ò¡≈ ‘ØÚ∂ Í ≈‹ Á∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ˘ √∆«Ó ’È Ú≈Ò∆¡ª ¡È∂’ª ¡«‹‘∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª
¡ÈπÙ≈√È ÍÃÂ∆Ù ’ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ‘È, «‹È∑ª Á∆ ¡‰Á∂÷∆ ’È≈ √ÏÒ, √ÓæÊ Á∂Ùª Ò¬∆ Ú∆ ¡√≈È È‘ƒÕ
ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª Á∆ ◊æÒ ’∆¬∂ ‹ª Ú≈Â≈Ú‰ Á∆ √πæ«÷¡≈ Á∆, ‡À’È≈ÒØ‹∆ Á≈ («ÚÙ∂Ù ’’∂ √»⁄È≈ ¥ªÂ∆) «ÚÙÚ-
«Ú¡≈Í∆ ÍÃ√≈ ‘ØÚ∂ ‹ª «Î ¡øÂ≈Ù‡∆ ¡æÂÚ≈Á Á∆ ¸‰ΩÂ∆, «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ «¬«Â‘≈«√’ ÍëÚÂ∆ ˘ ÷≈«‹
‹ª ¡‰Á∂«÷¡≈ ’È Á∆ ◊ÒÂ∆ Ú∆ √øÍÃÌ» ≈‹ È‘ƒ ’ √’Á≈Õ Ï‘π-≈Ù‡∆ «È◊Ó ¡Â∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ Óø⁄ ”Â∂
√◊Ó ‘Ø ◊À-√’≈∆ ’Â≈ ”Â∂ Ú∆ √øÍÃÌ» ≈‹ ¿π√ Â∑ª ¡√ È‘ƒ Í≈™Á∂, «‹√ Â∑ª Á»√∂ √øÍÃÌ» ≈‹ª ”Â∂Õ
«¬’ ‘Ø ÿ‡È≈¥Ó «¬√ «√Ò«√Ò∂ «Úæ⁄ ÚȉÔØ◊ ˛Õ ’¬∆ Ìπ◊Ø«Ò’ ÷∂Âª «Úæ⁄ ÷∂Â∆ ¬∂’∆’È Á∆ ◊Â∆ Â∂˜
‘ج∆ ˛ ¡Â∂ ≈‹ ”Â∂ √ø√Ê≈Úª Á≈ ◊·È ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ Ô»Í∆ «¬’æ· «¬’ ¡«‹‘≈ ‘∆ “√πÍ ÈÀÙÈÒ” √ø◊·È ˛, «‹È∑ª
Á∆ ¡≈͉∆ √ø√Á, ¡≈͉≈ ÓøÂ∆ Óø‚Ò, ◊ë‘ ÓøÂ≈Ò≈ ¡Â∂ ¡≈͉∆ ¡Á≈Ò ˛Õ Ì≈Ú∂∫ ‘∆ «¬√ Á∂ ◊·È Ò¬∆
√øÍÃÌ» ≈‹ª È∂ √ÚÀ-«¬æ¤≈ È≈Ò ¡≈͉∆ √øÍÃÌ»Â≈ ”Â∂ ÍÃÙÈ «⁄øÈ∑ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ˛Õ «¬‘ √ÍÙ‡ ˛ «’ «¬√ Ú≈ «¬√
√ø√Ê≈ Á∂ √Ó»«‘’ «‘æ «Úæ⁄ ’≈◊ ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á Í«‘Òª Ú◊∆ √«ÊÂ∆ ˘ Ú≈«Í√ ’È≈ √øÌÚ È‘ƒ ‘ØÚ∂◊≈Õ
÷∂Â∆ ¬∂’∆’È Á∂ Á»√∂ ÔÂÈ ¡≈√∆¡≈È ¡Â∂ ¡≈◊∂È≈¬∆˜∂ÙÈ ¡≈Î ¡Î∆’È Ô»«È‡∆ ¡Â∂ √≈’ «¬øÈ≈ √¯Ò
Ì≈Ú∂∫ È≈ ‘ج∂ ‘؉, «ÈÙ⁄∂ ‘∆ √πÍ ÈÀÙÈÒ √ø√Ê≈Úª Á∆ ¡øÂ≈Ù‡∆ Ì»«Ó’≈ Í«‘Òª ÁÙ’ª «Úæ⁄ «ÈøÂ ÚË∆ ˛,
«‹Ú∂∫ «’ ‹ÓÈ «ÚÁÚ≈È ◊πÒÎ◊ª◊ À‰∆’∂ È∂ «‡æ͉∆ ’∆Â∆ ˛ «’ ‹∂’ ¡√ƒ Ì«Úæ÷ ˘ ÎØÒ‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆¬∂
ª «¬‘ ◊æÒ √≈ΠȘ ¡≈™Á∆ ˛ «’ Ì»Óø‚Ò∆’È È∂ ≈Ù‡ ≈‹ Á∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ¬∂’≈«Ë’≈ ˘
÷ÂÓ ’ «ÁæÂ≈ ˛ ¡Â∂ √øÍÃÌ»Â≈ Á∂ ≈‹ Á∆ ‘æÁ ÂØ∫ Ï≈‘ Á÷Ò-¡øÁ≈˜∆ Á∆ √øÌ≈ÚÈ≈ ˘ Ï‘π ÿ‡≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ «¬‘
’≈Î∆ √øÌÚ ˛ «’ È∂ÛÒ∂ Ì«Úæ÷ «Úæ⁄ ≈Ù‡ ≈‹ Á∆ ¿π‘ Í«‘⁄≈‰ ¡Â∆ Á∆ ◊æÒ ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆ ‹Ø ÚÀ√‡ Î≈Ò∆¡≈
Á∆ √øË∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿πµÌ∆ √∆Õ

12.6 «Ú’«√ ¿πÁÔØ«◊’ ≈‹ª Á∆¡ª ÍëÚÂ∆¡ª
(Trends of Developed Industrial States)

¡≈Ëπ«È’ ≈‹ Á∆ Ùπ»¡≈ ͫ‘Òª Ô»Í «Úæ⁄ ‘∆ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ¡Â∂ «¬æÊ∂ ‘∆ ÏÁÒ≈¡ Á∂ ÁÙÈ Ú∆ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ‘Ø
‘∂ ‘ÈÕ ¡√Ò∆¡Â ª «¬‘ ˛ «’ «¬‘ ÏÁÒ≈¡ ª ‘∆ «ÁzÙ‡∆◊Ø⁄ ‘؉ Òæ◊≈ √∆, ‹Á Âæ’ «’√∂ È∂ Ì»Óø‚Ò∆’È
Á≈ È≈Ó Ú∆ È‘ƒ √π«‰¡≈ √∆Õ Íë√æË ¡Ê Ù≈√Â∆ ‹≈È ’ÀÈ∂Ê ◊≈ÒÏÃ∆Ê È∂ AIF@ Á∂ Á‘≈’∂ Á∂ ¡æË «Úæ⁄ «¬’

144 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY