Page 52 - DECO401_MICROECONOMIC_THEORY_PUNJABI

«Ú¡Ù‡∆ ¡ÊÙ≈√Â Á∂ «√˪Â

È؇ C.AC ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ Ïæ⁄ : «¬’ √«⁄æÂ «ÚÚ‰
(Consumer’s Surplus : An Illustrative Description)

¡√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘ª «’ «¬’ ¿πÍÌØ◊Â≈ «’√∂ Ú√» Ò¬∆ ’∆ÓÂ, ¿π√ Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ Á∂ Ï≈Ï Á∂‰≈ Í√øÁ
’Á≈ ˛Õ (¿π‘ ™È∆ ÓπÁ≈ Á∂‰≈ Í√øÁ ’Á≈ ˛ ‹Ø Ú√» Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ Á∂ Ï≈Ï ‘ØÚ∂)Õ ¡√ƒ «¬‘ Ú∆
‹≈‰Á∂ ‘ª «’ «’√∂ Ú√» Á∆ «‹øÈ∆ «˜¡≈Á≈ Ó≈Â≈ ¡√ƒ ÷∆ÁÁ∂ ‘ª, ¿π√ Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ «Úæ⁄ ÿ‡‰ Á∆
ÍëÚÂ∆ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ ’≈È È≈Ò «’√∂ Ú√» Á∆ Óø◊ Ú¥ Á∆ „Ò≈È ÷æÏ∂ ÂØ∫ ÷æÏ∂ ‘∂·ª ÚæÒ ‘πøÁ≈ ˛Õ √æ⁄ «¬‘
˛ «’ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ Ú¥ (‹Ø Ú√» Á∆ Ó≈Â≈ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ Á∂ «Ú⁄’≈ ¿πÒ‡ √ÏøË ÍÃ◊‡
’Á∆ ˛Õ Óø◊ Ú¥ Á≈ ‘∆ Á»√≈ »Í ˛ ‹Ø Ú√» Á∆ ’∆Ó ¡Â∂ ¿π√ Á∆ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ¿πÒ‡ √ÏøË ˘ Á√≈™Á∆ ˛Õ
«’™«’ ’∆Ó ˘ Ú√» Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ Á∂ Ï≈Ï ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, «¬√ Ò¬∆ Ú√» Á∆ ‘∂’ ¡◊Ò∆ «¬’≈¬∆
÷∆Á‰ Ò¬∆ ¿πÍÌØ◊Â≈ ÿæ‡ ’∆Ó Á∂‰ Ò¬∆ «Â¡≈ ‘πøÁ≈ ˛, ¿π‘ ‘ Ú≈ Ú√» Á∆ ÿ‡Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ Á∂
È≈Ò ’∆Ó ˘ Ï≈Ï ’Á≈ ˛ Í Ï≈˜≈ «Úæ⁄ Ú√» Á∆ ‘∂’ «¬’≈¬∆ Úæ÷-Úæ÷ ’∆Ó ”Â∂ ÷∆Á∆ È‘ƒ ‹ªÁ∆Õ
÷∆Á∆¡ª ◊¬∆¡ª ¡√Ò «Úæ⁄ √≈∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª Ò¬∆ «¬’ ‘∆ ’∆Ó «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ Á≈ ¡Ê «¬‘ ‘Ø«¬¡≈
«’ Ú√»¡ª Á∆¡ª ’πfi «¬’≈¬∆¡ª Ò¬∆ ‹Ø ¿π‘ ¡√Ò «Úæ⁄ «ÁøÁ≈ ˛, ¿π√ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Á∂‰ Ò¬∆ ¿π‘ «Â¡≈ ‘πøÁ≈
˛, ¿π‘ ≈Ù∆ ‹Ø ¿π‘ Á∂‰ ˘ «Â¡≈ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¡√Ò «Úæ⁄ ¿π‘ «ÁøÁ≈ ˛, ¿π√ Á∂ Î’ ˘ ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ Ïæ⁄Â
’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ (The sum total of the difference between what he actually intends to pay and what he
actually pays, is what is called consumer’s surplus.)

¿πÁ≈‘‰ (Illustration)
‘∂· «Ò÷∆ ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ Ïæ⁄ Á∆ √«ÊÂ∆ ˘ ÍÃ◊‡ ’Á∆ ˛-

Â≈«Ò’≈ D
P ‹ª ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∂‰ Ò¬∆ ¡√Ò∆ ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ Ïæ⁄ («¬¤πæ’
X Á∆ «¬’≈¬∆ MU X «Â¡≈ (π:) ’∆Ó ’∆ÓÂ-¡√Ò∆ ’∆ÓÂ
x
1st A@@ A@ D A@-D = F

2nd H@ H D H-D = D
3rd F@ F D F-D = B

4th D@ D D D-D = @

¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ Ïæ⁄ F+D+B = AB πͬ∂
(È؇- «¬‘ Â≈«Ò’≈ «¬√ Ó≈ÈÂ≈ ”Â∂ ω≈¬∆ ◊¬∆ ˛ «’ ÓπÁ≈ Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ = A@ «¬’≈¬∆¡ª ¡Â∂ «¬‘
√«Ê ˛Õ «⁄æÂ C.F ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∆ Ïæ⁄ Á∆ √«ÊÂ∆ ˘ ÍÃ◊‡ ’Á≈ ˛Õ
«¬√ «⁄æÂ ÂØ∫ «¬‘ ÍÃ◊‡ ‘πøÁ≈ ˛ «’ ¿πÍÌØ◊Â≈ Ú√» Á∆ ‘∂’ ‘Ø/¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆ «¬’≈¬∆ Ò¬∆ L, L .....L ’∆ÓÂ
1 6
Á∂‰ Ò¬∆ «Â¡≈ ˛ ¡Â∂ ¡≈͉∂ «ÚÚ∂’ Á∂ ¡Èπ»Í ‘∂’ «¬’≈¬∆ Ò¬∆ ¿π‘ ™È∆ ≈Ù∆ ‘∆ Á∂‰≈ ⁄≈‘∂◊≈, «‹√ ”Â∂
Ú√» Á∆ ‘∂’ «¬’≈¬∆ Á∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ ¿π√ Á∆ ’∆Ó Á∂ Ï≈Ï ‘ØÚ∂Õ ÿ‡Á∆ ‘ج∆ √∆«Ó ¿πÍÔØ◊Â≈ Á∂
È≈Ò «¬¤πæ’ ’∆Ó (Intended Price) «Úæ⁄ Ú∆ «‚æ◊‰ Á∆ ÍëÚÂ∆ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ‹∂’ Ú√» Á∆ ’πæÒ ÷∆Á
OS ˛, ¿πÁØ∫ ¿πÍÌØ◊Â≈ ‹Ø ’πæÒ «¬¤πæ’ ’∆Ó Á∂‰ Ò¬∆ «Â¡≈ ˛, ¿π‘ OSL L ÷∂Â Á∂ Ï≈Ï ˛, («¬‘ OSL L
6 6
÷∂Â ‘∂’ «¬’≈¬∆ Á∆ ¿π√ √≈∆ ’∆Ó Á≈ ‹ØÛ ˛, ‹Ø ¿πÍÌØ◊Â≈ Á∂‰ Ò¬∆ «Â¡≈ ˛ ‹ª Á∂‰ Á∆ «¬æ¤≈ æ÷Á≈ ˛Õ
’πæÒ ¡√Ò∆ ’∆Ó ‹Ø ¿πÍÌØ◊Â≈ «ÁøÁ≈ ˛ ‹ª ¿π√ ˘ Á∂‰∆ ˛ = OSxOP=OSL P
6

46 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY