Page 278 - DPOL101_Political Theory

«¬’≈¬∆ñAD: √Ú‹È’ «‘æ ¡Â∂ ÒØ’ÂøÂ

ÁØ ’≈Ȫ È≈Ò ‹πÛ «◊¡≈ : Í«‘Ò≈, «¬√ Á∆ «¬‘ Ó≈ÈÂ≈ √∆ «’ √Ó≈‹ ¡√Ò «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ √Ó»‘ª Á≈ ÔØ◊ ‘πøÁ≈ È؇
˛Õ «¬‘ √Ó»‘ ÒØ’ª Á∂ «‘ª ¡Èπ√≈ ωÁ∂ ‘È ¡Â∂ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ª ¡Â∂ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ «Ú⁄’≈ ÒÛ∆ Á≈ ’øÓ ’Á∂
‘ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Úæ÷-Úæ÷ ¡≈«Ê’, «ÚÚ‘≈«’, √ø√«¥«Â’, «√æ«÷¡≈ √Ó»‘ ≈‹ Á∂ ’≈˘Èª ˘ ÍÃÌ≈«ÚÂ
’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á∂ ‘ÈÕ Á»√≈, «¬‘ √Ó»‘ √Ó’≈Ò∆È ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ÁÏ≈¡ √Ó»‘ª (Pressure Groups) Á≈
’øÓ ’Á∂ ‘È ‹Ø ‹È √Ë≈‰ Á∆¡ª Ú«ÙÙ‡ Óø◊ª ˘ ’ÃÓÚ≈ Â∆’∂ È≈Ò √’≈ Á∂ √≈‘Ó‰∂ æ÷ ’∂ ÁØ ⁄؉ª
ÁΩ≈È ÒØ’ª Á∆ ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈ ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á∂ ‘ÈÕ √Ó◊ë‘ ◊ë‘ »Í È≈Ò √Ó»‘ ÒØ’ª ˘ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ «‘æ√≈
ÒÀ‰ ¡Â∂ ¡≈͉∆¡ª Óø◊ª ¡Â∂ «‘ª ˘ Í»≈ ’Ú≈¿π‰ Á≈ ÓΩ’≈ ÍÃÁ≈È ’Á≈ ˛Õ Ï‘πÒÚ≈Á Á∆ ¡≈Ëπ«È’ Ë≈È≈
Á≈ Ó»Ò «Ú⁄≈ «¬‘ ˛ «’ ¿πÁÔØ«◊’ ¡Â∂ Â’È∆’∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ù’Â∆ «˜¡≈Á≈Â «÷Ò∆ ‘ج∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬‘
«¬øÈ∆ ¡«ÚÚ√Ê≈ ¡√Ê≈¬∆ ¡Â∂ Í«ÚÂÈÙ∆Ò ‘πøÁ∆ ˛, «’ «¬’ √Ó∂∫ ”Â∂ ’∂ÚÒ ’πfi ‘∆ ÒØ’ «¬√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò
’ Í≈™Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ Ù’Â∆ «˜¡≈Á≈Â ÍÃÂ∆√ÍÁ≈ «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈Â ÿæ‡ «◊‰Â∆, √Ú‹È’ ¡Â∂ «Èæ‹∆ √Ó»‘ª
Áπ¡≈≈ √ªfi∂ ÍæË ”Â∂ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ÍÃÂæ÷ »Í È≈Ò ¡«‹‘≈ Òæ◊Á≈ ˛ «’ ‹Ø ÒØ’ ¿πµ⁄∂ ¡‘π«Á¡ª ”Â∂
«Ï≈‹Ó≈È ‘È, ¿π‘ ÚË∂∂ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ‘È, ÍÃø» ¡√Ò «Úæ⁄ ¿π‘ √Ó≈‹ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ «ÚØË∆ Ú◊ √Ó»‘ª Á∂ «‘ª
«Úæ⁄ √ÓfiΩÂ≈ ’Ú≈¿π‰ Ú≈Ò∂ Óπæ÷ ¡Ë≈ ‘πøÁ∂ ‘È, «‹√ Á∂ √ÓÊÈ È≈Ò ¿π‘ ¿πµ⁄∂ ¡‘π«Á¡ª ”Â∂ Í‘πø⁄∂ ‘πøÁ∂ ‘È, «‹Ú∂∫
Áπæ÷ «Úæ⁄ «Ò÷Á∂ ‘È, “√Ú‹È’ ≈‹È∆«Â’ ◊Â∆«ÚË∆¡ª «¬øÈ∆¡ª ¡Ω÷∆¡ª ‘È «’ ¿π‘ «¬’ «Ú¡’Â∆ ‹ª ≈‹
Á∆ √Ú¿πµ⁄ «¬æ¤≈ ÂØ∫ ÍÃ◊‡ È‘ƒ ‘Ø √’Á∆Õ «¬’ ≈Ù‡ ª ‘∆ √πæ«÷¡Â «‘ √’Á≈ ˛, ‹Á «Ú¡’Â∆ ¡Â∂ ≈‹ Á∂
Á«Ó¡≈È ’πfi √Ïø«Ë √Ó»‘ª-¡«‹‘∂ √Ó»‘ ‹Ø «Ú¡’Â∆ Á∂ «¬øÈ∂ ȘÁ∆’ ‘؉ «’ ¿π√ ˘ ¡≈͉∆¡ª ◊Â∆«ÚË∆¡ª
ÚæÒ ’∂∫Á« ’ √’∂ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á∂ √Ó≈È √øÿÙ «Úæ⁄ «÷æ⁄ ’∂ «Ò¡≈ √’∂Õ” ¡≈͉∂ È∂Â≈Úª Á∂ Ó≈«Ë¡Ó
È≈Ò «¬‘ √Ó»‘ Ù≈√’ª ¡Â∂ ‹ÈÂ≈ «Ú⁄’≈ √ÓfiΩÂ≈ ’Ú≈ ’∂ Úæ÷-Úæ÷ «‘ª ˘ √’≈ Âæ’ Í‘πø⁄≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ
’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ‹È √Ë≈‰ ˘ √’≈ Âæ’ ¡≈͉∆ ¡≈Ú≈˜ Í‘πø⁄≈¿π‰ Á≈ ÓΩ’≈ «ÓÒ ‹ªÁ≈ ˛Õ

Ï‘πÒÚ≈Á∆ Ò∂÷’ª Á≈ «Ú⁄≈ ˛, ‹Á «’ ≈‹È∆«Â’ ¡Â∂ ¿πÁÔØ«◊’ √ø◊·È Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ Ù’Â∆ ’πfi ÒØ’ª Âæ’
√∆«Ó ‘Ø ’∂ «‘ ◊¬∆ ˛, ÂÁ Úæ÷-Úæ÷ ¤Ø‡∂-Úæ‚∂ «‘æ √Ó»‘ª «Úæ⁄ ÍÃÂ∆√ÍÁ≈ ‹È √Ë≈‰ Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ ‹ªÁ∆ ˛Õ
¿πÁÔØ◊ÍÂ∆¡ª, Ó˜Á»ª, √’≈∆ ’Ó⁄≈∆¡ª Á∂ Úæ÷-Úæ÷ √Ó»‘ª «Úæ⁄ ÍÃ√Í ÍÃÂ∆√ÍÁ≈ ‘∂’ Ú◊ «‘æ ˘
Ù’Â∆ Á≈ Áπ¿πÍÔØ◊ ’È ÂØ∫ Ø’‰ Á≈ ÔÂÈ ’Á∆ ˛Õ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ËÈ, «√æ«÷¡≈, Ù’Â∆ ¡≈«Á Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫
’¬∆ Â∑ª Á∆¡ª ¡√Ó≈ÈÂ≈Úª Á∂ Ï≈Ú‹»Á Úæ÷-Úæ÷ √Ó»‘ª Á∆ ÓΩ‹»Á◊∆ «Èæ‹∆ «‘ª Á∆ ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈ ’’∂ ÒØ’ÂøÂ
˘ ’≈◊ ω≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ ’Á∆ ˛Õ

È؇√ Ï‘πÒÚ≈Á Á≈ «ÚÙÚ≈√ ˛ «’ √’≈ ⁄Ò≈¿π‰≈ ’∂ÚÒ È∂Â≈Úª ¡Â∂ ÍÃÙ≈√’ª Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆
È‘ƒ ‘πøÁ∆, ÏÒ«’ ¿πÈ∑ª √≈∂ «Ú¡’Â∆¡ª ¡Â∂ √Ó»‘ª Á∆ Ú∆ ˛ ‹Ø √’≈ ˘ ÍÃÂæ÷ »Í
«Úæ⁄ ÍÃÌ≈«Ú ’È Á∆ √ÓæÊ≈ æ÷Á∆ ˛Õ

Ï‘πÒÚ≈Á∆ Ò∂÷’ «¬‘ ÓøÈÁ∂ ‘È «’ ¡≈Ëπ«È’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «’√∂ È≈ «’√∂ Â∑ª Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ Ù≈√È √’≈ Á≈
«¬’ ˜»∆ Âæ ˛, ‹ÁØ∫ «’√∂ Ú∆ ÷∂Â «Úæ⁄ «È‰≈-«ÈÓ≈‰ ”Â∂ «’√∂ «¬’ Ú«ÙÙ‡ Ú◊≈ Á≈ ¡«Ë’≈ È≈ ‘Ø ’∂
Úæ÷-Úæ÷ √Ó»‘ª «Úæ⁄ ÍÃÂ∆√ÍÁ≈ ‘πøÁ∆ ˛ ª Ï‘πÒÚ≈Á Ï«‰¡≈ «‘øÁ≈ ˛, ¡◊ «ÂøÈ ‹ª ⁄≈ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ª «Úæ⁄
√ÓfiΩÂ≈ ¡Â∂ ÒÀ‰-Á∂‰ Á∆ Íë’«¡≈ ⁄æÒÁ∆ «‘øÁ∆ ˛ ª ¿πÈ∑ª ˘ Ï‘πÒÚ≈Á∆ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬√ √ÏøË «Úæ⁄
Ï‘πÒÚ≈Á∆ ¡Â∂ Ú«ÙÙ‡ Ú◊∆ «√˪ ’≈¯∆ ȘÁ∆’ ¡≈ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

ÒØ’ÂøÂ Á≈ Ï‘πÒÚ≈ÁΔ «√˪ (Pluralist Theory of Democracy)
ÒØ’ÂøÂ Á∂ Ï‘πÒÚ≈Á∆ «√˪ ˘ ¡Ó∆’≈ Á∂ ’¬∆ Ò∂÷’ª È∂ √ÍÙ‡ ’∆Â≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ «ÒÍ√∂‡, ≈Ï‡ ‚≈‘Ò,
ÍÃ∂√Ê√, ‘≈ȇ, ¡Àµ◊ ¡≈«Á Á∂ È≈Ó ÍÃÓπæ÷ ‘ÈÕ «¬È∑ª Á∂ ¡Èπ√≈ «’√∂ Ú∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ Ù’Â∆ Úæ÷-
Úæ÷ «‘æ √Ó»‘ª, √ÓπÁ≈¬∂, Ú◊ª ¡Â∂ √ø◊·Èª «Úæ⁄ Úø‚∆ ‘ج∆ ‘πøÁ∆ ˛, «‹√ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ ’Á≈
˛Õ «¬‘ Úæ÷-Úæ÷ √ÓπÁ≈¬∂ ÷πÁ ‹ª ≈‹È∆«Â’ ÁÒª Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò ¡≈͉∆¡ª Óø◊ª ≈‹È∆«Â’ ¡Ú√Ê≈ Âæ’

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 271