Page 135 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ≈Ù‡ √ßÿ È∂ ÓÈæπ÷∆ ¡«Ë’≈ª Á∆ √Ú‹È’ ÿØÙ‰≈ Á∂ Ò¬∆ «¬’ «ÚÙ∂Ù √ßÓÂ∆ Á∆ ⁄È≈ ’∆Â∆Õ «¬√ ÿØÙ‰≈ È∂
√≈∂ Á∂Ù≈ Á∂ √≈∂ È≈◊«’ª Ò¬∆ ¿πÍÒæÏË∆¡ª Á∂ «¬’ Ï≈Ï Ó≈ÈÁß‚ Á≈ Íz√Â≈Ú æ«÷¡≈Õ «¬√ Á∂ ¡Èπ√≈ √≈∂
ÒØ’ Ï≈Ï «¬æ˜Â ¡Â∂ ¡«Ë’≈ª È≈Ò ÍÀÁ≈ ‘πßÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ ¿π‘ √≈∂ ¡«Ë’≈ ‹Ø “√ßÔπ’ ≈Ù‡ ÿØÙ‰≈
ÍæÂ” «Úæ⁄ «Ò÷∂ ◊¬∂ ‘È, «ÏȪ «’√∂ ‹≈Â∆, ß◊, «¶◊, Ì≈Ù≈, ËÓ, «Ú⁄≈, Úæ÷Ú≈Á, ≈Ù‡∆ √ßÍÂ∆, ‹ÈÓ
¡≈«Á Á∂ Ì∂ÁÌ≈Ú ÂØ∫ Íz≈Í ‘؉∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ
¿π‘ «’‘Û∂ ¡«Ë’≈ ‘È ‹Ø ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ ¡÷Ú≈ √’Á∂ ‘ª?√ßÔπ’ ≈Ù‡ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ ÁØ Â∑ª Á∂ ¡«Ë’≈ª
Á∆ ◊æÒ ’Á≈ ˛Õ (i) È≈◊«’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ¡«Ë’≈, (ii) ¡≈«Ê’, √Ó≈«‹’ ¡Â∂ √ß√«¥«Â’ ¡«Ë’≈Õ
≈‹È∆«Â’ ¡«Ë’≈ª «Úæ⁄ ‹∆ÚÈ, √πÂßÂÂ≈, √πæ«÷¡≈, ◊πÒ≈Ó∆ ÂØ∫ Óπ’Â∆, Ï≈Ï ’≈˘È∆ √πæ«÷¡≈, ÿπßÓ‰ «Î‰
Á∆ √πÂßÂÂ≈, ÍÃ◊‡ ’È ¡ßÂ-¡≈ÂÓ≈ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ √πÂßÂÂ≈, «¬’æ· Ï‰≈¿π‰ Á≈ «Ú¡√’ Óæ ¡«Ë’≈ Á∂
¡Ë≈ ”Â∂ ⁄؉ª «Úæ⁄ «‘æ√≈ ÒÀ‰ Á∂ ¡«Ë’≈ ÍzÓπæ÷ ‘ÈÕ √Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ ¡Â∂ √ß√«¥«Â’ ¡«Ë’≈ª «Úæ⁄ √Ó≈«‹’
√πæ«÷¡≈, ’ßÓ ’È, ¡≈≈Ó ’È, «È¿»ÈÂÓ ‹∆ÚÈ ÍæË, «√æ«÷¡≈ ¡Â∂ ¡≈͉∂ «¬’æ· Á∆¡ª √ß√«¥«Â’ «Ú≈√ª
«Úæ⁄ «‘æ√≈ ÒÀ‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ «¬√ ◊æÒ ˘ Ú∆ Ó≈ÈÂ≈ «ÁßÁ≈ ˛ «’ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ ˘ «¬’
¡«‹‘∆ ≈Ù‡∆ ¡Â∂ ¡ßÂ≈Ù‡∆ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ «‘‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ «¬√ √πÂßÂÂ≈ Á≈ ÍzÌ≈ÚÙ≈Ò∆
„ß◊ È≈Ò «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

√ßÔπ’ ≈Ù‡ Á≈ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ ÓÈπæ÷∆ ‹≈Â∆ «Úæ⁄ ¡≈͉≈ «ÁzÛ «ÚÙÚ≈√ Íz◊‡ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¡«Ë’≈ª Á∂ √Ú-
«Ú¡≈Í’ ‘؉ Á∆ ◊æÒ ’Á≈ ˛ ª «’ «¬‘ «Ú¡’Â∆ ˘ «¬’ ≈‹ «ÚÙ∂Ù Á∂ ≈Ù‡∆ ’≈˘Èª Á∂ ¡«‘√≈√ Á∂ Ï≈Ú‹±Á
Íz≈Í ‘Ø √’∂Õ «¬‘ ÓÈπæ÷∆ √πÂßÂÂ≈ Á∂ Ó‘æÂÚͱÈ Íæ÷ª ¡Â∂ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª Íz√«ÊÂ∆¡ª Á∆ ⁄⁄≈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂
√’≈ª ˘ Ï∂ÈÂ∆ ’Á≈ ˛ «’ ¿π‘ «¬È∑ª ˘ Ò≈◊± ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∂Õ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ «¬√ «ÈÔÓ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛
«’ ¡«Ë’≈ √Ó≈«‹’ ÍæË ”Â∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ ⁄ß◊∂ ‹∆ÚÈ Á∆ Íz≈ÍÂ∆ Á∂ √≈ËÈ ‘È ¡Â∂ √’≈ª Á≈ ’ÂÚ ÒØ’ª
Á∂ «¬È∑ª Ï≈Ï ¡«Ë’≈ª Á∆ Íz≈ÍÂ∆ Á∂ √ßÿÙ «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª Á∂ Á≈¡«Ú¡ª ˘ «¬√ Â∑ª È≈Ò ÍzÏß«Ë ’È≈ ˛ «’
⁄ß◊∂ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª Íz√«ÊÂ∆¡ª √≈∂ ÒØ’ª Á∂ Ò¬∆ √ßÌÚ ‘Ø √’‰Õ

√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
Ï‘π-«Ú’ÒÍ∆ ÍzÙÈ (Multiple Choice Questions):
D. “ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ ¿π‘ ÈÀ«Â’ ¡«Ë’≈ ‘È, ‹Ø ‘∂’ ÍπÙ ¡Â∂ «¬√Â∆ ˘ ’∂ÚÒ ÓÈπæ÷ ‘؉ Á∂ È≈Â∂ «ÓÒÁ∂
‘È” ’ÊÈ «’√ Á≈ ‘À?
( ¡) ÓÀ’ÎÒ∂È (Ï) Ò≈√’∆
( √) ¡≈√«‡È ( Á) «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ’ج∆ È‘∆∫
E. ¡«‹‘∂ ¡«Ë’≈ ’∆ ’‘≈™Á∂ ‘È, ‹Ø «’√∂ Á∂Ù Á∆ √’≈ ‹ª Á±√∂ ÒØ’ª ”Â∂ ’πfi Ø’ª Ò◊≈™Á∂ ‘È?

( ¡) √’≈≈ÂÓ’ ¡«Ë’≈ (Ï) È’≈≈ÂÓ’ ¡«Ë’≈
( √) È (¡) ¡Â∂ È (Ï) (Á) «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ’ج∆ È‘∆∫Õ
F. ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ «’È∑ª Ò∂÷’ª Á∆ Á∂‰ ˛?
( ¡) ͱߋ∆Ú≈Á∆ (Ï) √≈ÓÚ≈Á∆

( √) Ó≈’√Ú≈Á∆ ( Á) «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ’ج∆ È‘∆∫Õ
¡«Ë’≈ Á≈ ˙«⁄ÂÔ-ÓÈπæ÷Δ ¡«Ë’≈ª ÁΔ √ÓΔ«÷¡≈
(Justification of Rights : A Critique of Human Rights)
ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ «’æÊØ∫ Âæ’ ·∆’ ‘È? ’∆ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ √ÏßË∆ ÿØÙ‰≈ «¬’ ÷πÁ √æ⁄ ˛ ‹Ø «’√∂ Â∑ª Á∂ ˙«⁄ÂÔ
Á∆ Óß◊ È‘∆∫ ’Á≈? ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª Á∂ ¡≈ÒØ⁄’ «¬È∑ª Íæ÷Í≈ ͻÈ ÂΩ ”Â∂ Ë≈È≈Úª ÓßÈ ’∂ È≈ √Ú∆’≈ ’
«ÁßÁ∂ ‘ÈÕ Íz«’«Â’ ¡«Ë’≈ª Á≈ «√˪ Íz«’«Â’ ’≈˘È (Natural Law) Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √‘∆ ·«‘≈«¬¡≈ «◊¡≈
√∆, Ízß± ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª ˘ Íz«’«Â’ ’≈˘È Á∆ Ë≈È≈ ÂØ∫ Í«‘Òª ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ √Ó’≈Ò∆È ≈‹È∆«Â’

128 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY