Page 134 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñF: ¡«Ë’≈

ÂÁ ‹∆ÚÈ «ÈÚ≈‘ Á∆¡ª «È¿»ÈÂÓ √π«ÚË≈Úª Á∆ √πæ«÷¡≈ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ Á≈ ¡«Ë’≈ ˛Õ «ÚÚ‘≈«’Â≈ Á≈ È؇
¡Ê ˛ «’ ≈‹ «ÚÚ√Ê≈ ˘ «¬√ Â∑ª ÍzÏßË ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ÒØ’ª Á∆¡ª «È¿»ÈÂÓ ¡≈«Ê’ ¡Â∂
√Ó≈«‹’ ˜±ª ͱ∆¡ª ‘Ø √’‰Õ ¡≈÷∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛ ’≈ÔÚÔÈ ‹ÁØ∫ «’ «¬√ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˘ ÒÀ ’∂ ’¬∆ Â∑ª Á∂
«ÚÚ≈Á ‘È, Ízß± «¬‘ ◊æÒ Ú∆ √ÍÙ‡ ˛ «’ «¬È∑ª ¡«Ë’≈ª ˘ ÚÂØ∫ «Úæ⁄ «Ò¡ªÁ∂ «ÏȪ ÒØ’ª Á∆ ’ج∆ Óß◊ ͱ∆
È‘∆∫ ‘Ø √’Á∆Õ «ÚÚ‘≈«’ ÍæË ”Â∂ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª Á≈ Í≈Ò‰ ≈‹ Á∂ ’≈˘È∆ „ª⁄∂ Á∂ ¡Ë∆È ‘∆ ‘Ø √’Á≈ ˛ ‹Ø
¡≈͉∂ È≈◊«’ª ˘ ’πfi ¡«Ë’≈ ÍzÁ≈È ’Á≈ ˛Õ

ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ ¡√Ò «Úæ⁄ ¿π‘ √πæ«÷¡≈ ’Ú⁄ ˛ ‹Ø «Ú¡’Â∆ ˘ «‘ß√≈ ¡Â∂ ¿π¶ÿ‰≈ ÂØ∫ Ï⁄≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á∂
‘ÈÕ «Ú¡’Â∆ ˘ √πæ«÷¡≈ Á∂ «’√∂ È≈ «’√∂ „ª⁄∂ Á∆ ˜± ˛, «’™«’ Íz«’Â∆ È∂ «¬√ ˘ Ï‘π ‘∆ ’Ó˜Ø ‹∆Ú
ω≈«¬¡≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’ «¬‘ √πæ«÷¡≈ ’Á∂ Ú∆ √ßͱÈ È‘∆∫ ‘πßÁ∆, ÂÁ ¡≈Ëπ«È’ Ôπæ◊ Á∂ Ùπ± «Úæ⁄ ‘∆ «¬‘ «Ú⁄≈
¿πÌ‰ Òæ◊≈ «’ «Ú¡’Â∆ ˘ ‹ÈÓ ÂØ∫ ’πfi “¡«Ë’≈” «ÓÒÁ∂ ‘È ‹Ø ¿π√ ˘ ÈÀ«Â’ ÂΩ ”Â∂ Á±√∂ ÒØ’ª ÂØ∫ ¡Â∂
√’≈ Á∆ Â≈È≈Ù≈‘∆ ÂØ∫ √πæ«÷¡Â ’Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª Íz«’«Â’ ¡«Ë’≈ª ˘ ‘∆ B@Ú∆∫ √Á∆ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª
Á≈ È≈Ó «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ
ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ ¡√Ò «Úæ⁄ ≈‹ Á∂ «ÚπæË ¡«Ë’≈ ˛, ÓÂÒÏ ≈‹ Á≈ ’ÂÚ «¬È∑ª ¡«Ë’≈ª Á≈ ¡≈Á ’È≈
˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄ Ó≈ÈÁß‚ ˛ «‹√ È≈Ò √’≈ Á∂ ’ßÓª Á≈ Ò∂÷≈-‹Ø÷≈ «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ Á±√∂ Ó‘ª ÔπæË Á∂ Ï≈¡Á
«Ú’«√ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª ˘ ÁØ Ì≈◊ª «Úæ⁄ Úß«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ-È’≈≈ÂÓ’ ¡Â∂ √’≈ÂÓ’Õ
È’≈≈ÂÓ’ ¡«Ë’≈ ¿π‘ ¡«Ë’≈ ‘È ‹Ø «’√∂ Á∂Ù Á∆ √’≈ ¡Â∂ Á±√∂ ÒØ’ª ”Â∂ ’πfi Ø’ª Ò◊≈™Á∂ ‘È, «‹Ú∂∫
≈‹ Á∂ ’≈˘È Á∂ «ÚπæË ˜πÓ Á∂ «ÏȪ «’√∂ «Ú¡’Â∆ ˘ Â√∆‘∂ È‘ƒ «ÁæÂ∂ ‹≈‰◊∂, ¿π√ Á≈ ’ج∆ ¡ß◊ Ìß◊ È‘∆∫
’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈, ‹∂Ò∑ «Úæ⁄ È‘∆∫ Í≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ‹ª ‘æ«Â¡≈ È‘∆∫ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ ’≈˘È Á∂ Ù≈√È «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ
√πæ«÷¡≈ Íz≈Í ’È ÂØ∫ Ø«’¡≈ È‘∆∫ ‹≈Ú∂◊≈Õ ≈‹ «’√∂ Ú∆ «Ú¡’Â∆ ˘ «Ú⁄≈ Íz◊‡ ’È ¡Â∂ Ë≈«Ó’
√πÂøÂÂ≈ ”Â∂ ’ج∆ Ø’ È‘ƒ Ò◊≈Ú∂◊≈Õ «’√∂ «ÚÙ∂Ù ≈‹ Á∆ ≈‹È∆«Â’, √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª
¡Ë≈ ”Â∂ «¬È∑ª ¡«Ë’≈ª ˘ ÚÂØ∫ «Úæ⁄ «Ò¡≈¿π‰ Á∆ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ¡ßÂ ‘Ø √’Á≈ ˛, Ízß± ÓΩ«Ò’ ±Í È≈Ò «¬‘
‘∂’ «Ú¡’Â∆ Á∂ √Ú «Ú¡≈Í’ ¡«Ë’≈ ‘ÈÕ
√’≈≈ÂÓ’ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª Á≈ ¡Ê ˛ «’ ’∂ÚÒ ’≈˘È Á∂ √≈‘Ó‰∂ Ï≈ÏÂ≈ ‘∆ ’≈Î∆ È‘∆∫ ˛Õ
«‹¿»‰ Á≈ ¡«Ë’≈ Á≈ ¡Ê ˛ «’ «Ú¡’Â∆ ˘ ؇∆, ’æÍÛ≈, Ó’≈È, ÁÚ≈¬∆¡ª ¡≈«Á «¬√ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ¿πÍÒæÏË
‘؉ «’ ¿π‘ ¡≈͉∂ «‹¿»‰ ˘ √≈Ê’ ’ √’∂Õ «¬√∂ Â∑ª «Ú⁄≈ Íz◊‡ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ «√æ«÷¡≈ Á∆ Óß◊ ’Á≈
‘À ª «’ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉≈ «◊¡≈È ÚË≈ √’∂Õ «¬È∑ª ¡«Ë’≈ª Á≈ ¡Ê ˛ «’ ≈‹ ¡≈͉∂ √’≈≈ÂÓ’ ’ßÓ È≈Ò
«Ú¡’Â∆ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª «¬‘ √π«ÚË≈Úª ÍzÁ≈È ’∂Õ
√ß÷∂Í «Úæ⁄, ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ Á≈ ¡Ê ˛-
A. ¡«Ë’≈ «Ú¡’Â∆ Á∆ ‹ÈÓ-‹≈ ˛, ¿π‘ ¿π√ Á∂ «Ú¡’Â∆ÚÚ «Úæ⁄ ¡ßÂÈ«‘æ ˛Õ

B. «¬‘ Ó±Ò̱ ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ ‹ª ¿π√ Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆ ˜»∆ ‘ÀÕ
C. «¬‘ ¿πÈ∑ª √Ó≈«‹’ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á∆ ¿πÓ∆Á ’Á∂ ‘È «‹È∑ª «Úæ⁄ «¬È∑ª ˘ Íz≈Í ’∆Â≈ ‹≈ √’∂Õ
D. «¬È∑ª ˘ «Ú¡’Â∆ Á∆¡ª ÓΩ«Ò’ Óß◊ª ÓßÈÁ∂ ‘ج∂ ‘∂’ ≈‹ ˘ ¡≈͉∂ √ß«ÚË≈È ¡Â∂ ’≈˘È Á≈ Ì≈◊
ω≈¿π‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

ÓÈπæ÷Δ ¡«Ë’≈ª ”Â∂ √ßÔπ’ ≈Ù‡ √ßÿ Á≈ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ (U.N. Declaration on Human Rights)
¡«Ë’≈ª Á∆ Ë≈È≈ Á∂ ¶Ó∂ «¬«Â‘≈√ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª Á≈ «Ú⁄≈ Á±√∂ Ó‘ª ÔπæË ÂØ∫ Ï≈¡Á Á∆ Á∂‰ ˛Õ «¬√
ÂæÂ’≈Ò∆’ √ÏßË ÔπæË Á∂ ÁΩ≈È «‘‡Ò Î≈√∆Ú≈Á∆ Ù≈√È ÚæÒØ∫ ’∆Â∂ ◊¬∂, ‘Ó«Ò¡ª Á∂ «ÚπæË «Âæ÷∆ ÈÎ √∆Õ «¬√
ÈÎ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ÔπæË ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹∂» Á∂Ùª È∂ ’¬∆ ‹ÓÈ È∂Â≈Úª ¿πµÍ ¿πÈ∑ª ¡Í≈˪ ”Â∂ Óπ’æÁÓ∂ ⁄Ò≈¬∂, «‹È∑ª
Á≈ ≈Ù‡ª Á∆¡ª ’≈˘È∆ «’Â≈Ϫ «Úæ⁄ ’ج∆ Úȉ È‘∆∫ √∆, Ízß± ‹Ø ¡ßÂ≈Ù‡∆ ¡Á≈Òª (International
Court of Justice) Á∂ ÎÀ√Ò∂ ”Â∂ ¡Ë≈« √∆Õ «¬È∑ª ¡Í≈˪ ˘ “ÓÈπæ÷Â≈” Á∂ «ÚπæË ¡Í≈Ë (Crimes Against
Humanity) Á≈ È≈Ó «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ¡Â∂ Ì«Úæ÷ Á∂ Ò¬∆ «¬’ Ó≈ÈÁß‚ √Ê≈«Í ’È Ò¬∆ AIDH «Úæ⁄ √ßÔπ’Â

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 127