Page 175 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ (i) ’≈˘È Á∂ √≈‘Ó‰∂ Ï≈ÏÂ≈- (Equality before Law) : «¬√ Á≈ ¡Ê «¬‘ ˛ «’ ’≈˘È Á∂ √≈‘Ó‰∂ √≈∂ «Ú¡’Â∆
Ï≈Ï ‘ÈÕ ≈‹ √≈∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ Ò¬∆ «¬æ’Ø «‹‘∂ ’≈˘È ω≈¬∂◊≈ ¡Â∂ «¬È∑ª ’≈˘Èª ˘ Ï≈Ï Ò≈◊± ’∂◊≈Õ
¡≈¬ΔÚ ‹ÀÈΔ◊ß‹ Á∂ ¡Èπ√≈ «¬√ Á≈ «¬‘ ¡Ê ˛ «’ “Ï≈Ï Íz√«ÊÂΔ¡ª «Úæ⁄ √≈∂ «Ú¡’ÂΔ¡ª Á∂ È≈Ò ’≈˘È Á≈
«ÚÚ‘≈ «¬’ Ï≈Ï ‘ØÚ∂◊≈Õ” ¡ß◊∂˜ «ÚË∆ Ù≈√Â∆ ‚≈¬Δ√Δ È∂ “«ÚË∆ Á∂ √≈‘Ó‰∂ Ï≈ÏÂ≈ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ «¬√
Íz’≈ ’∆Â∆ √∆-““√≈‚∂ Á∂Ù «Úæ⁄ ‘ ¡«Ë’≈∆ ⁄≈‘∂ ¿π‘ ÍzË≈È ÓßÂ∆ ‘ØÚ∂ ‹ª Íπ«Ò√ Á≈ «√Í≈‘∆ ‹ª ’ Ú√±Ò
’È Ú≈Ò≈, ¡ÚÀË≈«È’ ’≈‹ Á∂ Ò¬∆ ¿π∫È≈ ‘∆ ÁØÙ∆ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ «‹ßÈ≈ ‘Ø ’ج∆ √Ë≈‰ È≈◊«’Õ””

(ii) ’≈˘È Á≈ Ï≈Ï ¡«Ë’≈ (Equal Protection of Law): ’≈˘È Á∂ √≈‘Ó‰∂ Ï≈ÏÂ≈ ’≈˘È Ï≈ÏÂ≈ Á≈
È’≈≈ÂÓ’ Íæ÷ ˛, Ò∂«’È «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ ’≈˘È∆ Ï≈ÏÂ≈ Á≈ «¬’ √’≈≈ÂÓ’ Íæ÷ Ú∆ ˛ «¬√ Á≈ ¡Ê ˛ «’
≈‹ Á∂ √≈∂ È≈◊«’ª ˘ ’≈˘È Á≈ Ï≈Ï √ÓÊÈ Íz≈Í ‘ØÚ∂◊≈Õ ≈‹ ’≈˘Èª Á∂ Ó≈«Ë¡Ó ÂØ∫ ¡≈͉∂ È≈◊«’ª
˘ ‹Ø √πÂßÂÂ≈ ÍzÁ≈È ’Á≈ ˛ ¡Â∂ «√‘ ¡Â∂ ‹∆ÚÈ Á∂ ‘Ø ÷∂Âª «Úæ⁄ ‹Ø √π«ÚË≈Úª ÍzÁ≈È ’Á≈ ˛ ¿πÈ∑ª Á∂
√ÏßË «Úæ⁄ ≈‹ ¡≈͉∂ È≈◊«’ª «Úæ⁄ ’ج∆ Ì∂Á-Ì≈Ú È‘∆∫ ’∂◊≈Õ «¬√ «Úæ⁄ ◊æÒ «È«‘æ ˛ «’ ¡≈͉∂ ¡«Ë’≈ª
Á∆ æ«÷¡≈ Ò¬∆ ‘ «Ú¡’Â∆ Ï≈Ï ±Í È≈Ò ¡Á≈Òª Á∆ Ù‰ ÒÀ √’Á≈ ˛Õ Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È Á∂ ¡Èπ¤∂Á AD
«Úæ⁄ «’‘≈ «◊¡≈ ˛-““Ì≈ Á∂ ≈‹ ÷∂Â «Úæ⁄ ≈‹ «’√∂ «Ú¡’Â∆ Á≈ ’≈˘È Á∂ È≈Ò Ï≈ÏÂ≈ ‹ª ’≈˘È Á∂
Ï≈Ï √ÓÊÈ È≈Ò Úªfi≈ È‘∆∫ ’∂◊≈Õ””

(iii) ’ÂÚª Á∂ Íz√ß◊ «Úæ⁄ Ï≈ÏÂ≈ : ’≈˘È∆ Ï≈ÏÂ≈ Á∆ Ë≈È≈ «Úæ⁄ «¬‘ ◊æÒ Ú∆ Ù≈«ÓÒ ˛ «’ ¡«Ë’≈ª Á∂
È≈Ò √≈∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ ’ÂÚ Ú∆ «¬’ Ï≈Ï ‘؉◊∂Õ ‹ÈÓ, ÚßÙ, ËÓ ‹ª √ßÍÂ∆ ¡≈«Á Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ È≈ ª
«’√∂ ˘ «ÚÙ∂Ù √π«ÚË≈Úª Íz≈Í ‘؉◊∆¡ª ¡Â∂ È≈ ¿πÈ∑ª Á∂ ’ÂÚ ‘∆ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ ÓßÈ∂ ‹≈‰◊∂Õ
(iv) ’ª Á∂ «ÈË≈‰ «Úæ⁄ Ï≈ÏÂ≈:- ’ª Á≈ «ÈË≈‰ ’Á∂ √Ó∂∫ «¬√ ◊æÒ Á≈ «Ë¡≈È æ«÷¡≈ ‹≈Ú∂ «’ ’ª
Á≈ ÏØfi √≈«¡ª Á∂ ¿πµÍ Í≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ «¬√ Íz√ß◊ «Úæ⁄ ’ Á∂‰ Á∆ «‘ßÓ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ˜±∆ ‘∆ Ì∂Á ’∆Â≈
‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¡Ó∆ «Ú¡’Â∆¡ª ”Â∂ ’ª Á≈ «˜¡≈Á≈ ÏØfi ¡Â∂ ◊∆Ï «Ú¡’Â∆¡ª ”Â∂ ’ª Á≈ ÿæ‡ ÏØfi ’≈˘È∆
Ï≈ÏÂ≈ Á∂ «¬√ «√˪ È≈Ò ‘∆ ˛Õ

(v) «ÚÚ∂’ √ß◊ ¡Ë≈ ”Â∂ Ì∂ÁÌ≈Ú Ó≈ÈÂ≈:-’≈˘È∆ Ï≈ÏÂ≈ Á≈ «Ú⁄≈ ≈‹ Áπ¡≈≈ Ó≈ÈÂ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’∆Â∂
‹≈‰ Ú≈Ò∂ Ì∂ÁÌ≈Ú Á≈ ‘∆ «ÚØË ’Á≈ ˛, «ÚÚ∂’ √ß◊ ¡Ë≈ ”Â∂ ‹∂’ «’√∂ Ú◊ «ÚÙ∂Ù ˘ «ÚÙ∂Ù √π«ÚË≈Úª
ÍzÁ≈È ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È Âª Ï≈ÏÂ≈ Á≈ «√˪ «¬√ Á≈ «ÚØË È‘∆∫ ’Á≈, Ù «¬‘ ˛ «’ ¿π√ √«ÊÂ∆
«Úæ⁄ ¿π√ Ú◊ Á∂ √≈∂ ÒØ’ª ”Â∂ ¿π‘ Ï≈Ï ±Í «Úæ⁄ Ò≈◊± ‘Ø‰Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ Ò¬∆ ≈‹ ’ج∆ ¡«‹‘≈ ’≈˘È ω≈
√’Á≈ ˛ «’ ¡Óπæ’ ≈Ù∆ È≈Ò ÿæ‡ ¡≈ÓÁÈ Ú≈Ò∂ ÒØ’ª ˘ √’≈∆ Áπ’≈Ȫ ÂØ∫ √√Â≈ ¡È≈‹ «ÓÒ∂◊≈ ¡Â∂ ¡«‹‘∂
Í«Ú≈ª Á∂ Ïæ«⁄¡ª ˘ «√æ«÷¡≈ ÙπÒ’ «Úæ⁄ ¤Ø‡ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂Õ Ì≈Â∆ ≈‹ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ¡Èπ√±«⁄ ‹≈Â∆¡ª ¡Â∂
‹È-‹≈Â∆¡ª ˘ ‹Ø «ÚÙ∂Ù √π«ÚË≈Úª ÍzÁ≈È ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘È, ¿π‘ «¬√ √z∂‰∆ «Úæ⁄ ¡≈™Á∆¡ª ‘ÈÕ Ú◊
«ÚÙ∂Ù ˘ ÍzÁ≈È ’∆Â∆ ◊¬∆ «¬√ Íz’≈ Á∆¡ª «ÚÙ∂Ù √π«ÚË≈Úª ˘ «¬√ ¡Ë≈ ”Â∂ ¡Á≈Òª «Úæ⁄ ¸‰ΩÂ∆ È‘∆∫
«ÁæÂ∆ ‹≈ √’Á∆ «’ ¿π‘ ’≈˘È Á∂ √≈‘Ó‰∂ √ÓÂ≈ Á∂ «√˪ Á∂ «ÚπæË ˛Õ

B. ≈‹ÈΔ«Â’ Ï≈ÏÂ≈
≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ Á≈ ¡Ê «¬‘ ˛ «’ ≈‹È∆«Â’ Íz«’«¡≈Úª ˘ ÍzÌ≈«Ú ’È Á∂ ÓΩ’∂ √≈∂ È≈◊«’ª ˘
Ï≈Ï ±Í «Úæ⁄ Íz≈Í ‘؉∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ ≈‹ÂßÂ, ’πÒ∆ÈÂßÂ ‹ª Â≈È≈Ù≈‘∆ «ÚÚ√Ê≈ ≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ Á∂
«√˪ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ È‘∆∫ ’Á∆Õ «¬È∑ª «ÚÚ√Ê≈Úª «Úæ⁄ ‹ÈÓ ‹ª ÚßÙ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ì∂ÁÌ≈Ú «¬’ √Ë≈‰ √«ÊÂ∆
˛, Ò∂«’È ÒØ’Âß«’ «ÚÚ√Ê≈ ≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ Á∂ «√˪ ”Â∂ ¡Ë≈« ‘πßÁ∆ ˛Õ ≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ Á∂
√ÏøË «Úæ⁄ Ï≈ÏÂ≈ ±Í È≈Ò ‘∂· «Ò÷∂ ¡Èπ√≈ ¡≈™Á∆¡ª ‘È :-
(i) ÓæÂÁ≈È Á≈ ¡«Ë’≈ :- ÓæÂÁ≈È Á≈ ¡«Ë’≈ ≈‹È∆«Â’ Ï≈ÏÂ≈ Á∆ Í«‘Ò∆ √«ÊÂ∆ ˛Õ «¬√ Á≈ Ì≈Ú «¬‘
˛ «’ ËÓ, ‹≈Â∆, √ßÍÂ∆, «√æ«÷¡≈ ‹ª «¶◊ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «’√∂ Ì∂ÁÌ≈Ú ÂØ∫ «ÏÈ≈ √≈∂ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ Óæ Á∂‰ Á≈
¡«Ë’≈ Íz≈Í ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¡«ÚÔ√’ «Ú¡’Â∆¡ª, Í≈◊Ò, Á∆Ú≈Ò∆¡≈ ‹ª √ß«ÚË≈È Áπ¡≈≈ Ó≈‰ÔØ◊ ‘Ø
«’√∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ˜±∆ ‘∆ «¬È∑ª «Ú¡’Â∆¡ª ˘ Óæ ¡«Ë’≈ ÂØ∫ Úªfi≈ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
(ii) ⁄؉ª «Úæ⁄ ¿πÓΔÁÚ≈ Ï‰È Á≈ ¡«Ë’≈ :- È≈◊«’ª ˘ ⁄؉ª «Úæ⁄ ¿πÓ∆ÁÚ≈ ‘؉ Á≈ ¡«Ë’≈ Ï≈Ï ±Í
È≈Ò Íz≈Í ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «¬√ «Úæ⁄ «¬‘ ◊æÒ Ù≈«ÓÒ ˛ «’ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ «Ò÷∆¡ª «’√∂ ÔØ◊Â≈Úª È≈Ò ◊z√Â

168 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY