Page 217 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ’∂ ¿π√ Á∆ Â∂˜-Â≈ ¿πµÈÂ∆ Á≈ ÔÂÈ È‘ƒ ’Á≈, ¿π‘ È’ Á≈ Ì≈◊∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ”” Òæ◊Ì◊ «¬√ ÍÃ’≈ Á∆ Ë≈È≈
Ô»È≈È Á∂ È◊ Â∂ ≈‹ª «Úæ⁄ ÍÃ⁄æ«Ò √∆Õ ÍÒ∂‡Ø ¡Â∂ ¡√» Áπ¡≈≈ ≈‹ ˘ «¬’ ÈÀ«Â’ √ø◊·È Óø«È¡≈ «◊¡≈
˛, «‹√ Á≈ ¿πÁ∂Ù «’√∂ «¬’ Ú◊ Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ È‘ƒ, ÏÒ«’ √≈∂ È≈◊«’ª Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ ’øÓ ’È≈ ˛Õ Ï∆Â∂ Ôπ◊
«Úæ⁄ ‹Á «’ «¬√ «Ú⁄≈ Á∂ ÁÙÈ È‘ƒ ‘πøÁ∂ Í AHÚƒ ¡Â∂ AIÚƒ √Á∆ «Úæ⁄ ‡≈√’ Í∂È, Ê≈Ó√, ‹∂Î√È, ’ª‡
◊∆È ¡Â∂ Ï∂ÈÊÓ Á∆¡ª «Ú⁄≈Ë≈≈Úª «Úæ⁄ ÁπÏ≈ª «¬√ ¡≈ÁÙ ˘ Á∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ ≈‹ ¡≈͉∂ √≈∂
ÓÀ∫Ïª Á∂ ’«Ò¡≈‰ «Úæ⁄ ’øÓ ’∂Õ
«¬√ ÍÃ’≈ ¡≈͉∂ Ó»Ò »Í «Úæ⁄ ÒØ’ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ Á∆ Ë≈È≈ √Á≈ ‘∆ Ù≈«ÓÒ ‘∆ ˛ Í ÚÂÓ≈È √Ó∂∫
«Úæ⁄ «‹√ ¡Ê-«ÚÙ∂Ù «Úæ⁄ «¬√ Ë≈È≈ Á≈ ÍÃÔØ◊ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿π‘ ÚÂÓ≈È ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á∆ ‘∆ ¿πÍ‹ ˛Õ
«¬√ ˘ ¡≈Ëπ«È’ ¿πÁÔØ◊∆’È Á∆ Á∂‰ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ÒØ’ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ Á∆ Ë≈È≈ Á∆ Ùπ»¡≈ ÍÃÓπæ÷
»Í È≈Ò «ÈÓÈ ÍëÚÂ∆¡ª Á≈ ÈÂ∆‹≈ ˛-
A. «Ú¡’ÂΔÚ≈Á Á∂ ÍÃÂΔ ÍÃÂΔ«’«¡≈-AHÚƒ √Á∆ Á∂ ÷ÂÓ ‘؉ ¡Â∂ IÚƒ √Á∆ Á∂ Ùπ»¡≈ «Úæ⁄ «ÚÙÚ Á∂ √≈∂ ≈‹ª
Áπ¡≈≈ «Ú¡’Â∆ Ú≈Á∆ “ÔÁÌ≈ÚÔ ÈΔÂΔ” (Laissez Faire) ˘ ¡Í‰≈ «Ò¡≈ «◊¡≈ √∆, «¬√ È∆Â∆ Á∂ ¡Èπ√≈ ≈‹
Á∂ ’≈‹ ÷∂Â ˘ √∆«Ó ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ «¬√ È∆Â∆ ˘ ¡Í‰≈¿π‰ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ Ô»Í Á∂ ≈‹ «˜¡≈Á≈Â
√øÍÂ∆Ù∆Ò Ï‰Á∂ ◊¬∂ Í «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ √øÍÂ∆ Á≈ ’∂ÚÒ ’πfi ‘∆ ‘æÊØ∫ «Úæ⁄ ’∂∫Á∆’È Ú∆ ‘؉ Òæ◊≈Õ «¬’ Í≈√∂
ª «˜¡≈Á≈Â Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Ú◊ ¿πÂÍ≥È ‘Ø «◊¡≈, Á»√∂ Í≈√∂ «¬’ ¡«‹‘≈ Ó˜Á» Ú◊ √∆, «‹√ ’ØÒ ¡≈͉∆
√ÓæÊ≈ ÂØ∫ ÚË∂∂ ’øÓ ’È ”Â∂ Ú∆ ‹∆ÚÈ Á∂ √≈ËÈ È‘ƒ √ÈÕ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Ï‘π«◊‰Â∆ ‹ÈÂ≈ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ
ÍÃÂ∆ «È≈Ù≈ ¿πÂÍ≥È ‘ج∆ ¡Â∂ √∆’È, ’≈Ò≈«¬Ò, «ÚÒ∆¡Ó ◊≈‚«ÏÈ ¡≈«Á «ÚÁÚ≈Ȫ Áπ¡≈≈ «¬√ «È≈Ù≈
√ÏøË∆ «Ú⁄≈ ÍÃ◊‡ ’∆Â∂ ‘ÈÕ ÏπæË∆‹∆Ú∆¡ª Á∂ «¬’ Úæ‚∂ Ì≈◊ Áπ¡≈≈ «¬‘ Óø◊ ’∆Â∆ ◊¬∆ «’ ≈‹ Áπ¡≈≈ ¡≈͉∂
Ï‘π«◊‰Â∆ Ú◊ Á∆ ÁπÁÙ≈ «¬’ ٪ ÁÙ’ Á∂ »Í «Úæ⁄ Á∂÷‰ Á∆ ʪ «¬√ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ √πË≈ ’È Ò¬∆ √÷Â
’ÁÓ ¸æ’∂ ‹≈‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ
B. Ó≈’√Ú≈Á ÁΔ Ùπ»¡≈ ¡Â∂ Í»ø‹ΔÚ≈ÁΔ ≈‹ª ”Â∂ ¿π√ ÁΔ ÍÃÂΔ«’«¡≈- «Ú¡’Â∆Ú≈Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ˘ ÈÙ‡ ’È Á∆
Ùπ»¡≈ ÂØ∫ ‘∆ AHDH «Úæ⁄ ’≈Ò Ó≈’√ ¡Â∂ ¬∂∫‹Ò√ È∂ “√Ó≈‹Ú≈ÁΔ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ” (Communist Manifesto)
ÍÃ’≈«Ù ’∆Â≈Õ √≈ÓÚ≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ÂØ∫ ÍÃ∂‰≈ ◊둉 ’Á∂ ‘ج∂ Ú∆ AIAG «Úæ⁄ √ØÚ∆¡Â »√ «Úæ⁄ √Ú‘≈≈
Ú◊ Áπ¡≈≈ «¬’ √¯Ò ¥ªÂ∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ ¡Â∂ √≈∂ ¡øÁÒ∂ ¡Â∂ Ï≈‘Ò∂ «ÚØ˪ Á∂ Ï≈Ú‹»Á √ØÚ∆¡Â »√ «Úæ⁄
Óπæ÷ √«Ê »Í ”⁄ √≈ÓÚ≈Á∆ Ù≈√È «ÚÚ√Ê≈ √Ê≈«Í ‘Ø ◊¬∆Õ «¬‘ √≈ÓÚ≈Á∆ «ÚÚ√Ê≈ «ÈÙ«⁄ »Í ”⁄ Ï≈¡Á
”⁄ Á∂Ùª «Úæ⁄ ÍÃ⁄æ«Ò ͻø‹∆Ú≈Á∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ «ÚπæË ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Ò¬∆ ‚ Á≈ «¬’ ’≈‰ √∆Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄
Í»ø‹∆Ú≈Á∆ Á∂Ùª «Úæ⁄ ¡≈͉∆ «ÚÚ√Ê≈ ”Â∂ ÍπÈ «Ú⁄≈ ’È≈ ¡≈øÌ ’∆Â≈ ¡Â∂ ¿π‘ «¬√ ÈÂ∆‹∂ ”Â∂ Í‘πø⁄∂ «’
«ÚÁÓ≈È «ÚÚ√Ê≈ ˘ ω≈¬∆ æ÷‰ Ò¬∆ «¬√ «Úæ⁄ ’πfi ÓΩ«Ò’ Í«ÚÂÈ ’∆Â∂ ‹≈‰∂ ˜»∆ ‘ÈÕ √≈ÓÚ≈Á Á∂
ÚËÁ∂ ‘ج∂ ÍÃÌ≈Ú ˘ Ø’‰ Ò¬∆ ¿πÈ∑ª Áπ¡≈≈ ¡≈͉∆ Ù≈√È «ÚÚ√Ê≈ ˘ √Ú‹È «‘æÂ’≈∆ ω≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ
’∆Â≈ «◊¡≈Õ
C. «Ú’≈√Ú≈ÁΔ √Ó≈‹Ú≈Á Á≈ ÍÃÌ≈Ú-AIÚƒ ¡Â∂ B@Úƒ √Á∆ «Úæ⁄ √≈ÓÚ≈Á Á∂ «¬’ ‘Ø »Í “«Ú’≈√Ú≈ÁΔ √Ó≈‹Ú≈Á”
Á≈ ÍÃÌ≈Ú Ú∆ Úˉ Òæ◊≈Õ «¬√ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈ ¿πÁ∂Ù ¥ªÂ∆ ¡Â∂ «‘ø√≈ÂÓ’ Ó≈◊ ÂØ∫ Á» «‘øÁ∂ ‘ج∂ ÙªÂ∆Í»È
¡Â∂ √ø«ÚË≈«È’ √≈ËȪ ¡Â∂ «√æ«÷¡≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò √Ó≈‹Ú≈Á∆ «Ú⁄≈ª Á≈ ÍÃ√≈ ’’∂ Á∂Ù Á∆ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈
˘ √Ó≈‹Ú≈Á∆ „ø◊ È≈Ò ÍÃ√≈« ’È≈ √∆Õ «Ú’≈√Ú≈Á∆ √Ó≈‹Ú≈Á Áπ¡≈≈ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ «◊¡≈ «’
≈‹ Áπ¡≈≈ √Ó≈‹ Á∂ «ÈøÂ Ú◊ª Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ √πË≈ ’È Ò¬∆ ˜»∆ ÔÂÈ ’∆Â∂ ‹≈‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ ÒØ’
’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ «¬√ ÍëÚÂ∆ Á≈ √πÌ≈«Ú’ ÈÂ∆‹≈ √∆Õ

D. Ó ¡«Ë’≈ Á≈ «Ú√Ê≈ ¡Â∂ ÒØ’ÂøÂ Á≈ «Ú’≈√- AHÚƒ √Á∆ Á∂ ¡ø Âæ’ «ÏÇ∂È ¡≈«Á ÒØ’ÂøÂ∆ ≈‹ª «Úæ⁄
√∆«Ó Ó ¡«Ë’≈ Á∆ ‘∆ «ÚÚ√Ê≈ √∆ ¡Â∂ ≈‹ Áπ¡≈≈ √≈∂ Ú◊ª Á∂ «‘ª Á∆ ¿πÓ∆Á ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ √∆ Í
AHCB Á∂ √πË≈ ’≈˘È ÂØ∫ «ÏÇ∂È «Úæ⁄ Ó ¡«Ë’≈ Á≈ «Ú√Ê≈ ‘؉ Òæ◊≈ ¡Â∂ B@Úƒ √Á∆ «Úæ⁄ Ì≈ ¡≈«Á ≈‹ª
”⁄ Ï∂«fi‹’ Ó ¡«Ë’≈ ˘ ¡Í‰≈ «Ò¡≈ «◊¡≈Õ «¬È∑ª ≈‹ª Ò¬∆ ¡≈͉∂ Ï‘π«◊‰Â∆ ⁄؉’Â≈ (√≈∂ Ú◊ª) Á∆
√«ÊÂ∆ ”Â∂ «Ë¡≈È ˜»∆ ‘Ø «◊¡≈Õ √≈∂ Ú◊ª Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ √πË≈ Ò¬∆ ≈‹ ’≈‹ ÷∂Â ˘ «Ú¡≈Í’ ’È≈
˜»∆ √∆ ¡Â∂ ÒØ’ ’«Ò¡≈‰ Á∆ ÍëÚÂ∆ ˘ ¡Í‰≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ

210 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY