Page 219 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈Δ ≈‹ Á∂ Ò椉
ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ Á∆ ¿πÍØ’Â Ë≈È≈ ˘ Ș «Úæ⁄ æ÷Á∂ ‘ج∂ «¬√ Íz’≈ Á∂ ≈‹ Á∂ ÍzÓπæ÷ ±Í È≈Ò ‘∂·
«Ò÷∂ Ò椉 Áæ√∂ ‹ªÁ∂ ‘È-
A. ¡≈«Ê’ √πæ«÷¡≈ ÁΔ «ÚÚ√Ê≈- ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ ÍzÓπæ÷ ±Í È≈Ò ¡≈«Ê’ √πæ«÷¡≈ Á∂ «Ú⁄≈ ”Â∂ ¡Ë≈«Â
˛Õ √≈‚≈ ‘π‰ Âæ’ Á≈ ¡ÈπÌÚ √ÍæÙ‡ ’Á≈ ˛ «’ Ù≈√È Á≈ ±Í ⁄≈‘∂ ’πfi Ú∆ ‘ØÚ∂, «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ Ù’Â∆
¿πÈ∑ª ÒØ’ª Á∂ ‘æʪ «Úæ⁄ ’∂∫Á« ‘πßÁ∆ ˛, ‹Ø ¡≈«Ê’ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ‘πßÁ∂ ‘È ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ Ù’Â∆ ˘
‹È-√Ë≈‰ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ’È ¡Â∂ ‹È-√Ë≈‰ Á∂ «‘æ «Úæ⁄ «¬√ Á≈ ÍzÔØ◊ ’È Ò¬∆ ¡≈«Ê’ √πæ«÷¡≈ Á∆
«ÚÚ√Ê≈ Ï‘π ˜±∆ ˛Õ ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ Á∂ √ßÁÌ «Úæ⁄ ¡≈«Ê’ √πæ«÷¡≈ Á≈ ¡Ê ‘∂· «Ò÷∆¡ª «ÂßÈ
◊æÒª ÂØ∫ «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛-
(’) √≈∂ «Ú¡’ÂΔ¡ª Á∂ ؘ◊≈- ¡«‹‘∂ √≈∂ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ √∆«’ ¡Â∂ Ó≈È«√’ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ’ßÓ ’È Á∆
«‘ßÓ æ÷Á∂ ‘È, ≈‹ Áπ¡≈≈ ¿πÈ∑ª Á∆ ÔØ◊Â≈ ¡Èπ√≈ ¿πÈ∑ª ˘ «’√∂ È≈ «’√∂ Íz’≈ Á≈ ’ßÓ ˜± ‘∆ «ÁæÂ≈ ‹≈‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ‹Ø «Ú¡’Â∆ «’√∂ Ú∆ Íz’≈ Á≈ ’ßÓ ’È «Úæ⁄ ¡√ÓÊ ‘È ‹ª ≈‹ «‹È∑ª ˘ ’ßÓ ÍzÁ≈È È‘∆∫ ’
√«’¡≈, ¿πÈ∑ª Á∂ ‹∆ÚÈ Á∂ Ò¬∆ ≈‹ Áπ¡≈≈ “Ï∂ؘ◊≈Δ ÏΔÓ∂” Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ
(÷) «È¿»ÈÂÓ ‹ΔÚÈ ÍæË ÁΔ ◊߇Δ- «¬’ ¡≈ÁÓ∆ ˘ ¡≈͉∂ ’ßÓ Á∂ ÏÁÒ∂ «Úæ⁄ «¬ßÈ≈ «Ó‘ÈÂ≈È≈ ˜± ‘∆ «ÓÒ‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ¿π√ Áπ¡≈≈ «È¿»ÈÂÓ ¡≈«Ê’ ÍæË Á∆ Íz≈ÍÂ∆ ’∆Â∆ ‹≈ √’∂Õ «È¿»ÈÂÓ ‹∆ÚÈ ÍæË Á∂ √ÏßË
«Úæ⁄ ¡ÊÙ≈√ÂΔ ’≈¿»Ê È∂ «’‘≈ ˛ «’ ““È≈◊«’ª Á∂ Ò¬∆ «˜¡≈Á≈Â ±Í «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª ˘ «√‘ ω≈¬∆ æ÷‰
Ò¬∆ Íz≈Í ÌØ‹È Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛∂Õ «ÈÚ≈√, ’æÍÛ∂ ¡≈«Á Á∂ «È¿»ÈÂÓ ‹∆ÚÈ ÍæË ÚæÒ
«⁄ßÂ≈‹È’ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «√æ«÷¡≈ Á≈ ¿πÈ∑ª ˘ ͱ≈ Ï≈Ï ÓΩ’≈ Íz≈Í ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ¡Â∂ Ï∂ؘ◊≈∆, «ÏÓ≈∆
¡Â∂ Ïπ„≈Í∂ Á∂ Áπæ÷ È≈Ò ¿π√ Á∆ æ«÷¡≈ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ”” ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ «Úæ⁄ «’√∂ «¬’ Á∂ Ò¬∆
«˜¡≈Á≈Â ÂØ∫ Ï≈¡Á √≈«¡ª Ò¬∆ Íz≈Í ’È Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ
(◊) «˜¡≈Á≈Â √Ó≈ÈÂ≈ ÁΔ √Ê≈ÍÈ≈- √ßÍÂ∆ ¡Â∂ ¡≈ÓÁÈ Á∆ ͱ∆ √Ó≈ÈÂ≈ È≈ ª √ßÌÚ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ÚªÙÈ∆¬∂
‹Á «’ ¡≈«Ê’ «È¿»ÈÂÓ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘؉ Ú≈Ò∆ «Ú¡’Â∆ Á∆ ¡≈ÓÁÈ Á≈ ¿π√ Á∂ √Ó≈‹ √∂Ú≈ √ÏßË∆ ’ßÓ È≈Ò
¿π«⁄ ¡ÈπÍ≈ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «‹æÊ∂ Âæ’ √ßÌÚ ‘ØÚ∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ ÿæ‡ ¡Â∂ ÚË∂∂ ÍæË ”Â∂
«˜¡≈Á≈ ¡ßÂ È‘∆∫ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ «¬√ ‘æÁ Âæ’ ¡≈ÓÁÈ Á∆ √Ó≈ÈÂ≈ ª √Ê≈«Í ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ «’
’ج∆ Ú∆ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ ËÈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Á±√∂ Á≈ ÙØÙ‰ È≈ ’ √’∂Õ
B. ≈‹ÈΔ«Â’ √πæ«÷¡≈ ÁΔ «ÚÚ√Ê≈- ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ Á∆ Á±√∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ≈‹È∆«Â’ √πæ«÷¡≈ Á∆ «ÚÚ√Ê≈
’‘∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ «¬√ Íz’≈ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ «’ ≈‹È∆«Â’ Ù’Â∆ √≈∂ «Ú¡’Â∆¡ª «Úæ⁄
Ù≈«ÓÒ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ «¬‘ ¡≈͉∂ «ÚÚ∂’ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «¬√ ≈‹È∆«Â’ Ù’Â∆ Á≈ ÍzÔØ◊ ’ √’‰Õ «¬√ Óø«˜Ò Á∆
Íz≈ÍÂ∆ √ÏßË∆ ‘∂· «Ò÷∆¡ª ◊æÒª ˜±∆ ‘È-

(’) ÒØ’ÂßÂΔ Ù≈√È- ≈‹ÂßÂ, ¡«ËÈ≈«¬’ÂßÂ ‹ª ’πÒ∆ÈÂßÂ Á∂ ¡Ë∆È «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ «ÚÚ∂’ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂
≈‹È∆«Â’ ’ÂÚª Á≈ √ßÍ≈ÁÈ È‘∆∫ ’ √’Á≈Õ Ú√ÂπÂ: «¬√ Ù≈√È-«ÚÚ√Ê≈Úª «Úæ⁄ ¿π√ Á∂ ’ج∆ ≈‹È∆«Â’
«˜¡≈Á≈Â ‘πßÁ∂ ‘∆ È‘∆∫ ‘ÈÕ ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ Á∂ ≈‹È∆«Â’ «‘ª Á∆ √≈ËÈ≈ ˘ Ú∆
¡≈«Ê’ «‘ª Á∆ √≈ËÈ≈ Á∂ √Ó≈È ‘∆ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬’ ÒØ’ÂßÂ∆ Ù≈√È-«ÚÚ√Ê≈ Ú≈Ò≈ ≈‹ ‘∆
ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ

(◊) È≈◊«’ √ÚÂßßÂÂ≈- √ß«ÚË≈È Áπ¡≈≈ ÒØ’ÂßÂ∆ Ù≈√È Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’ Á∂‰ È≈Ò ‘∆ ≈‹È∆«Â’ √πæ«÷¡≈
Íz≈Í ȑ∆∫ ‘Ø ‹ªÁ∆Õ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ √πæ«÷¡≈ Á∆ Óø«˜Ò ˘ Íz≈Í ’È Ò¬∆ È≈◊«’ √ÚÂßÂÂ≈
Á≈ Ú≈Â≈Ú‰ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¡Ê≈ È≈◊«’ª ˘ «Ú⁄≈ ÍÃ◊‡ ’È ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª Á∂ √ø◊·È Á∆
√ÚÂøÂÂ≈ ÍÃ≈Í ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ «¬È∑ª √ÚÂßÂÂ≈Úª Á∂ ¡«‘√≈√ «Úæ⁄ √≈ËÈ≈ È‘∆∫ ‘Ø √’Á∆ ¡Â∂ ÒØ’«‘æÂ
Á∆ √≈ËÈ≈ «ÏȪ ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹, ¡≈ÂÓ≈ Á∂ «ÏÈ≈ √∆ Á∂ √Ó≈È ‘ØÚ∂◊≈Õ
√ØÚ∆¡Â ±√ «‹Ú∂∫ √≈ÓÚ≈Á∆ ≈‹ª «Úæ⁄ È≈◊«’ª Ò¬∆ È≈◊«’ √ÚÂßÂÂ≈ ¡Â∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫: ≈‹È∆«Â’ √πæ«÷¡≈
Á≈ ¡«‘√≈√ ‘؉ Á∂ ’≈È ¿πÈ∑ª ˘ ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ È‘∆∫ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈Õ

212 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY