Page 223 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI
P. 223
≈‹È∆«Â’ «√˪Â
È؇ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, «¬‘ Á∂÷‰ «Úæ⁄ ¡≈«¬¡≈ ˛ «’ ÒØ’-’«Ò¡≈‰ Á∆ Íz«ÚÂ∆ ª ≈‹ ’ØÙ È≈Ò Ì≈∆ ÚÔÔ ˘ ‹ÈÓ
«ÁßÁ≈ ˛ Ò∂«’È ¶Ó∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ «¬√ Á≈ È≈◊«’ª Á∆ ’≈‹’πÙÒÂ≈ ”Â∂ ⁄ß◊≈ ÍzÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛ «‹√ È≈Ò ¿πÂÍ≈ÁÈ
«Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ≈Ù‡∆ ¡≈ÓÁÈ Â∂˜∆ È≈Ò ÚæËÁ∆ ˛Õ
’∆ Âπ√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘Ø «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ÒØ’Âß ≈‹ Á∆ Íz«ÚÂ∆ ˘ «ÚÙÚ «Úæ⁄ Òæ◊Ì◊ √≈∂ ≈‹ª
Áπ¡≈≈ «’√∂ È≈ «’√∂ ±Í «Úæ⁄ ¡Í‰≈ «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ ˘ ¡Í‰≈¿π‰
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø ’ج∆ √Â≈ Ú∆ È‘∆∫ ˛Õ
AB.A.C ÒØ’Âß ¡Â∂ ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈Δ ≈‹ (Democracy and Welfare State)
’πfi «Ú¡’Â∆¡ª, «ÚÙ∂Ù’ «Ú¡’Â∆Ú≈Á∆ «Ú«◊¡≈È∆¡ª Á≈ Óæ ˛ «’ ÒØ’-’«Ò¡≈‰ Á∆ Íz«ÚÂ∆ ÒØ’ÂßÂ
Ò¬∆ ÿ≈Â’ ˛ ¿πÈ∑≈ Á≈ «Ú⁄≈ «¬‘ ˛ «’ ÒØ’Âß ϑπ «˜¡≈Á≈ «Ú¡’Â∆◊ √ÚÂßÂÂ≈ ”Â∂ ˜Ø «ÁßÁ≈ ‘À Í
ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ ¡≈͉∂ ’≈‹ ÷∂ «Úæ⁄ Ï‘π «˜¡≈Á≈ Ú≈Ë≈ ’’∂ «Ú¡’Â∆ Á∆ √πÂøÂÂ≈ ˘ Èπ’√≈È
Í‘πø⁄≈™Á≈ ˛Õ ÒØ’ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ Í«‘Ò, ¡≈ÂÓ-«ÈÌÂ≈ ¡Â∂ ¡≈ÂÓ-«ÚÙÚ≈√ ˘ ·∂√
Í‘πß⁄≈™Á≈ ‘ÀÀÕ ¿π‘ ‘ ◊æÒ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ≈‹ ÚæÒ Á∂÷‰ Òæ◊Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ √«ÊÂ∆ Á≈√ Ú◊∆ ‘Ø ‹ªÁ∆
˛Õ ¿πÈ∑ª Á≈ ’ÊÈ ˛ «’ «¬’ ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ¡Â∂ √Ú-¡«Ë’≈Ú≈Á∆ ‹ª √≈ÓÚ≈Á∆ ≈‹ «Úæ⁄ ’ج∆ «ÚÙ∂Ù
¡ß ȑ∆∫ ‘πßÁ≈Õ ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ Áπ¡≈≈ Ú∆ ¡≈͉∂ ’≈‹ ÷∂ Á≈ Ï‘π «˜¡≈Á≈ «Ú√Ê≈ ’∆Â≈
‹≈Á≈ ˛Õ ‹È«‘æ Á∂ È≈Ó ”Â∂ ‹ÈÂ≈ ¿πµÍ Ì≈∆ ’ Ò◊≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È, √Ó≈‹ Á∂ ¿πµ⁄∂ Ú◊ ÂØ∫ ¿πÈ∑ª Á∆ «È¡≈ͱÈ
√ßÍÂ∆ Á≈ «¬’ Úæ‚≈ Ì≈◊ ÷Ø‘ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ‹∂’ ’ج∆ «Ú¡’Â∆ ≈‹ Á∆¡ª «¬È∑ª Íz«ÚÂ∆¡ª Á∂ «ÚØË
Á≈ ‘Ω∫√Ò≈ ’Á≈ ˛ ª ¿π√ ˘ “‹È«‘æ Á≈ ÁπÙÓ‰” ·«‘≈ ’∂ √˜≈ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ∆ ˛Õ ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ «¬’
“Úæ‚Δ √’≈” ˘ ‹ÈÓ «ÁßÁ≈ ˛ ‹Ø ‹ÈÂ≈ Á∆ √ÚÂßÂÂ≈ ¡Â∂ ÒØ’Âß ˘ ÷ÂÓ ’ «ÁßÁ∆ ˛Õ
ÒØ’Âß ¡Â∂ ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ Á∆ Íz«ÚÂ∆ Á∂ Í≈√«ÍÃ’ √ÏßË Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ ¡Í‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ ¿πÍØ’Â
«ÁzÙ‡∆’؉ √‘∆ È‘∆∫ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄, ≈‹ Áπ¡≈≈ ¡Í‰≈¬∆ ◊¬∆ ÒØ’-’«Ò¡≈‰ Á∆ Íz«ÚÂ∆ È∂ ÒØ’Âß ˘
√Ù’ÂÂ≈ ‘∆ ÍzÁ≈È ’∆Â∆ ˛, ¿π√ ˘ ÁπÒÌ È‘∆∫ ’∆Â≈Õ AIB@-AIC@ Á∂ «ÚÙÚ-«Ú¡≈Í∆ ¡≈«Ê’ √ß’‡ Á∂ ’≈Ò
«Úæ⁄ ¡Ó∆’∆ ≈Ù‡ÍÂ∆ Î∂∫’«ÒÈ ‚∆. ±‹Ú∂Ò‡ È∂ “ÈÚ-«ÈÓ≈‰ ¡≈«Ê’ ÈΔÂΔ” (New Dea , Economic
Policy) ¡Í‰≈ ’∂ Íz‹≈Âß Á∂ «ÚπæË ÷Û∑∂ «¬√ ¡≈«Ê’ √ß’‡ ˘ Á± ’ «ÁæÂ≈ ˛, «ÚÒ√È Á∆ Íz◊Â∆Ù∆Ò È∆Â∆,
±‹Ú∂Ò‡ Á∆ ÈÚ-«ÈÓ≈‰ ¡Â∂ ‡±ÓÀÈ Á∆ ¿π«⁄ È∆Â∆ (Fair Deal) ÂÂ’≈Ò∆È ¡≈ÒØ⁄È≈ Á≈ Í≈ ª ‘ج∆ √∆,
Ò∂«’È ¡æ‹ √≈∂ «Ú¡’Â∆ «¬√ ◊æÒ ˘ √Ú∆’≈ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ È∆Â∆ È∂ ¡Ó∆’∆ Íz‹≈Âß ˘ ‚◊Ó◊≈¿π‰ ÂØ∫
Ï⁄≈¡ «Ò¡≈Õ «¬√ Íz’≈ «Ïz‡∂È ¡Â∂ Íæ¤Ó∆ Ô±Í Á∂ ‘Ø ≈‹ª Áπ¡≈≈ AIÚ∆∫ √Á∆ «Úæ⁄ “ÔÁ-Ì≈ÚÔÓ ÁΔ ÈΔÂΔ”
(Policy of Laissez Faire) ¡Í‰≈¬∆ ◊¬∆ √∆, Ò∂«’È «¬√ È∆Â∆ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ √Ó≈‹ Á∂ ‘∂·Ò∂ Ú◊ (Ó‹Á±
¡Â∂ «’√≈È Ú◊) Á∆ √«ÊÂ∆ Â√ÔØ◊ ‘Ø ◊¬∆Õ Ó˜Á± Ú◊ «Úæ⁄ ¡√ßÂØÙ ÏæÁ ÂØ∫ ÏæÁ ‘؉ Òæ◊≈ ¡Â∂ Í«‘Ò∂
«ÚÙÚ ÔπæË Á∂ ¡ß Âæ’ «¬‘ ¡Ùß’≈ ‘؉ Òæ◊∆ «’ «¬‘ ≈‹ √Ó≈‹Ú≈Á Á∂ ÍzÌ≈Ú «Úæ⁄ ⁄Ò∂ ‹≈‰◊∂Õ Ò∂«’È «¬È∑ª
≈‹ª Á∆¡ª √’≈ª È∂ ÎÀ’‡∆ ’≈˘È ¡Â∂ √Ì ÂØ∫ √Ë≈‰ ‹ÈÂ≈ Á∂ ’«Ò¡≈‰ Á∆¡ª ‘Ø ¡È∂’ª ÔØ‹È≈Úª ¡Í‰≈
’∂ Ó˜Á± Ú◊ Á∂ ¡√ßÂØÙ ˘ ÿæ‡ ’È «Úæ⁄ √ÎÒÂ≈ Íz≈Í ’∆Â∆Õ ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ «Úæ⁄ ¡Ó∆’≈ ¡Â∂ Íæ¤Ó∆ Ô±Í
Á∂ «¬È∑ª ≈‹ª ¡Ë∆È √Ó≈«‹’ √πæ«÷¡≈ ÔØ‹È≈Úª, ÷∂Â∆ ¿πÂÍ≈ÁÈ Ú√±¡ª Á∆ ’∆Ó Á∆ √‘≈«¬Â≈, Î∆ «√æ«÷¡≈
¡Â∂ «¬Ò≈‹ Á≈ ÍzÏßË, «‘‰-√«‘‰ Á≈ ÍzÏßË, Ó˜Á»-’«Ò¡≈‰ ÔØ‹È≈Úª, ÍÃ≈«’«Â’ √≈ËȪ Á∂ «Ú’≈√ ¡Â∂
Ï∂’≈∆, «ÏÓ≈∆ ¡Â∂ Ïπ„≈Í∂ ÂØ∫ √πæ«÷¡≈ ¡≈«Á ’ßÓ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª ’«Ò¡≈‰’≈∆ ÔØ‹È≈Úª Á∂ ’≈È
‘∆ √≈ÓÚ≈Á «¬È∑ª ≈‹ª «Úæ⁄ ¡≈͉≈ ÍzÌ≈Ú √Ê≈«Í ȑ∆∫ ’ √«’¡Õ «¬√ Íz’≈ ÒØ’-’«Ò¡≈‰ Á∆ Íz«ÚÂ∆
È∂ «¬È∑ª ÏÁÒÁ∆¡ª ‘ج∆¡ª Íz√«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ ÒØ’Âß Á∂ æ«÷¡’ Á∂ ±Í «Úß⁄ ’ßÓ ’∆Â≈ ˛Õ
«‹æÊ∂ Âæ’ Ì≈ ¡Â∂ ¡Î∆’≈ Â∂ ¬∂Ù∆¡≈ Á∂ ÈÚ-ÒØ’Âß Á≈ √ÏßË ˛, ÒØ’-’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ Á∆ Íz«ÚÂ∆ «¬’
Ó≈ ‹∆ÚÈÁ≈È∆ Ù’Â∆ ’‘∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ «¬È∑ª ≈‹ª Áπ¡≈≈ ≈‹È∆«Â’ ÷∂ «Úæ⁄ ÒØ’Âß ˘ ¡Í‰≈ «Ò¡≈
«◊¡≈ ˛, Ò∂«’È ¡≈«Ê’ ÷∂ «Úæ⁄ √«ÊÂ∆ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ÷≈Ï ‘ÀÕ «¬’ Í≈√∂ ª ¤Ø‡≈ «‹‘≈ √ßÍÂ∆Ù≈Ò∆ Ú◊
216 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY