Page 225 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ C. ¡ßÁÒ∂ ÷∂Â «Úæ⁄ ÙªÂΔ ÁΔ «ÚÚ√Ê≈- ≈‹ Á≈ «¬’ Óπæ÷ ’ßÓ È≈◊«’ª Á∂ ‹≈È-Ó≈Ò Á∆ æ«÷¡≈, ¡ ß Á  Ò ∂
¿πÁÚØ∫ ÂØ∫ ¿πÈ∑ª Á≈ Ï⁄≈¡ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ «Ú¡’Â∆◊ √Ú≈Ë∆ÈÂ≈ Á∆ æ«÷¡≈ ’È≈ ˛Õ ÙªÂ∆ ¡Â∂ «ÚÚ√Ê≈
√Ê≈«Í ’È «Úæ⁄ ¡√ÓÊ ≈‹, ≈‹ ’‘≈¿π‰ Á≈ ¡«Ë’≈∆ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ ÙªÂ∆ ¡Â∂ «ÚÚ√Ê≈ √Ê≈«Í ’È
√ÏßË∆ ≈‹ Íπ«Ò√ ÁÒ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’Á≈ ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ ≈‹ «¬√ ’≈‹ «‘æ √ÀÈ≈ Á≈ ÍÃÔØ◊ Ú∆
’Á≈ ˛Õ
D. «È¡≈ ÍÃÏøË- ÙªÂ∆ ¡Â∂ «ÚÚ√Ê≈ √Ê≈«Í ’È Á≈ ’≈‹ √ÀÈ≈ ¡Â∂ Íπ«Ò√ Áπ¡≈≈ ‘∆ È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈,
ÏÒ«’ «¬√ Ò¬∆ ¿πµÂÓ «È¡≈ ÍÃÏøË Ú∆ ˜»∆ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «È¡≈ ÍÃÏøË Ú∆ ≈‹ Á≈ «¬’ ˜»∆ ’≈‹ ˛Õ

È؇√ «¬’ «Ú¡’Â∆ ¡Â∂ Á»√∂ «Ú¡’Â∆ Â∂ «Ú¡’Â∆ ¡Â∂ ≈‹ Á∂ «Ú⁄’≈ ¿πÂÍ≥È ‘؉ Ú≈Ò∂
«ÚÚ≈Áª Á≈ ‘æÒ ’È Ò¬∆ ‘∂’ ≈‹ «Úæ⁄ ¡Á≈Òª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ

◊À«‡Ò ≈‹ Á∂ ˜»∆ ’≈‹ª «Úæ⁄ ¡≈«Ê’ ’øÓª ˘ Ú∆ Ù≈«ÓÒ ’Á≈ ˛Õ .«‹√ Á∂ ¡Ë∆È ≈‹ Áπ¡≈≈ «ÈË≈«Â
’È≈, ¡≈Ô≈Â-«ÈÔ≈ ’ Ò◊≈¿π‰≈, ÓπÁ≈ √ÏøË∆ «ÚÚ√Ê≈ ’È≈, Ì»Ó∆, ‹ø◊Ò ¡Â∂ √Ú‹È’ √øÍÂ∆ Á≈
ÍÃÏøË ’È≈, ‚≈’, Â≈ ¡Â∂ ∂Ò Á≈ ÍÃÏøË ¡≈«Á Ú∆ ’øÓ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ

«¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ ’øÓ- «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ ’øÓ Á∆ ¿πÓ∆Á ¿πÈ∑ª ’øÓª ÂØ∫ ‘πøÁ∆ ˛, «‹È∑ª ˘ ’È≈ ≈‹ Á∂ ’≈‹ ÷∂Â Ò¬∆
ª ˜»∆ È‘ƒ ‘πøÁ≈, ÍÃø» ‹Ø È≈◊«’ª Á∂ ¡≈«Ê’, √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ «‘æ «Úæ⁄ ‘πøÁ∂ ‘È, «¬‘ ’≈‹
√ÚÂøÂÂ≈ »Í È≈Ò «Ú¡’Â∆¡ª Áπ¡≈≈ Ú∆ ’∆Â∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È Í «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ≈‹ «¬‘ ’øÓ
ÚË∆¡≈ „ø◊ È≈Ò ’ √’Á≈ ˛Õ ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ≈‹ ¡Â∂ ≈‹ Áπ¡≈≈ «˜¡≈Á≈
ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ «¬¤πæ’ ’øÓ ’∆Â∂ ‹≈‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ ≈‹ Á∂ ¡«‹‘∂ «¬¤πæ’ ’øÓ ’∆Â∂ ‹≈‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ

A. «√æ«÷¡≈- «√æ«÷¡≈ ¿πµÂÓ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á∆ ÍÃÊÓ ¡Ú√Ê≈ ˛ ¡Â∂ «√æ«÷¡≈ Á∂ «ÏȪ ’ج∆ Ú∆ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂
«Ú¡’Â∆ÂÚ Á≈ «Ú’≈√ È‘ƒ ’ √’Á≈Õ «¬√ Ò¬∆ ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ Á∂ ‘∂’ ≈‹ «Úæ⁄ ‹ÈÂ≈ ˘ «√æ«÷¡Â ’È
Á∂ ’≈‹ ”Â∂ ÚË∂∂ «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √Ó≈ÈÂ≈ ¡«‹‘≈ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ≈‹ Áπ¡≈≈ Î∆ ¡Â∂ ˜»∆
¡ø«Ì’ «√æ«÷¡≈ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ ÚÂÓ≈È Ôπæ◊ «Úæ⁄ ¿πÁÔØ«◊’ «√æ«÷¡≈ ”Â∂ ÚË∂∂ ˜Ø
«ÁæÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ¡Â∂ È≈◊«’ª Á∂ Ó≈È«√’ «Ú’≈√ Ò¬∆ Ï≈⁄È≈«Ò¡≈ Ò≈«¬ÏÃ∂∆ ¡Â∂ ÍÃÔØ◊Ù≈Ò≈Úª Á∆
√Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ
B. «√‘ æ«÷¡≈ ¡Â∂ √Î≈¬Δ- ‹∆ÚÈ Á≈ ¡ÈøÁ ⁄ø◊∆ «√‘ ”Â∂ «ÈÌ ˛ ¡Â∂ «√‘ÂÓøÁ «Ú¡’Â∆ ‘∆ ‹∆ÚÈ Á∂
’ÂÚª ˘ ÌÒ∆̪ È∂Í∂ ⁄≈Û∑ √’Á≈ ‘ÀÕ ‹ÈÂ≈ Á∆ «√‘ Á∆ æ«÷¡≈ Ò¬∆ ≈‹ ¡È∂’ª ÍÃ’≈ Á∂ ’≈˘È ω≈™Á≈
˛, «‹È∑ª Áπ¡≈≈ «√‘ Ҭ∆ ‘≈È∆’≈’ √«ÊÂ∆¡ª ˘ Á» ’È Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, √Î≈¬∆,
√≈Î-√πÊ≈ ‹Ò, ‘√ÍÂ≈Ò, È«√ø◊ ‘ØÓ ¡≈«Á Á≈ ÍÃÏøË Ú∆ ≈‹ Áπ¡≈≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, «‹√ È≈Ò È≈◊«’ª Á∂
√∆ Á∆ æ«÷¡≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ √∆«’ «Ú’≈√ √øÌÚ ‘Ø √’∂Õ

C. ¡≈Ú≈‹≈¬Δ Á∂ √≈ËȪ Á≈ ÍÃÏøË- ¡≈Ëπ«È’ √Ó∂∫ ÂØ∫ ¡≈Ú≈‹≈¬∆ Á∂ √≈ËÈ Á∂Ù Á∂ ¡≈«Ê’, Ó≈È«√’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’
‹∆ÚÈ Á∂ ÍÃ≈‰ ‘ÈÕ ¡æ‹ ’ج∆ Ú∆ ≈‹ √Û’ª, ∂Òª, «⁄æ·∆, ‘Ú≈¬∆ ‹‘≈˜, ∂‚∆˙, ‡ÀÒ∆¯ØÈ, ’≈÷≈È∂ ¡≈«Á Á∆
√π«ÚË≈ ÂØ∫ «ÏȪ «‹¿»∫Á≈ È‘ƒ «‘ √’Á≈Õ ‹ÈÂ≈ Á∆ √π«ÚË≈ ¡Â∂ Á∂Ù Á∂ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Ò¬∆ ≈‹ Áπ¡≈≈ «¬È∑ª
√π«ÚË≈Úª Á≈ ÍÃÏøË ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
D. ÚÍ≈ ¡Â∂ ¿πÁÔØ◊- Ëø«Á¡ª Á∆ √‘≈«¬Â≈-≈‹ Á≈ «¬’ Ó‘æÂÚÍ»È ’øÓ ÚÍ≈ ¡Â∂ ¿πÁÔØ◊-Ëø«Á¡ª Á∆
√‘≈«¬Â≈ ˛Õ ≈‹ Áπ¡≈≈ «¬‘ ’øÓ ¡È∂’ª √≈ËȪ Áπ¡≈≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, «‹Ú∂∫ ¡≈Ô≈ ’∆Â∂ ◊¬∂ Ó≈Ò ”Â∂ ’
Ò◊≈¿π‰≈, ¿πÁÔØ◊ª Á∆ «ÚæÂ∆ √‘≈«¬Â≈, ¿πÁÔØ«◊’ ’∂∫Áª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈, Ó∂«Ò¡ª ¡Â∂ ÍÃÁÙÈ’≈∆¡ª Á≈ ÍÃÏøË,
«Ú«◊¡≈«È’ «√æ«÷¡≈ ÍÃÁ≈È ’È≈ ¡≈«ÁÕ

E. Ó˜Á»ª Á≈ ’«Ò¡≈‰- Ó˜Á»ª Á≈ ’«Ò¡≈‰ Ú∆ ≈‹ Á≈ «¬’ Ó‘æÂÚÍ»È ’øÓ ˛ ¡Â∂ ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ «Úæ⁄

218 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY