Page 229 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ G. ≈‹ª Á∂ ÷∂Â ¡«Ë’≈ «Úæ⁄ Á÷Ò¡øÁ≈˜∆ (Interference in States Jurisdiction)- √ø«ÚË≈È È≈Ò ≈‹
√»⁄∆ ”Â∂ ’≈˘È ω≈¿π‰ Á∆ Ù’Â∆ ÍêÂ∆ «ÚË≈È Óø‚Òª ˘ Á∂ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ˛ Í «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ «¬‘ ‘æÒ Ú∆ ˛
«’ ’πfi ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ ’∂∫Á∆ √ø√Á ≈‹ √»⁄∆ «Úæ⁄ ¡ø«’ «Ú«Ù¡ª ”Â∂ ’≈˘È ω≈ √’Á∆ ˛Õ ’∂∫Á∆ √ø√Á
¿π√ √Ó∂∫ ¡«‹‘≈ ’Á∆ ˛, ‹Á ≈‹ √Ì≈ B «Â‘≈¬∆ Ï‘πÓ È≈Ò «¬‘ ÍÃ√Â≈Ú Í≈√ ’ Á∂Ú∂ «’ ≈‹ √»⁄∆ «Úæ⁄
«ÁæÂ≈ «◊¡≈ «ÚÙ≈ ≈Ù‡ Á∂ «‘æ «Úæ⁄ ˛ ª ’∂∫Á∆ √ø√Á ¿π√ «ÚÙ∂ ”Â∂ ’≈˘È ω≈ √’Á∆ ˛Õ ÁØ ‹ª ÁØ ÂØ∫ Íêª
Á∂ «ÚË≈È Óø‚Òª ÚæÒØ∫ Ï∂ÈÂ∆ ’∆Â∂ ‹≈‰ ”Â∂ ≈‹ √»⁄∆ «Úæ⁄ Úȉ ’∆Â∂ ◊¬∂ «’√∂ «ÚÙ∂ ”Â∂ ’∂∫Á∆ √ø√Á ’≈˘È
ω≈ √’Á∆ ˛Õ
H. ÔØ‹È≈ ¡≈ÔØ◊ (Planning Commission)- √ø«ÚË≈È ÚæÒØ∫ «¬’ ÔØ‹È≈ ¡≈ÔØ◊ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ
ÍÃË≈È ÓøÂ∆ «¬√ ¡≈ÔØ◊ Á≈ ÍÃË≈È ‘πøÁ≈ ˛Õ ÔØ‹È≈ ¡≈ÔØ◊ ’∂∫Á ¡Â∂ Íêª Ò¬∆ «Ú’≈√Ù∆Ò ÔØ‹È≈Úª ω≈™Á≈
˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ ¡≈͉∆ ÓȘ»∆ ÍÃÁ≈È ’Á≈ ˛Õ ÔØ‹È≈ ¡≈ÔØ◊ ÚË∂∂ Íæ¤Û∂ ‘ج∂ ÷∂Âª Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù
«Ë¡≈È «ÁøÁ≈ ˛Õ ’∂∫Á ÚæÒØ∫ ÔØ‹È≈Úª Á∂ ω≈¿π‰ «Úæ⁄ Íêª Á≈ √«‘ÔØ◊ ÍÃ≈Í ’È≈ Ì≈ √«‘’≈∆ √øÿÚ≈Á
Á≈ ÍÃÂ∆’ ˛Õ
I. «ÚæÂ∆ ¡≈ÔØ◊ (Finance Commission)- √ø«ÚË≈È ÚæÒØ∫ ‘∂’ E √≈Òª Ï≈¡Á ≈Ù‡ÍÂ∆ «¬’ «Úæ ¡≈ÔØ◊
«ÈÔπ’ ’Á≈ ˛Õ «¬‘ ¡≈ÔØ◊ ’∂∫Á ÚæÒØ∫ Íêª «Úæ⁄ ËÈ Á∆ Úø‚ √ÏøË∆ √Ò≈‘-ÓÙÚ≈ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡«‹‘∆¡≈ø
«√Î≈«Ùª ’Á≈ ˛, «‹√ Á∂ ÎÒ√»Í ’∂∫Á ¡Â∂ Íêª «Úæ⁄ «ÚæÂ∆ √øÂπÒÈ Ï«‰¡≈ ‘∂ ª «’ Íêª ˘ ¡≈͉∆¡ª
˜»ª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ˜»∆ ËÈ ¿πÍÒæÏË ‘Ø √’∂Õ
A@. ≈Ù‡∆ «Ú’≈√ ÍÃ∆ÙÁ (National Development Council)- Á∂Ù Á∂ «Ú’≈√ ˘ «ÈÙ«⁄ ω≈¿π‰ Ò¬∆ ¡Â∂
Íêª Á≈ √«‘ÔØ◊ ÍÃ≈Í Á∂ «ÈÙ≈È∂ È≈Ò «¬’ ≈Ù‡∆ «Ú’≈√ ÍÃ∆ÙÁ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ «¬√ ÍÃ∆ÙÁ «Úæ⁄
’∂∫Á∆ ÓøÂ∆ Óø‚Ò Á∂ ÓÀ∫Ï ÔØ‹È≈ ¡≈ÔØ◊ Á∂ ÓÀ∫Ï ¡Â∂ Íêª Á∂ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Ù≈«ÓÒ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ÍÃ∆ÙÁ ÔØ‹È≈
¡≈ÔØ◊ Á∂ ÎÀ√«Ò¡ª Á≈ Ú∆ √ÓÊÈ ’Á∆ ˛Õ ≈Ù‡∆ «Ú’≈√ ÍÃ∆ÙÁ «Úæ⁄ Ì≈ Á≈ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ ¡Â∂ Íêª «Úæ⁄
Óπæ÷ ÓøÂ∆ ÔØ‹È≈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ Íæ÷ª Á∆ «ÚÚ‘≈«’Â≈ ”Â∂ √Ò≈‘-ÓÙÚ∂ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª «¬‘ ÍÃ∆ÙÁ ’∂∫Á
¡Â∂ Íêª «Úæ⁄ ¡≈Í√∆ √«‘ÔØ◊ «Ú’«√ ’È Á≈ «¬’ √‘≈«¬Â √≈ËÈ ˛Õ

AA. ¡øÂ‹≈Â∆ ÍÃ∆ÙÁ (Inter-State Council)- √ø«ÚË≈È ÚæÒØ∫ «¬‘ Ú∆ ‘æÒ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ «’ ≈Ù‡ÍÂ∆ ÚæÒØ∫
¡øÂ‹≈Â∆ «ÚÚ≈Áª ˘ √πÒfi≈¿π‰ Ò¬∆ ¡Â∂ √Ú‹È’ «‘æª Ò¬∆ ¡øÂ‹≈Â∆ ÍÃ∆ÙÁ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ◊¬∆
˛Õ «¬‘ ÍÃ∆ÙÁ Íêª «Úæ⁄ ¡≈Í√∆ √«‘ÔØ◊ ˘ √Ê≈«Í ’È Á≈ ’øÓ ’Á∆ ˛ ¡Â∂ ’∂∫Á Â∂ Íêª «Úæ⁄ ¡≈Í√∆
√«‘ÔØ◊ ˘ √Ê≈«Í ’È «Úæ⁄ Ú∆ «¬’ Ó‘æÂÚÍ»È Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á∆ ˛Õ √ø«ÚË≈È Á≈ «¬‘ ‘æÒ Ì≈ Á∂ √«‘’≈∆
√øÿÚ≈Á ˘ Á√≈™Á≈ ˛Õ

AB. ⁄؉ ¡≈ÔØ◊ (Election Commission)- √ø«ÚË≈È ÚæÒØ∫ √≈∂ Á∂Ù Ò¬∆ «¬’ ‘∆ ⁄؉ ¡≈ÔØ◊ ‘æÒ ’∆Â≈ «◊¡≈
˛Õ «¬‘∆ ¡≈ÔØ◊ ’∂∫Á ¡Â∂ Íêª Á∆¡ª ⁄؉ª Á≈ ÍÃÏøË ’Á≈ ˛Õ «¬√ ’≈È ’∂∫Á ¡Â∂ Íêª «Úæ⁄ ¡≈Í√∆
√«‘ÔØ◊ «Ú’«√ ‘πøÁ≈ ˛Õ
AC. ¡«÷Ò Ì≈Â∆ ÍÃÙ≈√«È’ √∂Ú≈Úª (All India Administrative Services)- Ì≈Â∆ Íêª «Úæ⁄ ¿πµ⁄ ÍÃÙ≈√«È’
¡‘π«Á¡ª ”Â∂ ’øÓ ’È Ú≈Ò∂ ¡«Ë’≈∆ ¡«÷Ò Ì≈Â∆ ÍÃÙ≈√«È’ √∂Ú≈Úª Á∂ ÓÀ∫Ï ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ¡«Ë’≈∆¡ª Á∆
«ÈÔπ’Â∆ √øÿ∆ ÒØ’ √∂Ú≈ ¡≈ÔØ◊ (Union Public Service Commission) Á∆¡ª «√Î≈«Ùª ”Â∂ ’∂∫Á∆ √’≈
ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ÔØ‹È≈Úª ’∂∫Á∆ √’≈ ¡Ë∆È ‘πøÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª ¡«Ë’≈∆¡ª Á∆ ¿πµÈÂ∆,
√∂Ú≈Óπ’Â∆ ¡Â∂ ‘Ø ’¬∆ √∂Ú≈ Ùª √øÿ∆ √’≈ ÚæÒØ∫ «ÈÙ«⁄ ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª «¬‘ √∂Ú≈Úª
Ú∆ ’∂∫Á ¡Â∂ Íêª «Úæ⁄ ¡≈Í√∆ √«‘ÔØ◊ «Ú’«√ ’È «Úæ⁄ Ó‘æÂÚÍ»È Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á∆¡ª ‘ÈÕ

AD. ÷∂Â∆ ÍÃ∆ÙÁ (Zonal Council)- √ø«ÚË≈È Á∆ Ë≈≈ BFC Á∂ ¡Èπ√≈ ’∂∫Á∆ √’≈ Á∆ «¬‘ «˜øÓ∂Ú≈∆ ÿØ«ÙÂ
’∆Â∆ ◊¬∆ ˛ «’ ¿π‘ ≈‹ª Á∂ ÍÃ√Í ÓÂÌ∂Áª ˘ ÷ÂÓ ’È Ò¬∆ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ √ÓÈÚÔ √Ê≈«Í ’∂◊∆Õ ’¬∆ Ú≈
’∂∫Á ¡Â∂ Íêª «Úæ⁄ «ÚØË∆ ÁÒª Á∆¡ª √’≈ª ‘؉ ”Â∂ ‡’≈¡ Á∆ √«ÊÂ∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø √’Á∆ ˛, «‹√ ’≈È ’∂∫Á
¡Â∂ Íêª «Úæ⁄ Ï‘π √≈∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ª √Óæ«√¡≈Úª ˘ √πÒfi≈¿π‰ Ò¬∆ ¡Â∂ ’∂∫Á
Â∂ Íêª «Úæ⁄ ¡≈Í√∆ √«‘ÔØ◊ √Ê≈«Í ’È Ò¬∆ ÷∂Â∆ ÍÃ∆ÙÁª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ «¬√ √ÏøË «Úæ⁄ √Ó∂∫-
√Ó∂∫ ”Â∂ ’¬∆ √ø◊·Èª ¡Â∂ ÍÃ∆ÙÁª ˘ √Ê≈«Í ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ Íêª ¡Â∂ ’∂∫Á Á«Ó¡≈È ≈‹È∆«Â’, ¡≈«Ê’
¡Â∂ ÍÃÙ≈√«È’ √«‘ÔØ◊ ˘ ÏÛ∑≈Ú≈ Á∂‰ «Úæ⁄ ÷∂Â∆ ÍÃ∆ÙÁ ’≈Î∆ ¿πÍÔØ◊∆ «√æË ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ

222 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY