Page 224 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM
P. 224
«¬’≈¬∆ñAB: Ì≈Â∆ √ßÿÚ≈Á
˛ «’ «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ ’∂∫Á∆ ’≈‹’≈‰∆ ≈‹ √’≈ª ˘ ¡≈Á∂Ù Ú∆ ‹≈∆ ’ √’Á∆ ˛Õ”” Ë≈≈ BEG «Úæ⁄ «’‘≈ È؇
«◊¡≈ ˛ «’ ““≈‹ √’≈ª ¡≈͉∆ ’≈‹’≈∆ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ¡«‹‘∂ „ß◊ È≈Ò ’∂◊∆, «‹√ È≈Ò ’∂∫Á
√’≈ Á∆ ’≈‹’≈∆ Ù’Â∆¡ª «Úæ⁄ ’ج∆ π’≈Ú‡ È≈ ÍÚ∂Õ ’∂∫Á √’≈ «¬√ ¿πÁ∂Ù Ò¬∆ ≈‹ √’≈ ˘ ¡≈Á∂Ù
Á∂ √’Á∆ ˛Õ””
AH. √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ √ØË (Amendment in the Constitution)- √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ √ØË Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ú∆ √ßÿ ˘ ≈‹ª
Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ «˜¡≈Á≈ Ù’Â∆ Íz≈Í ˛Õ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ √ØË Á≈ Íz√Â≈Ú ’∂ÚÒ √ß√Á ÚæÒØ∫ ‘∆ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À, ≈‹
«¬√ √ÏßË «Úæ⁄ Í«‘Ò È‘∆∫ ’ √’Á≈Õ √ß«ÚË≈È Á∆¡ª ’¬∆ Ë≈≈Úª ª ¡«‹‘∆¡ª ‘È «‹È∑ª «Úæ⁄ √ß√Á ’∂ÚÒ
¡≈͉∂ √Ë≈‰ Ï‘πÓ È≈Ò ‘∆ √ØË ’ √’Á∆ ˛ ¡Â∂ ’πfi ‘Ø Ë≈≈Úª √ß√Á Á∂ ÁØÚ∂∫ √ÁÈ ¡≈͉∂ ÁØ-«Â‘≈¬∆
Ï‘πÓ È≈Ò ÏÁÒ √’Á∂ ‘ÈÕ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ ’∂ÚÒ ’πfi ‘∆ «ÚÙ∂ ¡«‹‘∂ ‘È «‹È∑ª «Úæ⁄ √ØË ’È Ò¬∆ ¡æË∂ ≈‹ª
Á∂ «ÚË≈È Óß‚Òª Á∆ ÓȘ±∆ ÒÀ‰∆ ˜±∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª Ì≈ «Úæ⁄ ≈‹ª ˘ √ß«ÚË≈«È’ √ØË «Úæ⁄ ’ج∆ √πÂøÂ
Ù’Â∆ Íz≈Í ȑ∆∫ ˛Õ
¡Ó∆’≈ ¡Â∂ √«Ú‡˜ÒÀ∫‚ «Úæ⁄ «¬’≈¬∆¡ª ˘ Ú∆ √ØË Á≈ Íz√Â≈Ú Í∂Ù ’È Á≈ ¡«Ë’≈ Íz≈Í ˛Õ Ì≈ «Úæ⁄
ÍzªÂ ¡≈͉∂ Ù≈√È ÍzÏßË È≈Ò √Ïß«Ë Íz√Â≈Ú Ú∆ Í∂Ù È‘∆∫ ’ √’Á∂Õ «¬‘ ◊æÒ √ßÿ≈ÂÓ’ Ù≈√È Íz‰≈Ò∆ Á∂
¿πÒ‡ ˛Õ
AI. ≈‹ª Á∆ ’Ó˜Ø √«ÊÂ∆ (Weak Finance Position of States)- Ì≈ Á∂ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ ’∂∫Á ¡Â∂ ≈‹ª
Á«Ó¡≈È ‹Ø ≈‹√Ú Á∂ √ت (Sources of Revenue) Á∆ Úß‚ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À ¿π√ «Úæ⁄ Ú∆ ’∂∫Á∆’È Á∆
Íz«ÚÂ∆ ¿π√∂ Â∑ª ‘∆ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ‘À «‹Ú∂∫ «’ Ù’Â∆¡ª Á∆ Úß‚ «Úæ⁄Õ ≈‹ √’≈ª Á∆ ¡≈ÓÁÈ Á∂ √≈ËÈ ÍzÔ≈ÍÂ
È‘∆∫ ‘È ¡Â∂ ¿π‘ ¡≈͉∂ ÒØ’-ÌÒ≈¬∆ Á∂ ’ßÓª ˘ √ßÍÈ ’È Ò¬∆ ’∂∫Á∆ √’≈ Á∆ ¡≈«Ê’ √‘≈«¬Â≈ ”Â∂ «ÈÌ
«‘ßÁ∆ ˛Õ ’∂∫Á∆ √’≈ ÂØ∫ ¡≈«Ê’ √‘≈«¬Â≈ Íz≈Í ’È ’≈È ¿π‘ ’∂∫Á Á∂ «ÈÁ∂Ùª ¡Èπ√≈ ’ßÓ ’Á∆¡ª
‘ÈÕ ¿π‘ √πÂß È∆Â∆¡ª Á≈ «ÈÓ≈‰ È‘∆∫ ’ √’Á∆¡ªÕ
B@. ¡≈«Ê’ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ «ÈÔØ‹È (Economic and Social Planning)- «¬‘ «ÚÙ∂ √ÓÚÂ∆ √±⁄∆ «Úæ⁄
Ù≈«ÓÒ ˛Õ Í «¬‘ ’ßÓ Ú∆ ’∂∫Á∆ √’≈ È∂ ͱ∂ ÂΩ ”Â∂ ¡≈͉∂ «˜ßÓ∂ ÒÀ «Ò¡≈ ˛Õ Á∂Ù Á∂ ¡≈«Ê’ ¡Â∂ √Ó≈«‹’
«Ú’≈√ Ò¬∆ ÔØ‹È≈Úª ω≈¿π‰ Á≈ ’ßÓ «ÈÔØ‹È ¡≈ÔØ◊ (Planning Commission) ’Á≈ ˛Õ «ÈÔØ‹È ¡≈ÔØ◊
’∂ÚÒ ’∂∫Á∆ √’≈ Á∆¡ª ÔØ‹È≈Úª ‘∆ È‘∆∫ ω≈™Á≈ ÏÒ«’ Íø‹ √≈Ò≈ ÔØ‹È≈Úª «Úæ⁄ ≈‹ª Á∂ «Ú’≈√ Á∆¡ª
ÔØ‹È≈Úª Ú∆ «Â¡≈ ’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ √ÏøË∆ Ú∆ ’∂∫Á∆’È Á∆ Íz«ÚÂ∆ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ Ì≈ Á≈ ÍzË≈È ÓßÂ∆
«ÈÔØ‹È ¡≈ÔØ◊ Á≈ ÍzË≈È ˛Õ «ÈÔØ‹È ¡≈ÔØ◊ ’∂∫Á∆ √’≈ Á∂ ¡Ë∆È ’ßÓ ’Á≈ ‘ÀÕ
BA. ’∂∫Á Á∂ ≈‹ª «Úæ⁄ √Ù√ ÎØ√ Ì∂‹‰ Á∆ Ù’Â∆ (Centre’s Powers to Deploy Armed Forces in the
States)- DBÚ∆∫ √ØË È≈Ò √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ «¬’ ÈÚª ¡Èπ¤∂Á BEG-A Ù≈«ÓÒ ’’∂ «¬‘ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ◊¬∆
˛ «’ Ì≈ √’≈ ˘ ’≈˘È ¡Â∂ «ÚÚ√’≈ Á∆ ◊ßÌ∆ √«ÊÂ∆ È≈Ò «È͇‰ Ò¬∆ «’√∂ Ú∆ ≈‹ «Úæ⁄ √Ù√Â
‹ª Íπ«Ò√ ÎØ√ Ì∂‹‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡«‹‘∆ ÎØ√ Ì≈ √’≈ Á∂ «ÈÁ∂Ùª ¡Èπ√≈ ’ßÓ ’∂◊∆ ¡Â∂ ¿π√
”Â∂ ≈‹ √’≈ ‹ª ¿π√ Á∂ ¡Ë∆È ¡«Ë’≈∆ ˘ «È◊≈È∆ ‹ª ’߇ØÒ æ÷‰ Á≈ ’ج∆ ¡«Ë’≈ È‘∆∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ √ß√Á
˘ «¬‘ ¡«Ë’≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛ «’ ¿π‘ ’≈˘È ω≈ ’∂ ¡«‹‘∆ √Ù√ ‹ª Íπ«Ò√ ÎØ√ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª, «ÚÙ∂Ù
¡«Ë’≈∆¡ª ¡Â∂ «˜ßÓ∂Ú≈∆¡ª ˘ «ÈÙ«⁄ ’∂Õ
BB. ¡Èπ√±«⁄ ‹È‹≈Â∆¡ª ¡Â∂ Íæ¤Û∂ Ú◊ Á≈ ’«Ò¡≈‰ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∂ ÷∂ ¡«Ë’≈ «Úæ⁄ (Welfare of
π
±
Scheduled Tribes and Backward Classes under the Jurisdiction of President)- ¡È√«⁄ ‹È‹≈Â∆¡ª
¡Â∂ Íæ¤Û∂ Ú◊ Á∂ ’«Ò¡≈‰ È≈Ò √Ïß«Ë «ÚÙ∂ ˘ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ «ÚÙ∂Ù Á∂÷-∂÷ «Úæ⁄ æ«÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª
Á∆ √«ÊÂ∆ Á∆ ‹ª⁄ ÍÛÂ≈Ò Ò¬∆ ¿π‘ «¬’ ¡≈ÔØ◊ «ÈÔπ’ ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ ¡≈ÔØ◊ Á∆ «Í؇ Á∂ ¡Èπ√≈
ÍzªÂ∆ √’≈ª ˘ «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ ¡≈Á∂Ù ‹≈∆ ’ √’Á≈ ˛Õ
BC. «ÚË≈È Íz∆ÙÁ Á∆ √Ó≈ÍÂ∆ (Abolition of Legislative Council)- Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È ÚæÒØ∫ ÍzªÂª Á∂ «ÚË≈È
Óß‚Òª Á∂ Ú∆ √ß√Á Á∆ Â∑ª ÁØ √ÁÈ ‘Ø √’Á∂ ‘È Í ‹∂’ «’√∂ ÍzªÂ Á∆ «ÚË≈È √Ì≈ Ú؇ Á∂‰ Ú≈Ò∂ ‘≈˜ ÓÀ∫Ϫ
Á∂ B/C Ï‘πÓ È≈Ò ¡Â∂ ’πæÒ ÓÀ∫Ϫ Á∂ √ÍæÙ‡ Ï‘πÓ È≈Ò «ÚË≈È Íz∆ÙÁ ˘ ÷ÂÓ ’È Á≈ Íz√Â≈Ú Í≈√ ’
Á∂Ú∂ ª √ß√Á ¿π√ ˘ ’≈˘È ω≈ ’∂ ÷ÂÓ Ú∆ ’ √’Á∆ ˛Õ ¡«‹‘≈ ‘∆ ‹∂’ «’√∂ ÍzªÂ «Úæ⁄ «ÚË≈È Íz∆ÙÁ È≈
‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¡«‹‘≈ ‘∆ «¬’ Íz√Â≈Ú «ÚË≈È √Ì≈ Í≈√ ’ Á∂Ú∂ ª √ß√Á «ÚË≈È Íz∆ÙÁ ˘ ω≈ Ú∆ √’Á∆ ˛Õ
LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 217