Page 245 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ È≈ ‘ØÚ∂Õ ‹ßÓ± ’ÙÓ∆ «Úæ⁄ Ùz∆ ‹◊ÓØ‘È (AIIH), ¡ªË≈ ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ Ùz∆ ≈Ó Ò≈Ò (AIHD), ¡√Ó Á∂ ≈‹Í≈Ò
(AII@), ’È≈‡’ Á∂ ≈‹Í≈Ò (AII@) ¿πµÂ ÍzÁ∂Ù Á∂ ≈‹Í≈Ò Ùz∆ Ó∂Ù Ìß‚≈∆ (AIIF) B@@E «Úæ⁄ fi≈÷ø‚
Á∂ ¡Â∂ «Ï‘≈ Á∂ ≈‹Í≈Òª Á∂ «ÚÚ‘≈ ‘æÁ Âæ’ Íæ÷Í≈ ͱÈ ÍëÚÂ∆ «Á÷≈¬∆ «ÁæÂ∆Õ AIHD «Úæ⁄ ’ÙÓ∆ ¡Â∂
¡ªË≈ ÍzÁ∂Ù Á∂ ≈‹Í≈Òª È∂ AIHI «Úæ⁄ ’È≈‡’ Á∂ ≈‹Í≈Ò ¡Â∂ B@@E «Úæ⁄ fi≈÷ø‚ Á∂ ≈‹Í≈Ò È∂ ≈‹ª
«Úæ⁄ ≈‹Í≈Òª Á∆ ̱«Ó’≈ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ÎÀÒ∂ «ÚÚ≈Á «Úæ⁄ ÏÒÁ∆ ”Â∂ «ÿ˙ Í≈¿π‰ Á≈ ’ßÓ ’∆Â≈ Õ ≈‹ª Á∂ ’¬∆
«ÏæÒª Á∂ √Ïß˪ «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ √«‘ÓÂ∆ Íz≈Í ’È (¡Èπ¤∂Á B@@) «Úæ⁄ ≈‹Í≈Ò Á∆ ̱«Ó’≈ Ú∆ ’¬∆ Ú≈
Íæ÷Í≈Â∆ ¡Â∂ ◊À «˜ßÓ∂Ú≈≈È≈ ‘∆ ˛Õ Â≈«ÓÒÈ≈‚± Á∆ Óπæ÷ ÓßÂ∆ ’πÓ≈∆ ‹ÀÒ«ÒÂ≈ «ÚπæË Íπ«Ò√ ’≈Ú≈¬∆ Ùπ±
’Ú≈¿π‰ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¿πµÊØ∫ Á∂ ≈‹Í≈Ò Ùz∆ ⁄∂È≈ ∂‚∆ Á∆ ̱«Ó’≈ ÏÛ∆ «ÚÚ≈Á◊z√ ‘∆ √∆Õ Â≈«ÓÒÈ≈‚± «ÚË≈È
√Ì≈ È∂ ª Ùz∆ À‚∆ ˘ Ú≈«Í√ ÏπÒ≈¿π‰ Á≈ Íz√Â≈Ú ‘∆ Í≈√ ’ «ÁæÂ≈ √∆∂Õ AIIF-IG Á∂ ÁΩ≈È ¿πµÂ ÍzÁ∂Ù Á∂
≈‹Í≈Ò Ó∂Ù Ìß‚≈∆ Á≈ ⁄«æÂ Ú∆ «ÚÚ≈Á ͱÈ «‘≈Õ ≈‹Í≈Òª Á∂ ¡«‹‘∂ «ÚÚ‘≈ √ßÿ ¡Â∂ ≈‹ª Á∂ √Ïß˪
«Úæ⁄ ‰≈¡ Á≈ √Ø ‘∂ ‘ÈÕ
’¬∆ Ú≈ ≈‹Í≈Òª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ Á∂ ÓπæÁ∂ ”Â∂ √ßÿ ¡Â∂ ≈‹ª «Ú⁄’≈ «ÚÚ≈Á ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ «‘≈ ˛Õ ≈‹ √’≈
«’√∂ «ÚÙ∂Ù «Ú¡’Â∆ ˘ ≈‹Í≈Ò √Ú∆’≈ ’È «Úæ⁄ È≈≈˜◊∆ ˘ Íz◊‡ ’Á∆ ˛Õ «‹Ú∂∫ «’ Íæ¤Ó∆ Ïß◊≈Ò Á∆ √ªfi∂
Óπ⁄∂ Á∆ √’≈ ’Á∆ Ú∆ ≈‹Í≈Ò ËÓÚ∆ ˘ √Ú∆’≈ ’È ¡Â∂ ¿π√ ˘ √«‘‰ ’È Ò¬∆ «Â¡≈ È‘∆∫ √∆Õ

≈‹Í≈Ò Á∆¡ª √ÚÀ-«¬¤æπ’ Ù’Â∆¡ª (Discretionary Powers), «‹È∑ª «Úæ⁄ ¡Èπ¤∂Á CEF Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª
¡Ë∆È ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ ≈‹ √’≈ Ìß◊ ’È Á∆ «√Î≈«Ù ’È Á∆ Ù’Â∆ Ù≈«ÓÒ ‘À, Ú∆ √ßÿ ¡Â∂ ≈‹ª «Úæ⁄
«ÚØË Á≈ «¬’ √Ø ‘∆¡ª ‘ÈÕ Ó¬∆ B@@E «Úæ⁄ «Ï‘≈ Á∂ ≈‹Í≈Ò Ùz∆ ϱ‡≈ «√ßÿ ÚæÒØ∫ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ ˘ Ìß◊
’∆Â∂ ‹≈‰ Á∆ «√Î≈«Ù È∂ Ú∆ ’≈Î∆ «ÚÚ≈Á ˘ ‹ÈÓ «ÁæÂ≈Õ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ ≈‹Í≈Òª «Úæ⁄ √æÂ≈±Û ÁÒ/ÁÒª Á∂
Ï‘πÓ Á∂ ÓπæÁ∂ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’È Ò¬∆ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ Ó≈ÍÁß‚ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ˛Õ √Ë≈‰ ±Í «Úæ⁄ ≈‹Í≈Ò
√πÂßÂ ¡Â∂ «ÈÍæ÷ ÀÎ∆ Á∆ ̱«Ó’≈ È‘∆∫ «ÈÌ≈™Á∂ ‘∂Õ ¿π‘ ’∂∫Á∆ ¬∂‹ß‡ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ’ßÓ ’Á∂ ‘∂ ‘È ¡Â∂
¡≈͉∂ Ú≈Ë∂ ˘ «ÈÍæ÷ „ß◊ È≈Ò È‘∆∫ «¬√Â∂Ó≈Ò ’Á∂ ‘∂Õ «¬√ √≈∆ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ ¿π‘ ÷πÁ «ÚÚ≈Á◊z√ ‘Ø
‹ªÁ∂ ‘∂ ‘ÈÕ Ï∆Â∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ ≈‹ª Á∂ ≈‹Í≈Òª ÚæÒØ∫ √’≈ ÚæÒØ∫ ¡Èπ¤∂Á CEF Á∂ Áπ¿πÍÔØ◊ È∂ Ú∆ ≈‹Í≈Ò Á∂
¡‘πÁ∂ ˘ «ÚÚ≈Á◊z√ ω≈¬∆ æ«÷¡≈Õ ’ª◊√ ÚæÒØ∫ «ÈÔπ’ ’∆Â∂ ◊¬∂ ≈‹Í≈Òª È∂ √ßÿ Á∆ √’≈ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆
«Úæ⁄ ’¬∆ Ú≈ ◊À-’ª◊√∆ ≈‹ √’≈ª Á∂ Óπæ÷ ÓßÂ∆¡ª «ÚπæË Íæ÷Í≈Â∆ Íz«ÚÂ∆ ¡Í‰≈¬∆Õ ¡«‹‘≈ ’πfi ’∂∫Á
«Úæ⁄ ‹ÈÂ≈ √’≈ ÚæÒØ∫ «ÈÔπ’ ’∆Â∂ ◊¬∂ ≈‹Í≈Òª ÚæÒØ∫ Ó≈⁄, AIGG-AIGI ¡Â∂ ÈÚßÏ AIHI ÂØ∫ ‹±È
AIIA «Úæ⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ AIIF-IG ÁΩ≈È ¿πµÂ ÍzÁ∂Ù Á∂ ≈‹Í≈Ò Ùz∆ Ó∂Ù Ìß‚≈∆ Á≈ «ÚÚ‘≈ Ú∆ «ÈÍæ÷
È‘∆∫ √∆Õ ¡√Ò «Úæ⁄ ◊π‹≈ ¡Â∂ ¿πµÂ ÍzÁ∂Ù Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Í«‘Ò∆ √ªfi∆ ÓØ⁄≈ √’≈ È∂ ÍzË≈È ÓßÂ∆ Ùz∆ ¡Àµ⁄.
‚∆. Á∂Ú◊ΩÛ≈ ¡Ë∆È ¡Èπ¤∂Á CEF Á≈ ·∆’ «¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈Õ AIFG Á∆¡ª ⁄ΩÊ∆¡≈ ⁄؉ª ÂØ∫ Ï≈¡Á ≈‹Í≈Ò ≈‹
Á∂ Óπæ÷ ÓßÂ∆¡ª ˘ √æÂ≈ ÂØ∫ ‘‡≈¿π‰ Á∆ ÁΩÛ «Úæ⁄ ’∂∫Á∆ ¬∂‹ß‡ ω ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ ¡«‹‘∆¡ª √«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª
È∂ ’∂∫Á ÚæÒØ∫ «ÈÙ«⁄ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‹ª ˜±∆ Ò’Ùª ˘ ͱ≈ ’È Ò¬∆ Úæ÷-Úæ÷ Â∑ª È≈Ò ’ßÓ ’∆Â≈Õ ≈‹ «Úæ⁄
“È≈ Í√ßÁ Í≈‡∆” Á∆ √’≈ «ÚπæË ¡Èπ¤∂Á CEF Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò «Úæ⁄ √ßÿ Á∆ √‘≈«¬Â≈ ’È «Úæ⁄ ≈‹Í≈Ò Á∆
̱«Ó’≈ È∂ ¡Â∂ √ß«ÚË≈«È’ √ß’‡’≈Ò Á∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ ¿π√ ÚæÒØ∫ ≈‹ Á∂ ÍzÙ≈√È ⁄Ò≈¿π‰ È∂ Ú∆ ≈‹Í≈Ò Á∂ ¡‘πÁ∂
˘ «ÚÚ≈Á◊z√ ω≈ «ÁæÂ≈Õ ’¬∆ ≈‹Í≈Òª ÚæÒØ∫ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈Úª ˘ æÁ ’È/Ìß◊ ’È Á∂ ÓπæÁ∂ ”Â∂ «ÈÌ≈¬∆
◊¬∆ Íæ÷Í≈ Á∆ ̱«Ó’≈ È∂ ÏÒÁ∆ ”Â∂ Â∂Ò Í≈¿π‰ Á≈ ’ßÓ ’∆Â≈Õ ≈‹ √Ë≈‰ ±Í «Úæ⁄ ≈‹Í≈Ò ˘ “Ï≈‘∆ Ù’Â∆
È≈Ò Ù≈√È ’È Ú≈Ò≈ Ù≈√’” √ÓfiÁ∂ ‘∂ ‘È ¡Â∂ «¬√ Ò¬∆ ¿π√ ˘ ÊØ«Í¡≈ «◊¡≈ ¡‰«¬¤πæ’ «Ú¡’Â∆ √Ó«fi¡≈
‹ªÁ≈ «‘≈ ‘ÀÕ ≈‹ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘È «’ ≈‹Í≈Ò ‘Ó∂Ù≈ Óπæ÷ ÓßÂ∆ Á∆ √Ò≈‘ ¡Èπ√≈ ’ßÓ ’∂ ¡Â∂ ≈‹ Á∂ ÒØ’ª ˘
¡≈͉∂ ≈‹Í≈Ò Á∆ ⁄؉ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡ «¬√ ◊æÒ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛
«’ √ßÿ √’≈ Á∆ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ ≈‹ Á∂ ≈‹Í≈Òª ˘ «ÈÔπ’ ’È, ¿πÈ∑ª Á∆ ÏÁÒ∆ ’È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª
˘ √∂Ú≈Óπ’ ’È Á∆ Ù’Â∆ ”Â∂ ˜± ’πfi Ø’ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ Ó¬∆ B@@D «Úæ⁄ √æÂ≈ «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ô±.
Í∆. ¬∂. √’≈ Á≈ ’¬∆ ≈‹ª Á∂ ≈‹Í≈Òª ˘ «¬’æ·∂ √∂Ú≈Óπ’ ’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ ·∆’ È‘∆∫ √∆Õ «¬√ ÂØ∫ «¬‘ √ÍæÙ‡
«Á÷≈¬∆ «ÁæÂ≈ «’ ’∂∫Á √’≈ ¡≈͉∆ Í√ßÁ Á∂ ≈‹Í≈Òª ˘ ‘∆ «ÈÔπ’ ’È≈ ⁄≈‘πßÁ∆ √∆Õ
C. ¡Èπ¤∂Á CEF Á≈ Áπ¿πÍÔØ◊ (Misuse of Article 356): ¡Èπ¤∂Á CEF Á∂ ¡Èπ√≈, ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ «¬‘ ¡«Ë’≈
«ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛ «’ ¿π‘ ≈‹ «Úæ⁄ √ß«ÚË≈«È’ ÓÙ∆È∆ ¡√ÎÒ ‘؉ Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ «’√∂ ≈‹ √’≈ Á∆ «’√ÓÂ
Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ √’Á∆ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄ ≈Ù‡ÍÂ∆ È∂ ¡≈͉∂ √≈∂ ÎÀ√Ò∂ √ßÿ √’≈ Á∆ √Ò≈‘ ¡Èπ√≈ ’È∂ ‘πßÁ∂

238 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY