Page 246 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñAC: √øÿ-≈‹ √ÏøË-«ÚË≈È’, ÍÃÙ≈√«È’ ¡Â∂ «ÚæÂ∆ ≈‹È∆Â∆

‘È ¡Â∂ ≈‹Í≈Ò Á∆ «ÍØ‡ Á≈ Ó‘æÂÚ ÿæ‡ È‘ƒ ‘πßÁ≈Õ ’¬∆ Ú≈ √ßÿ √’≈ ÚæÒØ∫ Ú∆ ≈‹Í≈Ò ÂØ∫ «ÍØ‡ Á∆ È؇
Óß◊ ’ Ò¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ’ج∆ ≈‹ √’≈ ¿πÁØ∫ Ìß◊ ’ «ÁæÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛ ‹ÁØ∫ ≈Ù‡ÍÂ∆ ¡Èπ¤∂Á CEF ¡Ë∆È ≈‹
«Úæ⁄ √ß«ÚË≈«È’ √ß’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ Á∆ ÿØÙ‰≈ ’ Á∂Ú∂Õ ¿πÁØ∫ Âæ’ √ßÿ È∂ Òæ◊Ì◊ A@E Ú≈ «¬√ ¡Èπ¤∂Á Á≈
«¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ‘À ¡Â∂ «˜¡≈Á≈Â Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ «¬√ ¡Èπ¤∂Á Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ≈‹È∆«Â’ «‘æª Ò¬∆ ’∆Â≈
‹ªÁ≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ «’ ¿π√ ≈‹ √’≈ ˘ æÁ ’È Ò¬∆ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘∆ ˛, «‹æÊ∂ «’ «ÚØË∆ ÁÒ ‹ª ’ج∆
«ÚØË∆ È∂Â≈ Ù≈√È ⁄Ò≈ «‘≈ ‘πßÁ≈ √∆ ‹ª ≈‹ «Úæ⁄ √’≈ ◊·È ’È Á≈ ÔÂÈ ’ «‘≈ ‘πßÁ≈ √∆ ¡Â∂ ‹Ø
’∂∫Á «Úæ⁄ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∂ Ù≈√È ÁÒ Á∂ Ò¬∆ ¡‰«¬¤πæ’ ¡Â∂ ¡√«‘‰ÔØ◊ ÁÒ ‹ª È∂Â≈ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ AA
Ó≈⁄ AIID ˘ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò È∂ ÎÀ√Ò≈ «ÁæÂ≈ √∆ «’ ≈Ù‡ÍÂ∆ ÿØØÙ‰≈ ¡Ë∆È ¡Èπ¤∂Á CEF Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò
¡Ë∆È AIHH «Úæ⁄ È≈◊≈ÒÀ∫‚ ¡Â∂ AIHI «Úæ⁄ ’È≈‡’ ¡Â∂ AIIA «Úæ⁄ Ó∂ÿ≈«Ò¡≈ Á∆¡ª ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈Úª
Ìß◊ ’È≈ ◊À-√ß«ÚË≈«È’ √∆Õ Ó¬∆ B@@E «Úæ⁄ «Ï‘≈ Á∂ ≈‹Í≈Ò Ï±‡≈ «√ßÿ Á≈ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ Ìß◊ ’È
Á≈ ÎÀ√Ò≈ «ÈÙ«⁄ ‘∆ ≈‹È∆Â∆ ÂØ∫ ÍzÌ≈«Ú √∆Õ ¡Èπ¤∂Á CEF ≈‹ª Á∆ √Ú≈ÔÂÂ≈ ”Â∂ Ò◊≈Â≈ ÓΩ‹±Á ÷Â≈
ÍzÂ∆ ‘πßÁ≈ ˛-«¬‘ √ßÿ Á∂ ‘æʪ «Úæ⁄ «¬’ ¡«‹‘≈ Ù√Â ‘À, «‹√ Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò È≈Ò √ßÿ «’√∂ ≈‹ √’≈ ˘
√æÂ≈ ÂØ∫ ¡Òæ◊ ’ √’Á≈ ˛Õ ≈‹ ⁄≈‘πßÁ≈ ˛ «’ √ß«ÚË≈«È’ √ØË È≈Ò «¬√ “√æÂ≈Ë≈∆ ¡Èπ¤∂Á” ˘ ÷ÂÓ ’∆Â≈
‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’™«’ ‹ÁØ∫ Âæ’ «¬‘ ‘Ø∫Á «Úæ⁄ ‘∂◊≈, ≈‹ ’Á∂ Ú∆ √æ⁄∂ ¡ʪ «Úæ⁄ √Ú≈ÔÂÂ≈ Íz≈Í ȑ∆∫
’ √’Á∂ ¡Â∂ ¿π‘ ÷πÁ ˘ ’∂∫Á Á∂ ÁÏ≈¡ «Úæ⁄ √πÂßÂÂ≈ Ó«‘√±√ È‘∆∫ ’ √’Á∂Õ ‡∆. ‚∆. Í∆., ‚∆ ¡ÀµÓ. ’∂., ¬∂.
‹∆. Í∆., √∆. Í∆. ¡≈¬∆., √∆. Í∆. ¡ÀµÓ., ¡Àµ√. ¬∂. ‚∆. ¡Â∂ ’πfi ‘Ø ÁÒ «¬√ «ÚÚ≈Á◊z√ ¡Â∂ √ßÿ «ÚØË∆ ¡Èπ¤∂Á
˘ ÷ÂÓ ’È Á∆ Ú’≈Ò ’Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ
D. √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ √ØË ’È Á∆ Ù’Â∆ Á≈ Á¿πÍÔØ◊ (Misuse of Power to Amend the Constitution): ’∂ÚÒ
√ßÿ √’≈ ’ØÒ ‘∆ √ß«ÚË≈«È’ √ØË ’È Á∆ «Ú¡≈Í’ Ù’Â∆ ˛Õ ’∂ÚÒ ’πfi √ØË ’È Ò¬∆ ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡ ¡æË∆¡ª
≈‹ «ÚË≈È √Ì≈Úª Á∆ ÓȘ±∆ ˜± ‘πßÁ∆ ‘ÀÕ √ßÿ ’ØÒ ¡≈͉∆¡ª Ù’Â∆¡ª ÚË≈¿π‰ Ò¬∆ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ √ØË
’È Á∆ Ù’Â∆ ˛ ¡Â∂ «Í¤Ò∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ ’πfi ¡«‹‘∆¡ª ‘∆ √Ø˪ ’È Á∂ ’≈È ≈‹ª ˘ ¿πÍÒæÏË Ù’Â∆¡ª Á≈
÷∂Â ’πfi √∆«Ó ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ ≈‹ √±⁄∆ «Úæ⁄ Í«‘Ò∂ FF «ÚÙ∂ Ù≈«ÓÒ √È Í ‘π‰ «¬√ «Úæ⁄ ÍzÌ≈Ú∆ ±Í «Úæ⁄ FA
«ÚÙ∂ «‘ ◊¬∂ ‘ÈÕ √ßÿ∆ √±⁄∆ «Úæ⁄ A ¡Â∂ √ÓÚÂ∆ √±⁄∆ «Úæ⁄ E ÈÚ∂∫ «ÚÙ∂ Ù≈«ÓÒ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ √ßÿ Á∂ IH
«Ú«Ù¡ª ¡Â∂ √ÓÚÂ∆ EB «Ú«Ù¡ª, «‹È∑ª ”Â∂ √ßÿ ˘ Í«‘Ò Íz≈Í ˛ ¡Â∂ ’¬∆ Ï≈’∆ «Ú«Ù¡ª √«‘ √ßÿ «˜¡≈Á≈
Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ’∂∫Á Á∂ ±Í «Úæ⁄ Ì≈Â∆ √ßÿ≈ÂÓ’ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ’ßÓ ’Á≈ «‘≈ ˛Õ √ß«ÚË≈È ÚæÒØ∫ √ßÿ ˘ √ßÿ
≈‹ √Ïß˪ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «ÂßȪ ÷∂Âª «ÚË≈È’, ÍzÙ≈√«È’ ¡Â∂ «ÚæÂ∆ «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚͱÈ ¡Â∂ «Ú¡≈Í’
̱«Ó’≈ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ˛Õ Ì≈Â∆ √ßÿ∆ Íz‰≈Ò∆ Á∂ ’ßÓ «ÚÚ‘≈ È∂ √ßÿ ˘ ≈‹ª ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ω≈ «ÁæÂ≈
˛ ¡Â∂ «¬√ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ √ß«ÚË≈«È’ √ØË √ß√Á∆ ’≈˘È, ’∂∫Á∆ È∆Â∆¡ª, ’∂∫Á∆«¥Â «ÈÔØ‹È ¡Â∂ «È¡≈«¬’
ÎÀ√«Ò¡ª È∂ √ßÿ Ò¬∆ √‘≈«¬’ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆ ˛Õ ≈‹ √ßÿ ˘ ‘Ø «˜¡≈Á≈ Ù’Â∆ Á∂‰ Á≈ «ÚØË ’Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ
≈‹ «Ú’∂∫Á∆’È ⁄≈‘πßÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿π‘ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘È «’ ≈‹ª ˘ «˜¡≈Á≈ √Ø ¡Â∂ Ù’Â∆¡ª «ÁæÂ∆¡ª ‹≈‰Õ

E. ≈‹ª «Úæ⁄ ’∂∫Á∆ ÏÒª ˘ Ò◊≈«¬¡≈ ‹≈‰≈ (Deployment of Central Forces in the States): √ßÿ ¡Â∂ ≈‹ª
«Úæ⁄ «ÚÚ≈Á Á≈ «¬’ ‘Ø Ó‘æÂÚͱÈ ÓπæÁ≈ √ßÿ ÚæÒØ∫ ≈‹ª «Úæ⁄ ’∂∫Á∆ ÏÒª-√∆. ¡≈. Í∆. ¡ÀµÎ., Ï∆. ¡Àµ√. ¡ÀµÎ.
, ¡≈¬∆. ‡∆. Ï∆. Í∆., Í∆. ¡≈¬∆. ¡Àµ√. ¡ÀµÎ. ÏÒÀ’ ’À‡ ’Óª‚ؘ ¡≈«Á ˘ Ò◊≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ «‘≈ ˛Õ ≈‹ «Úæ⁄ √ß’‡
Á∂ √Ó∂∫ ÁΩ≈È «‹Ú∂∫ «’ √ßÍzÁ≈«¬’ Áß«◊¡ª ‹ª ‘ÛÂ≈Òª Á∂ √Ó∂∫ ≈‹ ÷πÁ √ßÿ ÂØ∫ ’∂∫Á∆ ÏÒª Á∆ ˜±∆ Óß◊ ’Á∂
‘È ¡Â∂ «√Î ÿæ‡ √ß«÷¡≈ «Úæ⁄ ‹ª «¬È∑ª ˘ Á∂ È≈Ò Ì∂‹∂ ‹≈‰ Á∆ «Ù’≈«¬Â ’Á∂ ‘∂ ‘È Í ’¬∆ Ú≈ ‹ÁØ∫
’Á∆ √ßÿ ’∂∫Á∆ √ßÍÂ∆ Á∆ æ«÷¡≈ ’È Ò¬∆ ‹ª √Ú‹È’ «ÚÚ√Ê≈ ω≈¬∆ æ÷‰ Ò¬∆ ≈‹ª «Úæ⁄ ’∂∫Á∆ ÏÒª
Á∆ «ÈÔπ’Â∆ ’Á≈ ‘À ª ≈‹ √’≈ª «ÚÙ∂Ù ±Í «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª ≈‹ª Á∆ «¬æÊ∂ ’∂∫Á «Úæ⁄ √æÂ≈±Û ÁÒ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
’ج∆ ‘Ø ÁÒ Á∂ ‘æÊ «Úæ⁄ ’߇ØÒ ‘ØÚ∂, «¬√ ÎÀ√Ò∂ Á≈ «ÁzÛ «ÚØË ’Á∂ ‘ÈÕ Íæ¤Ó∆ Ïß◊≈Ò «¬æÊØ∫ Âæ’ «’ ¶Ó∂ √Ó∂∫
ÂØ∫ Ú≈Ó-ÍøÊ∆ ÁÒ √æÂ≈ «Úæ⁄ ‘È, È∂ ‘Ó∂Ù≈ ‘∆ ’∂∫Á∆ ÏÒª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ Á≈ «ÚØË ’∆Â≈ ˛Õ AIFH ¡Â∂ AIFI
«Úæ⁄ ’∂Ò √’≈ ÚæÒØ∫ ∂ÒÚ∂ ’Ó⁄≈∆¡ª Á∆ ‘ÛÂ≈Ò È≈Ò ÍÀÁ≈ ‘ج∆ √«ÊÂ∆ È≈Ò «È͇‰ Ò¬∆ ¡Â∂ ’∂∫Á∆
√ßÍÂ∆ Á∆ æ«÷¡≈ Ò¬∆ √ßÿ ÚæÒØ∫ √∆. ¡≈. Í∆. ¡ÀµÎ. Á∆ «ÈÔπ’Â∆ Á∆ ˜ØÁ≈ «ÈßÁ≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆Õ Íø‹≈Ï «Úæ⁄
◊πÈ≈Ó «√ßÿ √’≈ È∂ ≈‹ √’≈ Á∆ √Ò≈‘ ÂØ∫ «ÏȪ √∆. ¡≈. Í∆. ¡Àµ¯. Á∆ «ÈÔπ’Â∆ Á∆ «ÈßÁ≈ ’∆Â∆ √∆Õ
’¬∆ È∂Â≈Úª ÚæÒØ∫ Ú∆ ≈‹ª «Úæ⁄ ¡æÂÚ≈Á ”Â∂ ’≈Ï» Í≈¿π‰ Ò¬∆ ’∂∫Á∆ ÏÒª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’È Á∆ «ÈßÁ≈ ’∆Â∆

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 239